ચંદ્રશંકર નર્મદાશંકર પંડ્યા

કવિ અને નિબંધકાર ચંદ્રશંકર નર્મદાશંકર પંડ્યાનો જન્મ 16 જૂન, 1884ના રોજ નડિયાદમાં થયો હતો. ગુજરાતી અને અંગ્રેજી એમ બંને ભાષામાં અભ્યાસ શરૂ કર્યો. સાહિત્ય પ્રત્યે બાળપણથી જ પ્રેમ હતો. ‘તાબૂત’ વિશે પહેલો નિબંધ બીજા ધોરણમાં હતા ત્યારે લખ્યો હતો.

નાટક અને કવિતાઓ લખવાની શરૂઆત પાંચમા ધોરણથી જ કરી હતી. આ જ અરસામાં તેમનું પહેલું ભાષણ નડિયાદ વડનગરા નાગર યુવક મંડળમાં થયું હતું.

ગોવર્ધનરામ 1898માં વકીલાત છોડીને નડિયાદ આવ્યા ત્યારથી જ તેમની સાથે મૈત્રી થઈ. ચંદ્રશંકરે 1900ની સાલમાં મૅટ્રિક્યુલેશનની પરીક્ષા પાસ કરીને મુંબઈની પ્રતિષ્ઠિત એલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજ અને જૂનાગઢની બહાઉદ્દીન કૉલેજમાં અભ્યાસ કર્યો.

ન્યાય અને તત્વજ્ઞાનના વિષય સાથે બી.એ.માં દ્વિતીય વર્ગ મેળવી 1906માં પાસ થયા. એલએલ.બી. 1913માં પાસ કર્યું. કૉલેજના દિવસોમાં ‘સમાલોચક’ ત્રૈમાસિકના તંત્રી બન્યા હતા. તેમના લખાણોમાં દેશપ્રેમ અને સાહિત્યપ્રેમ જોવા મળતો હતો. તેમનું અવસાન 23 ડિસેમ્બર 1937ના રોજ નડિયાદમાં થયું હતું.

‘સુમનસંચય’ નામની કૉલમ ‘તન્મય’ના ઉપનામથી લખતા. ‘વસંત’, ‘સુંદરીસુબોધ’, ‘ગુજરાતી’, ‘પ્રજાબંધુ’, ‘ગુજરાતી પંચ’, ‘સાંજ વર્તમાન’, ‘મુંબઈ સમાચાર’ વગેરેમાં તેમના લેખો અને કવિતાઓ છપાતી. ‘ધ યુનિયન’ અને ‘શ્રી ગુર્જર સભા’ની સ્થાપના યુવાનોને સંગઠિત કરવા કરી હતી.

ચંદ્રશંકર પંડ્યાનો કાવ્યસંગ્રહ ‘સ્નેહાંકુર’ 1914માં પ્રગટ થયો. તેમની કવિતાઓમાં સરળ ભાષા, પ્રવાહિતા, મનોરંજન જોવા મળે છે. તેમનો બીજો સંગ્રહ ‘કાવ્યકુસુમાંજલિ’ 1930માં પ્રકાશિત થયો. કવિ સુન્દરમ્ અનુસાર તેમનામાં ઊર્મિને લડાવવાની એક નાજુક હથોટી પણ છે.

તેમણે ‘પાંચ પ્રેમકથાઓ’ (1916) અને ‘પંડિત ગુરુદત્ત વિદ્યાર્થીનું જીવનચરિત્ર’ (1917) એ બે પુસ્તકો લખ્યા હતા. સંમુખલાલ પંડ્યાએ ચંદ્રશંકર પંડ્યાના અવસાન બાદ તેમના વિવિધ વિષયોના લેખો અને નિબંધોને આવરીને ‘ચંદ્રશંકરનાં ગદ્યરત્નો’ નામે સંપાદન કર્યું હતું.