રેખ્તા
હિન્દવી
સૂફીનામા
રાજસ્થાની
પોતાની આંખ નથી ખોલતા.
હોઝ-એ-કુતુબ પર બેઠા જહાંગીરજી, ગર્દાબાદ ગર્દાબાદ બોલતા.
પોતાની આંખ નથી ખોલતા,
પેશ-એ-ખિદમત હૈ, તોતી યા તોતા, લો બોલો ઇસમેં સે કોન હોતા?
ખાતી જો હોગી વો તોતી હોગી ઔર જો ખાતા હૈ વો હોગા તોતા.
સાંભળો સલીમ અલી, આ રીતે પંખી પર જહાંગીરજી ન્યાયને તોલતા.
હોઝ-એ-કુતુબ પર બેઠા જહાંગીરજી, ગર્દાબાદ ગર્દાબાદ બોલતા.
પોતાની આંખ નથી ખોલતા.
ઈસ્મતના બાગમાંથી રુહ-અલ-ગુલાબનું ઈત્ર-એ-જહાંગીરી નાખો.
ચકલાંની જીભનું લો આ કબાબ અને પ્યાલો શરાબનો આ એક ચાખો.
શેખુ કી શાદી મેં કોકાજી દીવાના ને બેગાના ચારેકોર ડોલતા.
હોઝ-એ-કુતુબ પર બેઠા જહાંગીરજી, ગર્દાબાદ ગર્દાબાદ બોલતા.
નૂરેજહાં બેગમના કિસ્મત તો દેખો, બાહર હૈ સંત્રી ઓર અંદર સે ચોર.
તુઝુક-એ-જહાંગીરીની વાત જ મૂકોને, એમાં યે કિસ્સા-એ-બયાં ઓર.
છોડ દો ખયાલ યાર, કંટાળો આવે છે, પેશી-એ-ખજૂર એક ફોલતા.
હોઝ-એ-કુતુબ પર બેઠા જહાંગીરજી, ગર્દાબાદ ગર્દાબાદ બોલતા.
પોતાની આંખ નથી ખોલતા.
જહાંગીર ‘શેખુબાબા’, પોતે પક્ષીવિદ્, ન્યાયપ્રિય અને કલાપ્રિય ખરો. વાજીકરણ માટે એ ચકલાંની જીભની કબાબ ખાતો. દારૂ અને અફીણ લેતો. તેનું વ્યંગ્યાત્મક વ્યક્તિચિત્ર આપવાનો આ પ્રયાસ છે. અહીં ફારસી, ઉર્દૂ, હિન્દી અને ગુજરાતીના સંમિશ્રણવાળી પદાવલી ઉપયોગમાં લીધી છે. • હોજે કુતુબ = અમદાવાદની નગીનાવાડી. હાલ કાંકરિયા તળાવ. • સલીમ અલી = બહુખ્યાત પક્ષીવિદ્, પદ્મભૂષણ-પદ્મવિભૂષણ સાલીમ અલી • ઈસ્મત = અસ્મત બેગમ, નૂરજહાંની માતા, અત્તર બનાવવાની શરૂઆત કરનાર. • રુહ-અલ-ગુલાબ = એ નામનું એક અત્તર • કોકાજી = કુતુબુદ્દીન ખાન કોકા, બંગાળનો સુબેદાર • બેગાના = પરદેશી, અહીં સર ટોમસ રોના અર્થમાં અભિપ્રેત છે. • તુઝુક-એ-જહાંગીરી = જહાંગીરે પોતાના રાજ્ય વહીવટ દરમિયાન થયેલા અનુભવો વિષે લખેલી કિતાબ. જેમાં તેના કલાપ્રેમ, રાજકીય રીતિ-નીતિ વગેરે વિષે નોંધ છે.
સ્રોત
- પુસ્તક : રેખ્તા ગુજરાતી માટે કવિએ પોતે પસંદ કરેલી કૃતિ.