રાજા પર બાળવાર્તાઓ

    અંધેરનગરીના નગરશેઠનું નામ હતું ઢબુજી!     આ ઢબુજીના નામ પ્રમાણે ગુણ. પણ એ ઉપરેય એક ગુણ વધારાનો.     ઢબુજી શેઠ કંજૂસ ભારે. ચમડી તૂટે પણ દમડી ન છૂટે એવા કંજૂસ! ભારે મખ્ખીચૂસ. ફાટેલાંતૂટેલાં કપડાં પહેરે, પગમાં જોડાનું તો નામ નહિ, ને માથાના વાળ તો

        ઢોલ વાગે ઢમાઢમ! એક હતો રાજા. ઘણું મોટું એનું રાજ. રાજમાં પાંચસો તો પ્રધાન! પ્રધાન આટલા બધા, પણ એમાં કોઈ વડો દીવાન મળે નહિ. રાજાએ ઠેર ઠેર શોધ ચલાવી. ગામેગામ ઢોલ પિટાવ્યાં. કોઈ ડાહ્યો માણસ મળે નહી. ડાહ્યો હોય એ દીવાન થાય. ઘરમાં દીવા વિના જેમ અંધારું

    એક હતો રાજા.     એક વાર એ વેશપલટો કરી ગામમાં ફરવા નીકળ્યો હતો. રાતનો વખત હતો. ફરતો ફરતો એ એક મોચીના ઘર આગળ આવ્યો. ને બોલ્યો : ‘તરસ લાગી છે, જરી પાણી પીવા મળશે અહીં?’     જવાબમાં મોચી બહાર દોડી આવ્યો ને બોલ્યો : ‘પાણી તો મળશે, જ સાથે ભોજન પણ મળશે.

    નટવો નાચતો હતો.     પાતળા દોર પર નાચતો હતો.     એ દોર ઊંચા વાંસડા પર બાંધેલો હતો. સાવ પાતળો દોર!     નટવો ચાલે ને દોર થરથર ધ્રૂજે. દોર ભલે ધ્રૂજે, પણ નટ તો લગીરે ધ્રૂજતો નથી. એ તો જેમ કોઈ નક્કર જમીન પર ચાલે, એમ ચાલે છે.     નીચે નટડી ઢોલ વગાડે

    એક હતો વાણિયો. ધારે તો શહેરની આખી સડકને રૂપિયાથી જડી શકે એટલો તે પૈસાદાર હતો, પણ તે એવું કાંઈ ધારે એ માંહેનો નહોતો. તે તો પૈસો ખરચતો તે રૂપિયો કમાવા માટે જ. આવો તે વાણિયો હતો. એક દિવસ તે મરી ગયો એટલે એનું બધું ધન એના દીકરાના હાથમાં ગયું. દીકરો હતો

    અંધેરનગરીના હબુજી રાજા એટલે વાહ ભાઈ વાહ.     ધરતીના પડ ઉપર અંધેરનગરી જેવી કોઈ નગરી નહિ તે હબુજી જેવો કોઈ રાજા નહિ. નગરીમાં બસ એકલા મૂરખ લોકો જ વસે, પણ એમાં હબુજી જેવો મૂરખ કોઈ નહિ.     હબુજીના પ્રધાન ગબુજી પણ એવા જ!     મૂરખના સરદારો તરીકે હબુજી

    એક નાનું ગામ.     ગામમાં એક નાનું ખોરડું.     એ ખોરડામાં રહે એક મા અને એક દીકરો.     દીકરાનું નામ રઘુ. આ રઘુ બહુ તોફાની. બહુ હિંમતવાળો. બહુ બહાદુર.     રોજ કેટલીય લડાલડ લઈ આવે. એની મા એને ધમકાવે પણ બીજે દિવસે રામ એના એ!     એક દિવસની વાત.     રાતનો

    હોલા ગાય છે. મોર નાચે છે. બળદ ચાલે છે.     કોસ કૂવામાંથી જળ ભરી ભરીને થાળામાં ઠકલવે છે! નીકોમાં પાણી ચાલ્યાં જાય છે. મખમલી ઘાસ-પાન ઊગ્યાં છે.     કોસ હાંકનારો જુવાનિયો છે. એ દુહા લલકારે છે. વગડો ગાજી ઊઠે છે!     એ જુવાનના દુહા જૂના નથી! એ જુવાનના

‘લાવ તારું સો’ણું’     ફર ફર પવન આવતો હોય, ઉનાળાના દહાડા હોય, આંબાનો છાંયો હોય, માથે કોયલ બોલતી હોય, ને બપોરનો વખત થયો હોય તો કોને ઝોકું ન આવે?     ભલભલનાં ડોકાં હાલવા લાગે તો મનુનું શું ગજું? એને બિચારાને પણ એમ જ ઝોકું આવી ગયું.     પહેલાં આવ્યાં

    અહીં એક મહાપુરુષની વાત આપીએ છીએ.     એમનું નામ મલુકચંદ્ર! પણ બધા લોકો એમને મલુકચંદ કહે છે.     તીખી-તમતમતી વાનીઓ ખાવાથી લોકોની જીભ ટૂંકી થઈ ગઈ, નહિ તો ચંદ્રનો ચંદ ન કરત! અને તે પણ આવા મહાપુરુષને માટે!     મહાપુરુષ મલુકચંદ ક્યારે થયા, એ જાણી શકાયું

    એક નગર હતું. એમાં રાજાનું રાજ ચાલે. દરેકને રાજાનો હુકમ માનવો જ પડે. હુકમનો જે અનાદર કરે એને રાજા ફરમાવે તે શિક્ષા થાય. આ નગરમાં એક દરજી રહે. રાજાનાં કપડાં સીવવાનું કામ એનું, એટલે વારંવાર રાજમહેલમાં પણ જવાનું થયું. એ રાજાનો માનીતો દરજી એટલે બીજા લોકો

    એક મોટો રાજા.     રાજાને એક રાણી.     રાણીજીને એક ખોટી ટેવ.     વાતવાતમાં રાણીજી જૂઠું બોલે. મોટાંમોટાં ગપ્પાં મારે માન્યામાંય ન આવે એવી ડીંગ હાંકે.     રાજાજી રાણીજી ઉપર બહુ ચિડાય.     રાણીજી બિચારાં ટેવને ભૂલવા બહુ મહેનત કરે પણ ટેવ ભારે ભૂંડી.     રાણીજીને

    એક રાજા હતો. રાજાનો એવો નિયમ કે દર છ મહિને એના બધા સૈનિકોને મળે અને એમનાં ખબરઅંતર પૂછે. આવી મુલાકાત વખતે રાજા દરેક સૈનિકને ત્રણ સવાલ પૂછે : તારી ઉંમર કેટલી? તને સૈન્યમાં દાખલ થયે કેટલો વખત થયો? તને ખોરાક અને કપડાં બરાબર મળે છે ને? રાજા દરેક સૈનિકને

    ઘણાં વરસ પહેલાંની વાત છે.     વારાણસી નગરીમાં એક કાવડિયો રહેતો હતો. એક મજબૂત લાકડીને બે છેડે બે પલ્લાં લટકતાં હોય. એમાં બોજ મુકાય. પાણી મુકાય. દહીં-દૂધ મુકાય ક્યારેક માનવીને પણ પલ્લાંમાં બેસાડાય. પુરાણોમાં સેવાવ્રતી શ્રવણની વાત આવે છે. એણે કાવડમાં

એક હતો બ્રાહ્મણ. તે બહુ ગરીબ. એક વાર તેની વહુએ કહ્યું : “હવે તો તમે કાંક કામધંધો કરો તો સારું, છોકરાં હવે તો કોઈકોઈ વાર ભૂખે મરે છે!” બ્રાહ્મણ કહે : “પણ કરું શું? મને કંઈ પણ આવડતું નથી. તું કાંઈક બતાવ તો ઠીક.” બ્રાહ્મણી ભણેલી ને ડાહી

    એક હતો ધોબી.     સવાર પડે કે મેલાંદાટ કપડાંનો ઢગલો એની રાહ જોતો હોય. એ ઢગલાનું પોટકું વાળી, ગધેડા પર નાખી રોજ નદીએ કપડાં ધોવા જવાનો એનો નિયમ. એક વખત એ કપડાંના ઢગલામાં ઘણી બધી પાઘડીઓ સૌએ ધોવા આપેલી. એમાં રાજાની ચમકદાર પાઘડી હતી તો સેનાપતિની રુઆબદાર

    હબુજી રાજાને ત્યાં મહેમાન આવ્યા.     મહેમાન કંઈ જેવાતેવા નહિ.     રાજાજી સાથે ખૂબ નજીકનું સગપણ.     હબુજીનાં રાણીના ભાઈના સાળાના સસરાના બીજા વેવાઈ મહેમાન બનીને આવ્યા.     આવ્યા કે ફસાયા.     એ ફસાયા કેવી રીતે એની આ વાત છે.     મહેમાન આવ્યા

    અલ્લાને બનાયા જોડા : એક અંધા ઓર દુસરા બહેરા.     અંધાનું નામ ચંગુ અથવા સુરદાસ અને બહેરાનું નામ મંગુ અથવા કહાનદાસ. બેઉની જુગલજોડી હતી.     બેઉ સાથે જ ભીખ માગતા, સાથે ફરતા અને સાથે બેસતા-ઊઠતા. એકની ખોડ બીજાથી ઢંકાતી અને બીજાની ખોડ પહેલાથી પુરાતી.  

           જૂના જમાનાની આ વાત છે.            એ વેળા રત્નેશ્વર નામનો એક ગુણવાન અને વિદ્વાન રાજા રાજ્ય કરતો હતો.            રાજા વિદ્યાકળાનો શોખીન હતો. એના દરબારમાં અનેક વિદ્વાનો અને કલાકારોને આશ્રય મળતો. રૂપનિધિ નામે એક બહુરૂપી પણ ત્યાં હતો. એ જાતજાતના

    (૧)     સવાર પડે ને કરસન દાણા વેરે. દાણા વેરે ને કબૂતર ચણ ચણવા આવે.     કરસન કાંઈ આજકાલનો દાણા નહોતો વેરતો. એ તો છેક નાનો છોકરો હતો ત્યારથી જ એનો એ રોજનો નિયમ હતો. ચાળીશ વરસથી એણે અખંડ રીતે એ નિયમ પાળ્યો હતો.     વરસાદની હેલીમાં, શિયાળાની કડકડતી