સર્ગ - ૩

(દોહરા)

હીર સાચવતી નેસને, હરસુર ઘર-વહેવાર;

સોનલવરણા બોઘરે, રણકે દૂધની ધાર.

ઢીંગળ, ઢેબર, ટીલડી, ભૂખર, ભૂરી, લાડ;

ઝોંકમાં ભેંસું ભાંભરે, હાથણ સરખાં હાડ.

મેલું માથાબંધણું, ડાંગ લીધી કડિયાળ;

ધણને ચરવે ખીમરો, ગીરમાં અંતરિયાળ.

ઢોળાવે જઈ બેસતો, ફરતે ઢૂંગો ભેંસ;

ગાઉ એક છેટો દીસે વીજલદેનો નેસ.

આઘે ઝાંખી ઓસરી, ઉપર થાંભલી પાંચ;

વીજલ ઝંડો ઝાટકે, ખીમરો ભાળે સાચ.

હડી દઉં હમણાં જ ને પહોંચું વીજલ પાસ;

છાતી ધડકે સામટું, ધમણ ધમાવે શ્વાસ.

***

ખીમરો કદકાઠી થયો, ફૂટ્યો મૂછનો દોર;

ધૂંબે ઠળિયા ભાંગતો, કાંડે એવાં જોર.

આગળ હાલે ઓરતા, પાછળ હાલે ભાન;

પગે પવનની પાવડી, રખડે આખું રાન.

માલઢોર લઈ નીકળ્યો ખીમરો વન મોઝાર;

વચમાં ઘેરાં ઝાડવાં, ફરતી ઊંચી ધાર.

ખીમરે ડચકારા કર્યા, ભેંસે બદલી ચાલ;

લેખુડી આગળ થઈ, પાછળ મલપત માલ.

થોડે આગળ હાલતાં, પડી સહુને ફાળ;

સિંહ-સિંહણ ઘૂરકાં કરે, ઊભી પંથ વચાળ.

આઘેથી અટકી ગઈ, ભેંસું થઈ એકસંપ;

ઓચિંતો પ્રસરી ગયો ખાડાં વચ્ચે કંપ.

સાવજ કેડો ના મૂકે, વેળા વીતતી જાય;

ભેંસુ ભેથી સાબદી, સાવજ અથરા થાય.

સિંહણ ઘડતી પેંતરો, કરવો ક્યાંથી વાર?

ડાલામથ્થો કેસરી ગરજ કરે ખૂંખાર.

ડાંગ પછાડી ખીમરે, મારી સિંહને હાંક;

સિંહણ ત્રાડુકી પડી, થાપી સામે ધાક.

બન્યો બળૂકી ભેંસનો કિલ્લો ચારે કોર;

વચમાં લીધાં પાડરાં, ગલઢાં, દુબળાં ઢોર.

ભેંસે માથું ધુણવ્યું. લીધું રૂપ વિકરાળ;

દોડી સિંગ ઉલાળતાં, સિંહનો કર્યો ઉલાળ.

હેબક પામી ભેંસથી, ખમક્યા સિંહ પળવાર;

છૂટાં પડીને ગોઠવ્યા બે બાજુથી વાર.

બમણા જોરે ત્રાટક્યા ખાડા પર વનરાજ;

ભડક્યાં પોચટ પાડરાં, સિંહે પાડી ગાજ.

જીવપર આવી ઝૂઝતી ભેંસું હાથણકાય;

પીઠ બચાવી સિંહને લીધો ઘેરા માંય.

ભેંસુ બથવે સિંહને, ગરજે સિંહ ઝુઝાર;

પાછળથી એક ભેંસ પર સિંહણ કરતી વાર.

ચીરી નાંખી સિંહણે એક જ થાપે પીઠ;

લોહી ભાળી ભેંસમાં વીજળી વહી અદીઠ.

ભેંસું બની ભૂરાંટ સહુ, કરતી વળતો વાર;

ભય પામી નીકળી ગયો સિંહ ઘેરાની બ્હાર.

તગડી સાવજબેલડી, જંપી ગીરની ભેંસ;

ખાડું લઈને ખીમરો પહોંચ્યો પાછો નેસ.

સિંહણ ઘૂમરા મારતી નેસને આખી રાત;

કોઢે બાંધ્યાં પાડરાં, ઓગાળે આઘાત.

મારણ થયું ન માલનું, ચાખ્યું નહિ રુધિર;

ગરજી ગરજી સિંહણે, માથે લીધું ગીર.

sarg 3

(dohra)

heer sachawti nesne, harsur ghar wahewar;

sonalawarna boghre, ranke dudhni dhaar

Dhingal, Dhebar, tilDi, bhukhar, bhuri, laD;

jhonkman bhensun bhambhre, hathan sarkhan haD

melun mathabandhanun, Dang lidhi kaDiyal;

dhanne charwe khimro, girman antariyal

Dholawe jai besto, pharte Dhungo bhens;

gau ek chheto dise wijaldeno nes

aghe jhankhi osari, upar thambhli panch;

wijal jhanDo jhatke, khimro bhale sach

haDi daun hamnan ja ne pahonchun wijal pas;

chhati dhaDke samatun, dhaman dhamawe shwas

***

khimro kadkathi thayo, phutyo muchhno dor;

dhumbe thaliya bhangto, kanDe ewan jor

agal hale orta, pachhal hale bhan;

page pawanni pawDi, rakhDe akhun ran

malDhor lai nikalyo khimro wan mojhar;

wachman gheran jhaDwan, pharti unchi dhaar

khimre Dachkara karya, bhense badli chaal;

lekhuDi aagal thai, pachhal malpat mal

thoDe aagal haltan, paDi sahune phaal;

sinh sinhan ghurkan kare, ubhi panth wachal

aghethi atki gai, bhensun thai eksamp;

ochinto prasri gayo khaDan wachche kamp

sawaj keDo na muke, wela witti jay;

bhensu bhethi sabdi, sawaj athra thay

sinhan ghaDti pentro, karwo kyanthi war?

Dalamaththo kesari garaj kare khunkhar

Dang pachhaDi khimre, mari sinhne hank;

sinhan traDuki paDi, thapi same dhak

banyo baluki bhensno killo chare kor;

wachman lidhan paDran, galDhan, dublan Dhor

bhense mathun dhunawyun lidhun roop wikral;

doDi sing ulaltan, sinhno karyo ulal

hebak pami bhensthi, khamakya sinh palwar;

chhutan paDine gothawya be bajuthi war

bamna jore tratakya khaDa par wanraj;

bhaDakyan pochat paDran, sinhe paDi gaj

jiwpar aawi jhujhti bhensun hathankay;

peeth bachawi sinhne lidho ghera manya

bhensu bathwe sinhne, garje sinh jhujhar;

pachhalthi ek bhens par sinhan karti war

chiri nankhi sinhne ek ja thape peeth;

lohi bhali bhensman wijli wahi adith

bhensun bani bhurant sahu, karti walto war;

bhay pami nikli gayo sinh gherani bhaar

tagDi sawajbelDi, jampi girni bhens;

khaDun laine khimro pahonchyo pachho nes

sinhan ghumara marti nesne aakhi raat;

koDhe bandhyan paDran, ogale aghat

maran thayun na malanun, chakhyun nahi rudhir;

garji garji sinhne, mathe lidhun geer

sarg 3

(dohra)

heer sachawti nesne, harsur ghar wahewar;

sonalawarna boghre, ranke dudhni dhaar

Dhingal, Dhebar, tilDi, bhukhar, bhuri, laD;

jhonkman bhensun bhambhre, hathan sarkhan haD

melun mathabandhanun, Dang lidhi kaDiyal;

dhanne charwe khimro, girman antariyal

Dholawe jai besto, pharte Dhungo bhens;

gau ek chheto dise wijaldeno nes

aghe jhankhi osari, upar thambhli panch;

wijal jhanDo jhatke, khimro bhale sach

haDi daun hamnan ja ne pahonchun wijal pas;

chhati dhaDke samatun, dhaman dhamawe shwas

***

khimro kadkathi thayo, phutyo muchhno dor;

dhumbe thaliya bhangto, kanDe ewan jor

agal hale orta, pachhal hale bhan;

page pawanni pawDi, rakhDe akhun ran

malDhor lai nikalyo khimro wan mojhar;

wachman gheran jhaDwan, pharti unchi dhaar

khimre Dachkara karya, bhense badli chaal;

lekhuDi aagal thai, pachhal malpat mal

thoDe aagal haltan, paDi sahune phaal;

sinh sinhan ghurkan kare, ubhi panth wachal

aghethi atki gai, bhensun thai eksamp;

ochinto prasri gayo khaDan wachche kamp

sawaj keDo na muke, wela witti jay;

bhensu bhethi sabdi, sawaj athra thay

sinhan ghaDti pentro, karwo kyanthi war?

Dalamaththo kesari garaj kare khunkhar

Dang pachhaDi khimre, mari sinhne hank;

sinhan traDuki paDi, thapi same dhak

banyo baluki bhensno killo chare kor;

wachman lidhan paDran, galDhan, dublan Dhor

bhense mathun dhunawyun lidhun roop wikral;

doDi sing ulaltan, sinhno karyo ulal

hebak pami bhensthi, khamakya sinh palwar;

chhutan paDine gothawya be bajuthi war

bamna jore tratakya khaDa par wanraj;

bhaDakyan pochat paDran, sinhe paDi gaj

jiwpar aawi jhujhti bhensun hathankay;

peeth bachawi sinhne lidho ghera manya

bhensu bathwe sinhne, garje sinh jhujhar;

pachhalthi ek bhens par sinhan karti war

chiri nankhi sinhne ek ja thape peeth;

lohi bhali bhensman wijli wahi adith

bhensun bani bhurant sahu, karti walto war;

bhay pami nikli gayo sinh gherani bhaar

tagDi sawajbelDi, jampi girni bhens;

khaDun laine khimro pahonchyo pachho nes

sinhan ghumara marti nesne aakhi raat;

koDhe bandhyan paDran, ogale aghat

maran thayun na malanun, chakhyun nahi rudhir;

garji garji sinhne, mathe lidhun geer