(મુંબઈમાં જોગેશ્વરી ઉપનગરની કૉલોની માલ્કમ બાગ, પ્રાકૃતિક તથા માનવીય

ખેલથી સભર, રચનાકારની ઉછેર-ભૂમિ છે.)

આફતાબનો ખૂલ્યો બુરખો,

બોલ્યો ગુરખો,

‘રાત-રાતભર ફરી ફરી મેં ડંકા માર્યા,

લોક બધેબધ એક જ સરખા શંકા-માર્યા;

હાશ, હવે હું મારું છેલ્લી વાર’ -

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

‘પડી સવાર, પડી સવાર,’ કોયલ બોલી

એની અનુપમ રોયલ બોલી,

પલપલ થંભિત કંપ-વિલંબિત કોમલ બોલી,

કાગા બોલ્યા, સૂડા બોલ્યા,

રૂડા કાકાકૌઆ બોલ્યા,

અને બોલિયો મહા ભોળિયો દૂર્વે કૂદી

કાકડિયો કુંભાર -

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

હળવે હળવે હોલા-હોલી,

જોડે જોડે કબૂતર-જોડી

થોડે થોડે સમડી ડોલી

બોલી, બોલ્યા બગલાં બાર.

રંગે રંગી હમિંગ-પંખી

ધરી ચાંચમાં ફૂલ સુગંધી

બોલ્યું, બોલ્યાં દ્વય બતકો, હળી હંસો ચાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

ઘરને ચાવલ ધરાઈ ચૂકેલી,

છત-બીમ પર ભરાઈ સૂતેલી,

હવે રૂમથી

રૂમ ઘૂમતી,

એકસામટી બધે ઊમટી,

ચલતી-ફિરતી

જાણે ઘરની ઘરવખરી હો નકરી —

બોલી ચકલી;

બોલ્યાં પંખી પંચ હજાર —

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

પાંઉ કડક-પોચાની તાજી

લાદી લઈ સાઇકલ વિરાજી

દાનો દઢિયલ દૃઢ વોરાજી

આવ્યો, ‘બોલો, કેટલા માજી?’

ભરી દૂધથી બેઉ દેગડા

આવી ત્યાં ઇબ્રાહીમ ખડા;

ગયા નહીં એ કદીય જિમમાં,

હાથ જુઓ પણ ઇબ્રાહીમના!

બે ગઠબંધાં થડિયાં નીમનાં!

‘આજે કેટલું આપું, માજી?’

‘એવું મેંકું ઇબ્રાહીમજી,

રાતે વાસણ મૂકવું વીસરી;

એક શેર આખો ને પૂરી

છુટ્ટા હાથે નાખો ધાર’ -

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

ઇસ્ત્રીબંધ સુઘડ કપડાં શો

બગલ ઘાલતા છાપાંનો સો

નિજ નિજના લત્તાનો હિસ્સો

આવ્યા દત્તુ, શિવ, બાલાજી,

બાલવૃદ્ધ દરજી તાનાજી,

આવી તે મચ્છીવાળી જે

ત્રણ પેઢીથી અહીં કમાઈ,

હર પેઢી ‘મૌસી’ કહેવાઈ.

ભાજી વાળી હૌસી આવી,

(નામ ખરેખર એ જ હતું પણ

નહીં કદી ‘હૌસી’ કહેવાઈ)

કરી ટોપલો વહન વહન

હવે વહે કંઈ દરદ ગહન;

શસ્ત્રક્રિયા, બહુ સારવાર,

ચિંત્ય પ્રશ્ન સહુ, દુર્નિવાર.

કહે કહાણી, વાણીય ત્રસ્ત,

આછેરું મુખ પર ધરત વસ્ત્ર,

યાચે ગ્રાહકથી કંઈ સહસ્ત્ર;

ના કંઈ સિક્કા, ના સહી-પત્ર,

ને દેનારે, બાઈ ભલીએ,

એ જ વિજન બેનામ ગલીએ

સમજી એને દૂધ બહેન સમ દીધા ઉધાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

ઇસ્ત્રીવાળો સુનીલ રાવત,

કયે ગામથી ચાલ્યો આવત?

કામ વધ્યું ને વધીય આવક,

તે મામા મંગાવે રાહત-

દૂધમુખો સરખો એ બાલક

આમ મજૂરી કરવા આવત?

(એ વયને હું તેડી જાવત

સ્કૂલે, ચોરે, ક્રીડાગારે,

સરવર-પાળે, કુંજવિહાર)

ઈંડાવાળો અબ્દુલ કાજી,

સીંગચણા લઈને ભૈયાજી-

જ્યોતિને ચંદરવે સર્વે

હરતા ફરતા રળતા કરતા છોટા-મોટા ધંધા ધાપા

આવ્યા; આવી શેરીમાં ફેરી-વણજાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

તહીં નગરના જીર્ણ જૂથથી,

શીર્ણ, જીવનના કાલકૂટથી,

કમરા-ખોલી જટાજૂટથી

વહી વિમલકર શુદ્ધ શુચિતા

સદન-સોહાવત સૌમ્ય સરિતા-

‘સકુ’, ‘સુનીતા’, ‘તારુ’, ‘વનિતા’-

ઘર ઘર અવ તે આવી ‘ગંગા’!

જ્યાં ફર્શ પર ધૂળ ફલંગે,

અસ્તવ્યસ્તતા પડી પલંગે,

ભાંડી છાંડી અન્ન કઢંગે,

વસ્ત્રો અંકિત પંકિત રંગે,

બાબો અંગે નંગધડંગે,

ત્યાં આવીને ઊતરો, ગંગે!

ઝાડુ-હસ્તે, સાબુ-હસ્તે,

બાલટી-હસ્તે, બાંબુ-હસ્તે,

કલુષે કલુષે નીખરો, ગંગે!

જમણા હસ્તે, ડાબા હસ્તે,

ટૂંકા હસ્તે, લાંબા હસ્તે,

કરો ઉતારો સૂથરો, ગંગે!

સાજે હસ્તે, નરવે હસ્તે,

દુખતે હસ્તે, વરવે હસ્તે,

જુવાન-ઘરડી-કાયા-હસ્તે,

‘આયા’-હસ્તે

ઊડો તમારા શીકરો, ગંગે!

કૃપાલુ મૈયા, સહો અમારો જીવન-ભાર;

મધુમય મૈયા, હરો વિદારો જીવન-ક્ષાર;

કરો સકલ ઉજ્જવલ વિસ્તાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

હવે સુનીતા ગઈ જે ઘરમાં,

વૃદ્ધ શેઠ ને વૃદ્ધ તહીં મા.

ચડો નહીં જ્યાં હજુ સીડીએ,

ઊતરો યાદોની યાદીએ:

પહેલું-વહેલું કામ કર્યું’તું

અહીં સુનીતાની દાદીએ-

સરખા કરતા પલંગ-પાટો,

ઝટકી ઝાડુ ભરતી માટો,

ધોતી કપડાં, પ્રોતી પાંતો,

અધવચ માલી સાથે વાતો,

વારે વારે ઊટકે આ તો

વાસણકૂસણ -પોષણમાં તો

બસ દિવસભર ખાતી કાથો.

કામ સુનીતાયે સૌ કરતી,

વૃદ્ધોની સંભાળે વળતી,

પણ ના પાને કાથો ગળતી,

રોટી-ભોજન અહિંનાં કરતી.

કો’ને કાથો, કો’ને રોટી,

જૂજ રૂપયડી, ધન ધન હોતી.

જય જય કાથો-રોટી ચંગા,

અહીં કથરોટે આવી ગંગા!

આવી વરસે, આવી માહે,

હપતે આવી, હપતા માંહે

સાતે દિવસે, સાતે વાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

જે ઘર કરતી સુનીતા ભોજન,

તિહાં આણતી મળ્યે પ્રયોજન

ઘરે પકાવ્યા કંઈ સ્વાદુ કણ-

જેમ ઘૂઘરા દિપાવલી દન;

એકબીજાના લૂણથી પાવન!

બાલપણાથી અહીંયાં તેડી,

સરસ બોલતી સુનીતા દેવી

પરમ પારસી બાની કેવી!

બાઈ-શેઠના બોલ ઘટાવે,

બાબાને કાલું બહેલાવે,

પડોશમાં સંદેશ સુણાવે,

ભલી ફેરિયાને ફરમાવે-

બની સુનીતા ‘આંટી’ જાવે!

જ્યારે નૌ સંતાન-સુહાઈ

આવે એની મા કૃશકાયી,

હીરા, જેને છોરુ-ચિંતા,

નહીં બાઈની ભાષા વિદિતા,

ત્યારે સહ સુનીતાની ‘આઈ’

અસલ મરાઠી બોલે બાઈ.

ને એવું બેજોડ મરાઠી-

(કે) વાતવાતમાં ખાય ગુલાંટી

માસ્તર હો કે હોય તલાટી—

વગર ગળ્યે ગળથૂથીમાંથી

કહો, બાઈજી બોલે ક્યાંથી?

ગંગા ને જમનાનો તન્મય

પાણી ને પાણીનો સંગમ,

તેવો અનૂઠો ને હૃદયંગમ

વાનગી ને વાણીનો વિનિમય

અહીં રચાયો વારંવાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

ગઈ સાંજ જે લગ્નોત્સવની-

દસ્તૂરોના ગુંજારવની,

ખાણીપીણી, મદ્યાસવની,

સાડીના સરસર પાલવની,

ડગલીના કાંજી-વૈભવની,

ફેંટાના બાંકા ગૌરવની,

શત ઉત્સવની, રત ઓચ્છવની,

વાજાના સૂર-ટંકારોની,

મઘમઘતા ગજરા-હારોની,

ઝળહળતા બત્તી-તારોની,

ચકચકતી મોતી-માળોની,

તરવરતી નર્તિત નારોની-

ગઈ સાંજ તે લગ્નોત્સવની,

ગઈ!

રહ્યું રાહિત્ય-

અબોલ ઉજ્જડ અચેત અધન્ય

મંચ, ચોક, ઉદ્યાન, ઓટલો;

ટેબલ પર બે-ચાર બૉટલો

તૂટી-ફૂટી, આભાસ-જન્ય

કોઈ અટ્ટહાસ્ય, ને સૌ શૂન્ય.

દૂર જૂના રાંધણિયા પાછળ

જ્યાં વાસણ ધોવા માટે નળ,

જૂઠાં અન્ન, પડી પતરાવળ,

ત્યાં મંડરાતા, ઘેરી આખો

હો કબજામાં જેમ ઇલાકો,

ગ્રસ્ત-ઉજાણી કાક અનેકો;

સ્થાને સ્થાને સ્પર્ધા-મગ્ન

શ્વાન-દળોની આવનજાવન અંદર-બહાર -

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

લઈ બગલમાં ઝાડુ-ઝોળી

મેતર-ગણની ચાલી ટોળી.

નિવાસમાંથી નીકળી ભોળી

ગોમતી ભૂંડી આંખો ચોળી;

કે આંખોમાં ઊંઘ હજી છે?

કે બન્નેમાં બુંદ હજી છે? -

ગઈ રાતની કોઈ દ્વિધાનું,

યાદવની તાંડવ-વિધાનું?

એ યાદવ ઘરવાળે ઘાલી

એક ઘરે બીજી ઘરવાળી.

પંચ થયા, ખટિયાઓ ઢાળી

યાદવની બબ્બે સ્ત્રીવાળી

હાલત પર બહુ ચર્ચા ચાલી;

દરેક ગુણને દરેક દોષે

તોળી પંચે જુબાં સમાલી:

રાખે એ બન્નેને હોંશે,

જો બન્નેને પાળે પોષે,

(પણ વાસ્તવ તો વિપરીત થાશે.)

જેણે જે જે કીધું સૌ માફ,

હવે બોલશો નહીં ખિલાફ,

સંપે રહેજો, લિયો ઇન્સાફ.

ચલી ગોમતી ચોળતી આંખ-

રસ્તા તો કરવાના જ સાફ;

ભરવાના કચરાના ભાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

ઝાલી માનો હાથ, સ્કૂલમાં

જવા નીકળ્યાં શીય ભૂલમાં,

તેમ કોઈ વિચારગ્રસ્ત શાં,

અને વળી કોઈ અમનસ્ક શાં,

પાંચ સાત તોફાન-મસ્ત શાં,

ચૌરાહા પર ખડા ભૂલકાં.

આવી બસ ને વહી ગયાં સૌ,

પૂરી કરવા રહી ગયાં સૌ

વાતો ઘરની, ગૃહજીવનની,

સંતાનોની, સહજીવનની;

બંધ ગાંઠ કૈં ખૂલી હજુ ને

ત્યાં જ લપેટી લઈ રજ્જુને

મનની મનમાં લઈ ગયાં સૌ,

ધીરે ઘર-ગમ થઈ ગયાં સૌ.

કરી કૂકડે ‘કૂકડે કૂ, કૂકડે કૂ’ પર દીર્ઘ પુકાર-

માલ્કમ બાગમાં પડી સવાર.

(mumbiman jogeshwri upanagarni kauloni malkam bag, prakritik tatha manawiy

khelthi sabhar, rachnakarni uchher bhumi chhe )

aphtabno khulyo burkho,

bolyo gurkho,

‘raat ratbhar phari phari mein Danka marya,

lok badhebadh ek ja sarkha shanka marya;

hash, hwe hun marun chhelli war’

malkam bagman paDi sawar

‘paDi sawar, paDi sawar,’ koyal boli

eni anupam royal boli,

palpal thambhit kamp wilambit komal boli,

kaga bolya, suDa bolya,

ruDa kakakaua bolya,

ane boliyo maha bholiyo durwe kudi

kakaDiyo kumbhar

malkam bagman paDi sawar

halwe halwe hola holi,

joDe joDe kabutar joDi

thoDe thoDe samDi Doli

boli, bolya baglan bar

range rangi haming pankhi

dhari chanchman phool sugandhi

bolyun, bolyan dway batko, hali hanso chaar

malkam bagman paDi sawar

gharne chawal dharai chukeli,

chhat beem par bharai suteli,

hwe rumthi

room ghumti,

eksamti badhe umti,

chalti phirti

jane gharni gharawakhri ho nakri —

boli chakli;

bolyan pankhi panch hajar —

malkam bagman paDi sawar

panu kaDak pochani taji

ladi lai saikal wiraji

dano daDhiyal driDh woraji

awyo, ‘bolo, ketla maji?’

bhari dudhthi beu degDa

awi tyan ibrahim khaDa;

gaya nahin e kadiy jimman,

hath juo pan ibrahimna!

be gathbandhan thaDiyan nimnan!

‘aje ketalun apun, maji?’

‘ewun meinkun ibrahimji,

rate wasan mukawun wisri;

ek sher aakho ne puri

chhutta hathe nakho dhaar’

malkam bagman paDi sawar

istribandh sughaD kapDan sho

bagal ghalta chhapanno so

nij nijna lattano hisso

awya dattu, shiw, balaji,

balwriddh darji tanaji,

awi te machchhiwali je

tran peDhithi ahin kamai,

har peDhi ‘mausi’ kahewai

bhaji wali hausi aawi,

(nam kharekhar e ja hatun pan

nahin kadi ‘hausi’ kahewai)

kari toplo wahn wahn

hwe wahe kani darad gahan;

shastrakriya, bahu sarwar,

chintya parashn sahu, durniwar

kahe kahani, waniy trast,

achherun mukh par dharat wastra,

yache grahakthi kani sahastr;

na kani sikka, na sahi patr,

ne denare, bai bhaliye,

e ja wijan benam galiye

samji ene doodh bahen sam didha udhaar

malkam bagman paDi sawar

istriwalo sunil rawat,

kaye gamthi chalyo awat?

kaam wadhyun ne wadhiy aawak,

te mama mangawe rahat

dudhamukho sarkho e balak

am majuri karwa awat?

(e wayne hun teDi jawat

skule, chore, kriDagare,

sarwar pale, kunjawihar)

inDawalo abdul kaji,

singachna laine bhaiyaji

jyotine chandarwe sarwe

harta pharta ralta karta chhota mota dhandha dhapa

awya; aawi sheriman pheri wanjar

malkam bagman paDi sawar

tahin nagarna jeern juththi,

sheern, jiwanna kalkutthi,

kamra kholi jatajutthi

wahi wimalkar shuddh shuchita

sadan sohawat saumya sarita

‘saku’, ‘sunita’, ‘taru’, ‘wanita’

ghar ghar aaw te aawi ‘ganga’! (ganga = kamwali mate parsi shabd, mumbiman)

jyan pharsh par dhool phalange,

astawyastta paDi palange,

bhanDi chhanDi ann kaDhange,

wastro ankit pankit range,

babo ange nangadhDange,

tyan awine utro, gange!

jhaDu haste, sabu haste,

balati haste, bambu haste,

kalushe kalushe nikhro, gange!

jamna haste, Daba haste,

tunka haste, lamba haste,

karo utaro suthro, gange!

saje haste, narwe haste,

dukhte haste, warwe haste,

juwan gharDi kaya haste,

‘aya’ haste

uDo tamara shikro, gange!

kripalu maiya, saho amaro jiwan bhaar;

madhumay maiya, haro widaro jiwan kshaar;

karo sakal ujjwal wistar

malkam bagman paDi sawar

hwe sunita gai je gharman,

wriddh sheth ne wriddh tahin ma

chaDo nahin jyan haju siDiye,

utro yadoni yadiyeh

pahelun wahelun kaam karyun’tun

ahin sunitani dadiye

sarkha karta palang pato,

jhatki jhaDu bharti mato,

dhoti kapDan, proti panto,

adhwach mali sathe wato,

ware ware utke aa to

wasankusan poshanman to

bas diwasbhar khati katho

kaam sunitaye sau karti,

wriddhoni sambhale walti,

pan na pane katho galti,

roti bhojan ahinnan karti

ko’ne katho, ko’ne roti,

jooj rupayDi, dhan dhan hoti

jay jay katho roti changa,

ahin kathrote aawi ganga!

awi warse, aawi mahe,

hapte aawi, hapta manhe

sate diwse, sate war

malkam bagman paDi sawar

je ghar karti sunita bhojan,

tihan aanti malye prayojan

ghare pakawya kani swadu kan

jem ghughra dipawli dan;

ekbijana lunthi pawan!

balapnathi ahinyan teDi,

saras bolti sunita dewi

param parsi bani kewi!

bai shethna bol ghatawe,

babane kalun bahelawe,

paDoshman sandesh sunawe,

bhali pheriyane pharmawe

bani sunita ‘anti’ jawe!

jyare nau santan suhai

awe eni ma krishkayi,

hira, jene chhoru chinta,

nahin baini bhasha widita,

tyare sah sunitani ‘ai’

asal marathi bole bai

ne ewun bejoD marathi

(ke) watwatman khay gulanti

mastar ho ke hoy talati—

wagar galye galthuthimanthi

kaho, baiji bole kyanthi?

ganga ne jamnano tanmay

pani ne panino sangam,

tewo anutho ne hridyangam

wangi ne wanino winimay

ahin rachayo waranwar

malkam bagman paDi sawar

gai sanj je lagnotsawni

dasturona gunjarawni,

khanipini, madyasawni,

saDina sarsar palawni,

Daglina kanji waibhawni,

phentana banka gaurawni,

shat utsawni, rat ochchhawni,

wajana soor tankaroni,

maghamaghta gajra haroni,

jhalahalta batti taroni,

chakachakti moti maloni,

tarawarti nartit naroni

gai sanj te lagnotsawni,

gai!

rahyun rahitya

abol ujjaD achet adhanya

manch, chok, udyan, otlo;

tebal par be chaar bautlo

tuti phuti, abhas janya

koi atthasya, ne sau shunya

door juna randhaniya pachhal

jyan wasan dhowa mate nal,

juthan ann, paDi patrawal,

tyan manDrata, gheri aakho

ho kabjaman jem ilako,

grast ujani kako aneko;

sthane sthane spardha magn

shwan daloni awanjawan andar bahar

malkam bagman paDi sawar

lai bagalman jhaDu jholi

metar ganni chali toli

niwasmanthi nikli bholi

gomti bhunDi ankho choli;

ke ankhoman ungh haji chhe?

ke banneman bund haji chhe?

gai ratni koi dwidhanun,

yadawni tanDaw widhanun?

e yadaw gharwale ghali

ek ghare biji gharwali

panch thaya, khatiyao Dhali

yadawni babbe striwali

haalat par bahu charcha chali;

darek gunne darek doshe

toli panche juban samalih

rakhe e bannene honshe,

jo bannene pale poshe,

(pan wastaw to wiprit thashe )

jene je je kidhun sau maph,

hwe bolsho nahin khilaph,

sampe rahejo, liyo insaph

chali gomti cholti aankh

rasta to karwana ja saph;

bharwana kachrana bhaar

malkam bagman paDi sawar

jhali mano hath, skulman

jawa nikalyan sheey bhulman,

tem koi wicharagrast shan,

ane wali koi amnask shan,

panch sat tophan mast shan,

chauraha par khaDa bhulkan

awi bas ne wahi gayan sau,

puri karwa rahi gayan sau

wato gharni, grihjiwanni,

santanoni, sahjiwanni;

bandh ganth kain khuli haju ne

tyan ja lapeti lai rajjune

manni manman lai gayan sau,

dhire ghar gam thai gayan sau

kari kukDe ‘kukDe ku, kukDe koo’ par deergh pukar

malkam bagman paDi sawar

(mumbiman jogeshwri upanagarni kauloni malkam bag, prakritik tatha manawiy

khelthi sabhar, rachnakarni uchher bhumi chhe )

aphtabno khulyo burkho,

bolyo gurkho,

‘raat ratbhar phari phari mein Danka marya,

lok badhebadh ek ja sarkha shanka marya;

hash, hwe hun marun chhelli war’

malkam bagman paDi sawar

‘paDi sawar, paDi sawar,’ koyal boli

eni anupam royal boli,

palpal thambhit kamp wilambit komal boli,

kaga bolya, suDa bolya,

ruDa kakakaua bolya,

ane boliyo maha bholiyo durwe kudi

kakaDiyo kumbhar

malkam bagman paDi sawar

halwe halwe hola holi,

joDe joDe kabutar joDi

thoDe thoDe samDi Doli

boli, bolya baglan bar

range rangi haming pankhi

dhari chanchman phool sugandhi

bolyun, bolyan dway batko, hali hanso chaar

malkam bagman paDi sawar

gharne chawal dharai chukeli,

chhat beem par bharai suteli,

hwe rumthi

room ghumti,

eksamti badhe umti,

chalti phirti

jane gharni gharawakhri ho nakri —

boli chakli;

bolyan pankhi panch hajar —

malkam bagman paDi sawar

panu kaDak pochani taji

ladi lai saikal wiraji

dano daDhiyal driDh woraji

awyo, ‘bolo, ketla maji?’

bhari dudhthi beu degDa

awi tyan ibrahim khaDa;

gaya nahin e kadiy jimman,

hath juo pan ibrahimna!

be gathbandhan thaDiyan nimnan!

‘aje ketalun apun, maji?’

‘ewun meinkun ibrahimji,

rate wasan mukawun wisri;

ek sher aakho ne puri

chhutta hathe nakho dhaar’

malkam bagman paDi sawar

istribandh sughaD kapDan sho

bagal ghalta chhapanno so

nij nijna lattano hisso

awya dattu, shiw, balaji,

balwriddh darji tanaji,

awi te machchhiwali je

tran peDhithi ahin kamai,

har peDhi ‘mausi’ kahewai

bhaji wali hausi aawi,

(nam kharekhar e ja hatun pan

nahin kadi ‘hausi’ kahewai)

kari toplo wahn wahn

hwe wahe kani darad gahan;

shastrakriya, bahu sarwar,

chintya parashn sahu, durniwar

kahe kahani, waniy trast,

achherun mukh par dharat wastra,

yache grahakthi kani sahastr;

na kani sikka, na sahi patr,

ne denare, bai bhaliye,

e ja wijan benam galiye

samji ene doodh bahen sam didha udhaar

malkam bagman paDi sawar

istriwalo sunil rawat,

kaye gamthi chalyo awat?

kaam wadhyun ne wadhiy aawak,

te mama mangawe rahat

dudhamukho sarkho e balak

am majuri karwa awat?

(e wayne hun teDi jawat

skule, chore, kriDagare,

sarwar pale, kunjawihar)

inDawalo abdul kaji,

singachna laine bhaiyaji

jyotine chandarwe sarwe

harta pharta ralta karta chhota mota dhandha dhapa

awya; aawi sheriman pheri wanjar

malkam bagman paDi sawar

tahin nagarna jeern juththi,

sheern, jiwanna kalkutthi,

kamra kholi jatajutthi

wahi wimalkar shuddh shuchita

sadan sohawat saumya sarita

‘saku’, ‘sunita’, ‘taru’, ‘wanita’

ghar ghar aaw te aawi ‘ganga’! (ganga = kamwali mate parsi shabd, mumbiman)

jyan pharsh par dhool phalange,

astawyastta paDi palange,

bhanDi chhanDi ann kaDhange,

wastro ankit pankit range,

babo ange nangadhDange,

tyan awine utro, gange!

jhaDu haste, sabu haste,

balati haste, bambu haste,

kalushe kalushe nikhro, gange!

jamna haste, Daba haste,

tunka haste, lamba haste,

karo utaro suthro, gange!

saje haste, narwe haste,

dukhte haste, warwe haste,

juwan gharDi kaya haste,

‘aya’ haste

uDo tamara shikro, gange!

kripalu maiya, saho amaro jiwan bhaar;

madhumay maiya, haro widaro jiwan kshaar;

karo sakal ujjwal wistar

malkam bagman paDi sawar

hwe sunita gai je gharman,

wriddh sheth ne wriddh tahin ma

chaDo nahin jyan haju siDiye,

utro yadoni yadiyeh

pahelun wahelun kaam karyun’tun

ahin sunitani dadiye

sarkha karta palang pato,

jhatki jhaDu bharti mato,

dhoti kapDan, proti panto,

adhwach mali sathe wato,

ware ware utke aa to

wasankusan poshanman to

bas diwasbhar khati katho

kaam sunitaye sau karti,

wriddhoni sambhale walti,

pan na pane katho galti,

roti bhojan ahinnan karti

ko’ne katho, ko’ne roti,

jooj rupayDi, dhan dhan hoti

jay jay katho roti changa,

ahin kathrote aawi ganga!

awi warse, aawi mahe,

hapte aawi, hapta manhe

sate diwse, sate war

malkam bagman paDi sawar

je ghar karti sunita bhojan,

tihan aanti malye prayojan

ghare pakawya kani swadu kan

jem ghughra dipawli dan;

ekbijana lunthi pawan!

balapnathi ahinyan teDi,

saras bolti sunita dewi

param parsi bani kewi!

bai shethna bol ghatawe,

babane kalun bahelawe,

paDoshman sandesh sunawe,

bhali pheriyane pharmawe

bani sunita ‘anti’ jawe!

jyare nau santan suhai

awe eni ma krishkayi,

hira, jene chhoru chinta,

nahin baini bhasha widita,

tyare sah sunitani ‘ai’

asal marathi bole bai

ne ewun bejoD marathi

(ke) watwatman khay gulanti

mastar ho ke hoy talati—

wagar galye galthuthimanthi

kaho, baiji bole kyanthi?

ganga ne jamnano tanmay

pani ne panino sangam,

tewo anutho ne hridyangam

wangi ne wanino winimay

ahin rachayo waranwar

malkam bagman paDi sawar

gai sanj je lagnotsawni

dasturona gunjarawni,

khanipini, madyasawni,

saDina sarsar palawni,

Daglina kanji waibhawni,

phentana banka gaurawni,

shat utsawni, rat ochchhawni,

wajana soor tankaroni,

maghamaghta gajra haroni,

jhalahalta batti taroni,

chakachakti moti maloni,

tarawarti nartit naroni

gai sanj te lagnotsawni,

gai!

rahyun rahitya

abol ujjaD achet adhanya

manch, chok, udyan, otlo;

tebal par be chaar bautlo

tuti phuti, abhas janya

koi atthasya, ne sau shunya

door juna randhaniya pachhal

jyan wasan dhowa mate nal,

juthan ann, paDi patrawal,

tyan manDrata, gheri aakho

ho kabjaman jem ilako,

grast ujani kako aneko;

sthane sthane spardha magn

shwan daloni awanjawan andar bahar

malkam bagman paDi sawar

lai bagalman jhaDu jholi

metar ganni chali toli

niwasmanthi nikli bholi

gomti bhunDi ankho choli;

ke ankhoman ungh haji chhe?

ke banneman bund haji chhe?

gai ratni koi dwidhanun,

yadawni tanDaw widhanun?

e yadaw gharwale ghali

ek ghare biji gharwali

panch thaya, khatiyao Dhali

yadawni babbe striwali

haalat par bahu charcha chali;

darek gunne darek doshe

toli panche juban samalih

rakhe e bannene honshe,

jo bannene pale poshe,

(pan wastaw to wiprit thashe )

jene je je kidhun sau maph,

hwe bolsho nahin khilaph,

sampe rahejo, liyo insaph

chali gomti cholti aankh

rasta to karwana ja saph;

bharwana kachrana bhaar

malkam bagman paDi sawar

jhali mano hath, skulman

jawa nikalyan sheey bhulman,

tem koi wicharagrast shan,

ane wali koi amnask shan,

panch sat tophan mast shan,

chauraha par khaDa bhulkan

awi bas ne wahi gayan sau,

puri karwa rahi gayan sau

wato gharni, grihjiwanni,

santanoni, sahjiwanni;

bandh ganth kain khuli haju ne

tyan ja lapeti lai rajjune

manni manman lai gayan sau,

dhire ghar gam thai gayan sau

kari kukDe ‘kukDe ku, kukDe koo’ par deergh pukar

malkam bagman paDi sawar