પડયો હતો તે તટ વિશ્વનો વડો,
અગાધ એકાન્ત હતો ઊંડો ઊંડો;
પ્રશાન્ત ઝૂકી હતી આભની ઘટા,
માઝાવતી સાગરની હતી છટા.
શાન્તિ શાન્તિ હતી ગાઢ હૈયામાં અંતરિક્ષમાં;
ત્યાં સંધ્યાના મહાઆરે દીઠી ઊગન્તી પૂર્ણિમા,
લજ્જા-નમેલુ નિજ મન્દ પેાપચું,
કો મુગ્ધ બાલા શરમાતી આવરે;
ને શોભી રે' નિર્મલ નેનની લીલા;
એવી ઊગી ચન્દ્રકલા ધીરે ધીરે.
અંતરે ઊઘડ્યાં, સિન્ધુ સળક્યો, જાગી ચેતના;
અને ગુંજી રહી મિઠ્ઠી ગોષ્ઠિની મંદ મૂર્છના.
ઝીલી પ્રિયા-નયનનાં શર, ને વીંધાઈ,
પોઢ્યો હતાશ પ્રિય મૂર્છિત રૂપદર્શે,
તે વ્હાલી-સ્પર્શથી સચેતન થાય, તેમ
જાગ્યો નૃલોક નવચેતન ચંદીસ્પર્શે.
મીઠા મ્હેરામણે કયાંક વાદળી કોક વર્ષશે,
અને કો છીપમાં આજે મેઘનાં મોતીડાં થશે.
વદન પૂનમચંદ શું વિહાસે,
જલધરનું ધરી ઓઢણું વિલાસે ;
પરિમલ પ્રગટાવતી ઉમંગે,
શરદ સુહાય રસીલી અંગઅંગે.
હૈયાના મ્હેલમાં જેવી કવિતા ચમકી રહે,
એવી ગેબી પ્રભાવન્તી ચંદ્રીની ચંદ્રીકા વહે.
મદે ભરેલી ઝીણી ટીલડી કરી,
સોહાગી રહે રસપામરી ધરી;
શોભે ઊભી સુંદરી જેમ બારીએ:
ચંદ્રી ચડે છે નભની અટારીએ.
હસે છે સ્નેહની લ્હેરે જેવું તું, એ સુધામુખી!
હસે છે એવું અત્યારે ચારુ ચન્દ્રકલા, સખી!
સરવરજલ જેવું વ્યોમનીર
અતલ પડ્યું પથરાઈ નીલઘેરું:
પરિમલ પમરી સુધાપ્રભાના
કમલ ખીલ્યું મહી એક ચન્દ્રી કેરું.
નમી આ આંખડી મારી ભાળી એ દેવબાલિકા;
નમ્યાં સૌ જગનાં લોકો, નમી સૌ ઝાંખી તારિકા.
જેવું ઝૂલે સાગરઉર નાવડું,
કે મેઘને અંક કપોતિની રૂડું;
એવી સખિ! ચંદ્રકલા સુઝુલતી,
જ્યોત્સના-સરે એકલ ભીંજતી જતી.
ગાજે છે મુખ્ય રાત્રિ, ને ગાજે છે તેજનિર્ઝરી;
ગાજે છે ખોખરા શબ્દે દૂર સાગરખંજરી,
કો સ્નેહી કેરા સ્નેહના કુંજ-આરે,
અખંડ જ્યોત્સના સ્નેહરાણી પધારે,
ને એકલી એ સ્નેહકુંજે ઝઝૂમે:
મધ્યાકાશે ત્યમ સુતનુ તે ચન્દ્રી એકાકી ઘૂમે.
એકલાં ઊગવું, રહેવું, એકલાં આથમી જવું:
સ્નેહથી છલકાતા આ સંસારે એમ શે થવું?
દેવી! અમારા ઉરમાં પધારજો!
દ્વારે દીપો એમ દિલે સદા હજો!
આત્મા વિશે રંક, ગરીબ બારણે,
આ પાટ માંડયા સહુ આપ કારણે.
સાગરે ભરતી જામી, ને જામી ભરતી ઉરે
ઘેરા ઘેરા અનેરા ત્યાં જાગ્યા સંગીતના સૂરે.
કરી સ્તુતિ તે વિધુકન્યકા તણી,
ઉચ્ચારી કીર્તિ પ્રભુની ઘણી ઘણી;
ને સ્નેહમન્ત્રોય અનેક ભાખિયાઃ
એ સ્તોત્રના સૌ ધ્વનિ વ્યોમ વ્યાપિયા.
અમીથી આંખડી આંજી, મન્ત્ર સૌભાગ્યના લખી,
વિશ્વના ચોકમાં રાસ ખેલે ચન્દ્રકલા, સખી!
સ્નેહી હતાં દૂર, સમક્ષ તે થયાં.
આઘે હતાં, તે ઉરમાં રમી રહ્યાં;
ને મૃત્યુશાયી પણ પ્રાણમાં ઊભાં:
એવી બધે સાત્વિક વિસ્તરી પ્રભા.
તપે છે, સૃષ્ટિને માથે પુણ્યજ્યોત મહાપ્રભુ:
તપી તેવી ઘડી તો તે પુણ્યની પૂર્ણિમા વિભુ.
paDyo hato te tat wishwno waDo,
agadh ekant hato unDo unDo;
prshant jhuki hati abhni ghata,
majhawti sagarni hati chhata
shanti shanti hati gaDh haiyaman antrikshman;
tyan sandhyana mahaare dithi uganti purnima,
lajja namelu nij mand peapachun,
ko mugdh bala sharmati awre;
ne shobhi re nirmal nenni lila;
ewi ugi chandrakla dhire dhire
antre ughaDyan, sindhu salakyo, jagi chetna;
ane gunji rahi miththi goshthini mand murchhana
jhili priya nayannan shar, ne windhai,
poDhyo hatash priy murchhit rupdarshe,
te whali sparshthi sachetan thay, tem
jagyo nrilok nawchetan chandisparshe
mitha mheramne kayank wadli kok warshshe,
ane ko chhipman aaje meghnan motiDan thashe
wadan punamchand shun wihase,
jaladharanun dhari oDhanun wilase ;
parimal pragtawti umange,
sharad suhay rasili angange
haiyana mhelman jewi kawita chamki rahe,
ewi gebi prbhawanti chandrini chandrika wahe
made bhareli jhini tilDi kari,
sohagi rahe raspamri dhari;
shobhe ubhi sundri jem bariyeh
chandri chaDe chhe nabhni atariye
hase chhe snehni lhere jewun tun, e sudhamukhi!
hase chhe ewun atyare charu chandrakla, sakhi!
sarawarjal jewun wyomnir
atal paDyun pathrai nilgherunh
parimal pamri sudhaprbhana
kamal khilyun mahi ek chandri kerun
nami aa ankhDi mari bhali e dewbalika;
namyan sau jagnan loko, nami sau jhankhi tarika
jewun jhule sagarur nawaDun,
ke meghne ank kapotini ruDun;
ewi sakhi! chandrakla sujhulti,
jyotsna sare ekal bhinjti jati
gaje chhe mukhya ratri, ne gaje chhe tejnirjhri;
gaje chhe khokhara shabde door sagarkhanjri,
ko snehi kera snehna kunj aare,
akhanD jyotsna snehrani padhare,
ne ekli e snehkunje jhajhumeh
madhyakashe tyam sutnu te chandri ekaki ghume
eklan ugawun, rahewun, eklan athmi jawunh
snehthi chhalkata aa sansare em she thawun?
dewi! amara urman padharjo!
dware dipo em dile sada hajo!
atma wishe rank, garib barne,
a pat manDya sahu aap karne
sagre bharti jami, ne jami bharti ure
ghera ghera anera tyan jagya sangitna sure
kari stuti te widhukanyka tani,
uchchari kirti prabhuni ghani ghani;
ne snehmantroy anek bhakhiya
e stotrna sau dhwani wyom wyapiya
amithi ankhDi aanji, mantr saubhagyna lakhi,
wishwna chokman ras khele chandrakla, sakhi!
snehi hatan door, samaksh te thayan
aghe hatan, te urman rami rahyan;
ne mrityushayi pan pranman ubhanh
ewi badhe satwik wistri prabha
tape chhe, srishtine mathe punyajyot mahaprbhuh
tapi tewi ghaDi to te punyni purnima wibhu
paDyo hato te tat wishwno waDo,
agadh ekant hato unDo unDo;
prshant jhuki hati abhni ghata,
majhawti sagarni hati chhata
shanti shanti hati gaDh haiyaman antrikshman;
tyan sandhyana mahaare dithi uganti purnima,
lajja namelu nij mand peapachun,
ko mugdh bala sharmati awre;
ne shobhi re nirmal nenni lila;
ewi ugi chandrakla dhire dhire
antre ughaDyan, sindhu salakyo, jagi chetna;
ane gunji rahi miththi goshthini mand murchhana
jhili priya nayannan shar, ne windhai,
poDhyo hatash priy murchhit rupdarshe,
te whali sparshthi sachetan thay, tem
jagyo nrilok nawchetan chandisparshe
mitha mheramne kayank wadli kok warshshe,
ane ko chhipman aaje meghnan motiDan thashe
wadan punamchand shun wihase,
jaladharanun dhari oDhanun wilase ;
parimal pragtawti umange,
sharad suhay rasili angange
haiyana mhelman jewi kawita chamki rahe,
ewi gebi prbhawanti chandrini chandrika wahe
made bhareli jhini tilDi kari,
sohagi rahe raspamri dhari;
shobhe ubhi sundri jem bariyeh
chandri chaDe chhe nabhni atariye
hase chhe snehni lhere jewun tun, e sudhamukhi!
hase chhe ewun atyare charu chandrakla, sakhi!
sarawarjal jewun wyomnir
atal paDyun pathrai nilgherunh
parimal pamri sudhaprbhana
kamal khilyun mahi ek chandri kerun
nami aa ankhDi mari bhali e dewbalika;
namyan sau jagnan loko, nami sau jhankhi tarika
jewun jhule sagarur nawaDun,
ke meghne ank kapotini ruDun;
ewi sakhi! chandrakla sujhulti,
jyotsna sare ekal bhinjti jati
gaje chhe mukhya ratri, ne gaje chhe tejnirjhri;
gaje chhe khokhara shabde door sagarkhanjri,
ko snehi kera snehna kunj aare,
akhanD jyotsna snehrani padhare,
ne ekli e snehkunje jhajhumeh
madhyakashe tyam sutnu te chandri ekaki ghume
eklan ugawun, rahewun, eklan athmi jawunh
snehthi chhalkata aa sansare em she thawun?
dewi! amara urman padharjo!
dware dipo em dile sada hajo!
atma wishe rank, garib barne,
a pat manDya sahu aap karne
sagre bharti jami, ne jami bharti ure
ghera ghera anera tyan jagya sangitna sure
kari stuti te widhukanyka tani,
uchchari kirti prabhuni ghani ghani;
ne snehmantroy anek bhakhiya
e stotrna sau dhwani wyom wyapiya
amithi ankhDi aanji, mantr saubhagyna lakhi,
wishwna chokman ras khele chandrakla, sakhi!
snehi hatan door, samaksh te thayan
aghe hatan, te urman rami rahyan;
ne mrityushayi pan pranman ubhanh
ewi badhe satwik wistri prabha
tape chhe, srishtine mathe punyajyot mahaprbhuh
tapi tewi ghaDi to te punyni purnima wibhu
સ્રોત
- પુસ્તક : બૃહદ ગુજરાતી કાવ્યપરિચય - 2 (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 96)
- સંપાદક : મોહનભાઈ પટેલ, ચન્દ્રકાન્ત શેઠ
- પ્રકાશક : ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ
- વર્ષ : 1973