રેખ્તા
હિન્દવી
સૂફીનામા
રાજસ્થાની
દેવશંકર મહેતા
પ્રાણ, માહરા પ્રચંડ વેગથી ઊઠો, જુઓ,
અનંત આર્તનાદ દિશદિશથી ઊઠે, સૂણો;
માનવી અહીંથી હીર - સત્ત્વ એ ઊડી ગયું!
હાડ – ચામ માળખું અભાવે મૃત્યુના રહ્યું!
આ એ જ માનવી?
આ એ જ માનવી?
ધ્રુજાવતો ધરા, વીરત્વ શૌર્ય હાકથી,
વાયુને મુઝાવતો, ભરીને આભ બાથથી;
માનને મુકાવતો, પ્રતિભા વેરી ભાલથી,
પાથર્યા પ્રકાશ જ્ઞાનના બનીને સારથી.
આ એ જ માનવી?
આ એ જ માનવી?
સમંદરે ચઢી ચઢી અનંત સિદ્ધિ મેળવી,
વનો વિંધી વિંધી અપાર સમૃદ્ધિ સુકેળવી;
ગિરી-સરીતથી વહાવી સંસ્કૃતિ સમુજ્જવલા,
ધરાને ખેડી ખેડીને કરી સુગંધરા–સુમંગલા.
આ એ જ માનવી?
હા, એ જ માનવી?
નથી એ નૂર, લાલી ગાલની, રહી ન શૂરતા;
રહી છે પાંડુતા, ગતિમાં તાલ ના, છે શુષ્કતા,
શિર આ ઢળ્યું નીચું, ન જુલ્મ શું ઊંચું થતું,
ધરીને રક્તા દૌર્બલ્યતા દયાને યાચતું!
મળે ના પેટપૂર રોટી, અંગ કાજ વસ્ત્ર ના,
ન દૂધ બાલુડાંને કાજ; રક્ષવા છે શસ્ત્ર ના,
ભલે લૂંટાય પત્ની, આંખમાં રહી ન રક્તિમાં,
ભલે રીબાય માવડી, છે દેહમાંહી શક્તિ ના!
પડે છો લાત, તો ય વાત ન કશી કરી શકે!
ગુલામી છે સદી સુંવાળી હાથ શું કરી શકે?
મરી ગયો છે પ્રાણ, હામ હૈયે ના કશી રહી,
નથી એ માનવી! ન માનવીની કો નિશાં રહી!
હા, એ જ માનવી!
પ્રાણ માહરા પ્રચંડ વેગથી ઊઠો, જુઓ,
આર્તનાદ આ અનંત દિશદિશનો સૂણો,
માનવી મહીંથી હીર-સત્ત્વ સૌ ઊડી ગયું!
હાડ ચામ માળખું અભાવે મૃત્યુનાં રહ્યું!
આ એ જ માનવી?
હા, એ જ માનવી!
સ્રોત
- પુસ્તક : કાવ્યગુર્જરી (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 86)
- પ્રકાશક : મધુસૂદન વૈદ્ય, આચાર્ય, મ. મા. પ્યુપિલ્સ ઓન સ્કૂલ
- વર્ષ : 1964