ગાય મરી ગઈ
અરે મરી ગઈ
ભર બજારમાં લથડી લથડી
ભૂખે પેટે તફડી તફડી
પેટ પાંસળાં ચોંટેલા લઈ
પોળ પોળમાં રખડી રખડી
અરે, રામ છેવટે જુઓ
આ ગાય મરી ગઈ
અને જુઓ
આ મંદિરમાંથી સરઘસ નીકળ્યું
ધજાપતાકા ઢોલ ધડૂકતા
અબીલ-ગુલાલે ગાય મરેલી
ઢંકાઈ ગઈ
ને અંતિમ સંસ્કાર કાજ
લો ચાલી જાતરા
ઘડી જીવનની આજ સફળ થઈ
મહાજન ઉમટ્યું
બજાર સઘળી બંધ કરીને
રામધૂનની રમઝટ જામી
ધૂમ મચી ગઈ
ધરમ નામની ધૂમ મચી ગઈ
કાળાં નાણાવાળા આવ્યા શેઠ કરમચંદ
દૂધ પાણીને ભેળવનારા
ને લોકોને છેતરનારા
ધરમદાસ પણ આવી પહોંચ્યા
વ્યાજે જેણે ઘર ડોલાવ્યાં
ખેડૂ કેરા ખેતર માંડ્યાં
વીરચંદજી યે જોડાયા
અને ભગત જેને ત્યાં
સાચોસાચ પાપ સૌ નાચ કરે છે
સૌથી આગળ સરઘસ માંહે
રહ્યા ચાલતા
ઝૂલે રેશમી ઝબ્બા પર
શાલ કાશ્મીરી
રાધેશ્યામ તણી સૌ માયા
રાધેશ્યામ તણી સો માયા.
અરે મરી ગઈ
કૂવો પૂરી ગામ બધાને
હાય અરે હેરાન કરી ગઈ
ઘણી બિચારો રઝળી પડ્યો હો
રોજી એની તૂટી ગઈ’તી
ઘેર હાંડલી પણ નહોતી રહી
હાય! બિચારાના જીવનમાં
આઝાદી ના ક્યાંય વસી ગઈ
રોજી તૂટી રોજી ખૂટી
અને એક ઓરતની ઇજ્જત
શેઠ તણા શેતાને લૂંટી
ઘેર ભાખરી એકે નહોતી
હાથ ચાકરી ક્યાંયે નહોતી
ભૂખ્યા બાળક ભૂખી માતા
કામ ગોતતી રોતી રોતી
ભમતી થઈ’તી હાથ પડી ગઈ
ટીલું તાણી બેઠેલા એક
શેઠ પુત્રને હાથ પડી ગઈ
અને મરી ગઈ
બાળક લઈને
બે બાળકની માત મરી ગઈ
કૂવો પૂરી
ભૂખે અહીંયા લથડી લથડી
હૈયે રોજે ફફડી ફફડી
પડતી મારગ ખાતી ચકરી
જીવન કેરો રાહ ચૂકી ગઈ
અરે મરી ગઈ એક મજૂરણ
ભારત કેરી એક મજૂરણ
નહિ મંદિરે સરઘસ નીકળ્યું
નહિ શેઠનાં હૈયાં હાલ્યાં
નહિ ભગતને ભાવ ઊમટ્યા
દેશ તણી દૂબળી દુહિતાને
ચોગરદમ છે આગ ફરી ગઈ
ગાય મરી ગઈ!
હાય! બિચારી ગાય મરી ગઈ
બાઈ મરી ગઈ!
હાય! બિચારી બાઈ મરી ગઈ!
gay mari gai
are mari gai
bhar bajarman lathDi lathDi
bhukhe pete taphDi taphDi
pet panslan chontela lai
pol polman rakhDi rakhDi
are, ram chhewte juo
a gay mari gai
ane juo
a mandirmanthi sarghas nikalyun
dhajaptaka Dhol dhaDukta
abil gulale gay mareli
Dhankai gai
ne antim sanskar kaj
lo chali jatra
ghaDi jiwanni aaj saphal thai
mahajan umatyun
bajar saghli bandh karine
ramdhunni ramjhat jami
dhoom machi gai
dharam namni dhoom machi gai
kalan nanawala aawya sheth karamchand
doodh panine bhelawnara
ne lokone chhetarnara
dharamdas pan aawi pahonchya
wyaje jene ghar Dolawyan
kheDu kera khetar manDyan
wirchandji ye joDaya
ane bhagat jene tyan
sachosach pap sau nach kare chhe
sauthi aagal sarghas manhe
rahya chalta
jhule reshmi jhabba par
shaal kashmiri
radheshyam tani sau maya
radheshyam tani so maya
are mari gai
kuwo puri gam badhane
hay are heran kari gai
ghani bicharo rajhli paDyo ho
roji eni tuti gai’ti
gher hanDli pan nahoti rahi
hay! bicharana jiwanman
ajhadi na kyanya wasi gai
roji tuti roji khuti
ane ek oratni ijjat
sheth tana shetane lunti
gher bhakhri eke nahoti
hath chakari kyanye nahoti
bhukhya balak bhukhi mata
kaam gotti roti roti
bhamti thai’ti hath paDi gai
tilun tani bethela ek
sheth putrne hath paDi gai
ane mari gai
balak laine
be balakni mat mari gai
kuwo puri
bhukhe ahinya lathDi lathDi
haiye roje phaphDi phaphDi
paDti marag khati chakri
jiwan kero rah chuki gai
are mari gai ek majuran
bharat keri ek majuran
nahi mandire sarghas nikalyun
nahi shethnan haiyan halyan
nahi bhagatne bhaw umatya
desh tani dubli duhitane
chogardam chhe aag phari gai
gay mari gai!
hay! bichari gay mari gai
bai mari gai!
hay! bichari bai mari gai!
gay mari gai
are mari gai
bhar bajarman lathDi lathDi
bhukhe pete taphDi taphDi
pet panslan chontela lai
pol polman rakhDi rakhDi
are, ram chhewte juo
a gay mari gai
ane juo
a mandirmanthi sarghas nikalyun
dhajaptaka Dhol dhaDukta
abil gulale gay mareli
Dhankai gai
ne antim sanskar kaj
lo chali jatra
ghaDi jiwanni aaj saphal thai
mahajan umatyun
bajar saghli bandh karine
ramdhunni ramjhat jami
dhoom machi gai
dharam namni dhoom machi gai
kalan nanawala aawya sheth karamchand
doodh panine bhelawnara
ne lokone chhetarnara
dharamdas pan aawi pahonchya
wyaje jene ghar Dolawyan
kheDu kera khetar manDyan
wirchandji ye joDaya
ane bhagat jene tyan
sachosach pap sau nach kare chhe
sauthi aagal sarghas manhe
rahya chalta
jhule reshmi jhabba par
shaal kashmiri
radheshyam tani sau maya
radheshyam tani so maya
are mari gai
kuwo puri gam badhane
hay are heran kari gai
ghani bicharo rajhli paDyo ho
roji eni tuti gai’ti
gher hanDli pan nahoti rahi
hay! bicharana jiwanman
ajhadi na kyanya wasi gai
roji tuti roji khuti
ane ek oratni ijjat
sheth tana shetane lunti
gher bhakhri eke nahoti
hath chakari kyanye nahoti
bhukhya balak bhukhi mata
kaam gotti roti roti
bhamti thai’ti hath paDi gai
tilun tani bethela ek
sheth putrne hath paDi gai
ane mari gai
balak laine
be balakni mat mari gai
kuwo puri
bhukhe ahinya lathDi lathDi
haiye roje phaphDi phaphDi
paDti marag khati chakri
jiwan kero rah chuki gai
are mari gai ek majuran
bharat keri ek majuran
nahi mandire sarghas nikalyun
nahi shethnan haiyan halyan
nahi bhagatne bhaw umatya
desh tani dubli duhitane
chogardam chhe aag phari gai
gay mari gai!
hay! bichari gay mari gai
bai mari gai!
hay! bichari bai mari gai!
સ્રોત
- પુસ્તક : દલિત કવિતા સંચય (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 69)
- સંપાદક : ગણપત પરમાર, મનીષી જાની
- પ્રકાશક : ગુજરાત લોકાયન
- વર્ષ : 1981