ચંદ્રકાન્ત શાહ

1956માં જન્મેલા ચંદ્રકાન્ત (અથવા ચંદુ) શાહ બોસ્ટન સ્થિત ગુજરાતી કવિ અને નાટ્યકાર છે. સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર, લાભશંકર ઠાકર, રમેશ પારેખ, મરીઝ અને રાજેન્દ્ર શુક્લ જેવા લેખકોની કવિતા પ્રત્યે કાયમી આકર્ષણ ધરાવતા આ કવિ પાસેથી બે ખૂબ પ્રશસ્ય કાવ્યસંગ્રહો મળે છે : ‘અને થોડાં સપનાં’ (ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ દ્વારા 1992-93માં પ્રકાશિત, ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ શ્રેષ્ઠ સંગ્રહ પારિતોષિક વિજેતા) અને ‘બ્લૂ જીન્સ’ (જે જાણીતા નાટ્યકાર નૌશીલ મહેતા દ્વારા ઇંગ્લિશમાં પણ રૂપાંતરિત થયેલ છે). તેમના બંને કાવ્યસંગ્રહો એસ.એન.ડી.ટી. યુનિવર્સિટી, મુંબઈ દ્વારા માસ્ટર્સના વિદ્યાર્થીઓ માટે પાઠ્યપુસ્તક તરીકે સૂચવવામાં આવ્યાં છે. બીજા સંગ્રહમાં જીન્સ વર્ચ્યુઅલ રીતે દરેક વસ્તુ વિશે વાત કરવા માટે એક કોમળ રૂપકમાં ફેરવાય છે : કલા, વર્તમાન મુદ્દાઓ અને રાજકારણથી લઈને સાંસ્કૃતિક, ઐતિહાસિક અને અસ્તિત્વના પ્રશ્નો સુધી. શાહ થીમ, ટોન અને ટેક્સ્ચરના સંદર્ભમાં કાર્યને ભારપૂર્વક ‘સમકાલીન’ તરીકે માને છે. ‘પોતે વ્યાપારી ગુજરાતી રંગભૂમિના મોહક જાળનો પ્રતિકાર કરવા પ્રતિબદ્ધ છે’ એમ કહેનાર આ નાટ્યકારે ‘નર્મદ’, ‘મહાત્માગાંધી.કોમ’ (અંગ્રેજી), ‘ખેલૈયા’ (1981), ‘માસ્ટર ફૂલમણિ’, ‘કબ્રો’, ‘એક હતી રૂપલી’, ‘એવા મુંબઈમાં જઈએ’, ‘ઓપેરા હાઉસ’ અને એક અંગ્રેજી નાટક Mahatma.Gandhi.Com વગેરે આદિ નાટક પણ લખ્યાં છે. એમાં રજિસ્ટરોનું નાટક નાટ્યચિત્રની કળા માટે ઘણું ઋણી હોય તેવું લાગે છે. ટોનલ વિવિધતા રમતિયાળ અને પૅરોડિકથી લઈને કરુણ અને નાટકીય સુધીની છે, જે વાણિજ્યિક જાહેરાતો, મોટેલ ચિહ્નો અને આનુવંશિક સંશોધન જેવા વૈવિધ્યસભર સ્રોતોથી પ્રેરિત છે. ઉપરાંત, શાહની અન્ય ભૂમિકાઓમાં અભિનેતા, થિયેટર દિગ્દર્શક, નિર્માતા, પટકથાલેખક અને પત્રકારનો સમાવેશ થાય છે. ‘ચક્કર ચંદુ કા ચમેલીવાલા’ (ફિલ્મ્સ ઍન્ડ ટેલિવિઝન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઇન્ડિયા), કેતન મહેતા દ્વારા નિર્મિત ‘કચ્છના વણકરો’, ફિલ્મ ડિવિઝન માટે ‘એક બંગલા બને ન્યારા’ વગેરે માટે લેખનકાર્ય કર્યું છે. ક્વાર્ટરલાઇફ ક્રાઇસિસ નામની સ્વતંત્ર અમેરિકન ફિલ્મની કલ્પના અને નિર્માણ કર્યું છે.

તેઓએ ગુજરાતી લિટરરી ઍકેડમી ઑફ નૉર્થન અમેરિકાના કમિટી સભ્ય, ‘ગુર્જર’ના પ્રમુખ, બોસ્ટનના અવંતર થિયેટર ગ્રૂપના કલાત્મક નિર્દેશક, ગુજરાતી એસોસિએશન ઑવ ન્યૂ ઇંગ્લૅન્ડના પ્રમુખ, ભારતમાંથી ગુજરાતી નાટકોના રાષ્ટ્રીય પ્રાયોજક તેમ જ સમગ્ર યુ. એસ. એ. અને કેનેડામાં શોના આયોજક તરીકે, ગુજરાતી સાપ્તાહિક સમાચાર સામયિક ‘ચિત્રલેખા’ માટે વિદેશી સંવાદદાતા એમ બહુવિધ ભૂમિકાએ કાર્ય કર્યું છે. ભારતની અવારનવાર મુલાકાત લેતા શાહે વિવિધ સાંસ્કૃતિક સંગઠનોની પહેલથી અનેક વાંચન પ્રવાસો પણ કર્યા છે.

તેમના ઉત્તમ પ્રદાનને બિરદાવતાં તેમને ચં.ચી. મહેતા ઍવૉર્ડ અને તેમણે લખેલ દસ્તાવેજી અને ટૂંકી ફિલ્મોમાંથી એકને 1982માં શ્રેષ્ઠ પ્રાયોગિક ફિલ્મ માટેનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર મળ્યો હતો.