[કાચબા-કાચબીના ભજન પરથી ઘડેલો ઢાળ]
આભમાં ઊગેલ ચાંદલો ને
જીજાબાઈને આવ્યાં બાળ
બાળુડાને માત હીંચોળે
ધણણણ ડુંગરા બોલે!
શિવાજીને નીંદરું ના'વે
માતા જીજાબાઈ ઝુલાવે.
પેટમાં પોઢીને સાંભળેલી બાળે
રામ-લખમણની વાત
માતાજીને મુખ જે દિ’થી
ઊડી એની ઊંઘ તે દિ’થી. -શિવાજીને.
પોઢજો રે, મારાં બાળ!
પોઢી લેજો પેટ ભરીને આજ
કાલે કાળાં જુદ્ધ ખેલાશે
સૂવા ટાણું ક્યાંય નૈ રેશે. -શિવાજીને.
ધાવજો રે, મારાં પેટ!
ધાવી લેજો ખૂબ ધ્રપીને આજ
રે'શે નહિ, રણઘેલુડા!
ખાવા મૂઠી ધાનની વેળા. -શિવાજીને.
પે'રી ઓઢી લેજો પાતળાં રે!
પીળાં લાલ પીરોજી ચીર
કાયા તારી લોહીમાં ના’શે
ઢાંકણ તે દિ' ઢાલનું થાશે. -શિવાજીને.
ઘૂઘરા, ધાવણી, પોપટ-લાકડી
ફેરવી લેજો આજ!
તે દિ' તારે હાથ રે'વાની
રાતી બંબોળ ભવાની. -શિવાજીને.
લાલ કંકુ કેરા ચાંદલા ને
ભાલે તાણજો કેસર-આડ્ય
તે દિ'તો સિંદોરિયા થાપા
છાતી માથે ઝીલવા,બાપા. -શિવાજીને.
આજ માતા ચોડે ચૂમીયું રે, બાળા!
ઝીલજો બેવડ ગાલ
તે દિ'તારાં મોઢડાં માથે
ધૂંવાધાર તોપ મંડાશે. -શિવાજીને.
આજ માતાજીની ગોદમાં રે
તુંને હૂંફ આવે આઠ પો’ર
તે દિ’ કાળી મેઘલી રાતે
વાયુ ટાઢા મોતના વાશે. -શિવાજીને.
આજ માતા દેતી પાથરી રે
કૂણાં ફૂલડાં કેરી સેજ
તે દિ'તારી વીર-પથારી
પાથરશે વીશ-ભુજાળી. -શિવાજીને.
આજ માતાજીને ખોળલે રે
તારાં માથડાં ઝોલે જાય
તે દિ’ તારે શિર ઓશીકાં
મેલાશે તીર-બંધૂકા. -શિવાજીને.
સૂઈ લેજે મારા કેસરી રે!
તારી હિંદવાણું જોવે વાટ
જાગી વે'લો આવ,બાળુડા!
માને હાથ ભેટ બંધાવા.
જાગી વે'લો આવજે,વીરા!
ટીલું માના લોહીનું લેવા
શિવાજીને નીંદરું ના'વે
માતા જીજાબાઈ ઝુલાવે.
(1928)
[kachba kachbina bhajan parthi ghaDelo Dhaal]
abhman ugel chandlo ne
jijabaine awyan baal
baluDane mat hinchole
dhannan Dungra bole!
shiwajine nindarun nawe
mata jijabai jhulawe
petman poDhine sambhleli bale
ram lakhamanni wat
matajine mukh je di’thi
uDi eni ungh te di’thi shiwajine
poDhjo re, maran baal!
poDhi lejo pet bharine aaj
kale kalan juddh khelashe
suwa tanun kyanya nai reshe shiwajine
dhawjo re, maran pet!
dhawi lejo khoob dhrpine aaj
reshe nahi, rangheluDa!
khawa muthi dhanni wela shiwajine
peri oDhi lejo patlan re!
pilan lal piroji cheer
kaya tari lohiman na’she
Dhankan te di Dhalanun thashe shiwajine
ghughra, dhawni, popat lakDi
pherwi lejo aaj!
te di tare hath rewani
rati bambol bhawani shiwajine
lal kanku kera chandla ne
bhale tanjo kesar aaDya
te dito sindoriya thapa
chhati mathe jhilwa,bapa shiwajine
aj mata choDe chumiyun re, bala!
jhiljo bewaD gal
te ditaran moDhDan mathe
dhunwadhar top manDashe shiwajine
aj matajini godman re
tunne hoomph aawe aath po’ra
te di’ kali meghli rate
wayu taDha motna washe shiwajine
aj mata deti pathari re
kunan phulDan keri sej
te ditari weer pathari
patharshe weesh bhujali shiwajine
aj matajine kholle re
taran mathDan jhole jay
te di’ tare shir oshikan
melashe teer bandhuka shiwajine
sui leje mara kesari re!
tari hindwanun jowe wat
jagi welo aaw,baluDa!
mane hath bhet bandhawa
jagi welo aawje,wira!
tilun mana lohinun lewa
shiwajine nindarun nawe
mata jijabai jhulawe
(1928)
[kachba kachbina bhajan parthi ghaDelo Dhaal]
abhman ugel chandlo ne
jijabaine awyan baal
baluDane mat hinchole
dhannan Dungra bole!
shiwajine nindarun nawe
mata jijabai jhulawe
petman poDhine sambhleli bale
ram lakhamanni wat
matajine mukh je di’thi
uDi eni ungh te di’thi shiwajine
poDhjo re, maran baal!
poDhi lejo pet bharine aaj
kale kalan juddh khelashe
suwa tanun kyanya nai reshe shiwajine
dhawjo re, maran pet!
dhawi lejo khoob dhrpine aaj
reshe nahi, rangheluDa!
khawa muthi dhanni wela shiwajine
peri oDhi lejo patlan re!
pilan lal piroji cheer
kaya tari lohiman na’she
Dhankan te di Dhalanun thashe shiwajine
ghughra, dhawni, popat lakDi
pherwi lejo aaj!
te di tare hath rewani
rati bambol bhawani shiwajine
lal kanku kera chandla ne
bhale tanjo kesar aaDya
te dito sindoriya thapa
chhati mathe jhilwa,bapa shiwajine
aj mata choDe chumiyun re, bala!
jhiljo bewaD gal
te ditaran moDhDan mathe
dhunwadhar top manDashe shiwajine
aj matajini godman re
tunne hoomph aawe aath po’ra
te di’ kali meghli rate
wayu taDha motna washe shiwajine
aj mata deti pathari re
kunan phulDan keri sej
te ditari weer pathari
patharshe weesh bhujali shiwajine
aj matajine kholle re
taran mathDan jhole jay
te di’ tare shir oshikan
melashe teer bandhuka shiwajine
sui leje mara kesari re!
tari hindwanun jowe wat
jagi welo aaw,baluDa!
mane hath bhet bandhawa
jagi welo aawje,wira!
tilun mana lohinun lewa
shiwajine nindarun nawe
mata jijabai jhulawe
(1928)
સ્રોત
- પુસ્તક : સોના નાવડી (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 273)
- સંપાદક : જયંત મેઘાણી
- પ્રકાશક : ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી
- વર્ષ : 1997