
૧
એટલે હઠે ભરાયલો મગનિયો કે કે મારે તો જીવવું છે.
ગુજરાતી સાહિત્ય તો છક થઈ ગયું.
અલ્યા, એમ કંઈ ચાલે?
એક બાજુ જવાનીઆઓ ગાજ્યા કે અમારા એક્સપેરિમેન્ટલ પિરિયોડિકલ્સનું સુ?
બીજા બાજુ મોટારાઓએ ઠપકો આપ્યો કે આમ તો પછી શતાબ્દીઓ જ ખૂટી જાય.
બધા કે કે જીવવું હોય તો પછી સાહિત્યના ઘરમાંથી નીકળી જાઓ.
મગનને કે’ કે હા.
કહીને જ્યાં એક પગ ઉમરાની બાર મૂકે છે,
કે એક ચમત્કાર થયો.
ગોખલામાંથી સરસતી માતા બાર નીકળ્યાં ને રાજાને કેય
કે જ્યાં મગન ત્યાં હું.
સરસતી માતાને જોઈ પછી તો પ્રયોગદેવી, સજીવતાસુંદરી,
લયકુમાર ને બધેય કે કે અમે પણ આ ચાલ્યા, ના જ માને.
તો કયું કે ઠીક મગનિયા, પડ્યો રે પેલે ખૂણે.
૨
પણ મગનો જેનું નામ.
થોડા દાડા રઈને કે’ કે મારે તો પ્રેમ જોઈએ.
સારુ ભઈ.
તે લઈ ગયા એપોલો સ્ટ્રીટમાં.
સરસ આકારનો ચોક, તેમાં સરસ આકારનું મકાન.
મકાનમાં તાળા ને કૂંચીમાં રાખેલો એક ગુપ્ત ખંડ.
સ્ટેટ બૅન્કના સેફડિપોઝટ વોલ્ટમાં લઈ ગયા મગનને.
શાસ્ત્રમાં લખેલું તેમ પૂજારી સાથે આવ્યો ને મંત્ર ભણી
એક ચાવી મગનને આપી ને એક પોતે રાખી ને પછી તો
‘સિયાવર રામચંદ્રકી જે’ કહી ખાનું ખોલ્યું.
– લે પ્રેમ.
મગન સાલો મવાલી છે. – કે’ કે આ પ્રેમ જ નથી.
પ્રેમ નથી તો સુ છે, સાલા? હરામી!
મોટમોટા ઇનામવિજેતા ને ચંદ્રકધારીઓ પણ આ અહીંથી જ
પ્રેમ લઈ જાય છે વાર્તા ને નાટક ને કવિતા બધુ લખવા.
ને તમે નીકળ્યા કેવા આ પ્રેમ જ નથી...
સુ છે? સુ છે? પ્રેમ નથી તો સુ છે આ?
સેફડિપોઝિટમાં સા માટે મૂકે બધા?
જોઈએ ત્યારે વાપરે ને પાછા મૂકી જાય, જૂનું જ ના થાય.
મોટમોટા પ્રોફેસરો વરસોવરસ આ જ વાપરે છે ને ઘણાયે
પચી પચી વરસથી વાપરે છે પણ નવું ને નવું.
પણ
મગનિયો હરામી તો હવે કે’
કે મારે જીવવું છે ને મારે પ્રેમ જોઈએ છે.
૩
સારુ ભઈ.
પછી તો ગાંડિયા મગનાને સાહિત્યના ઘરમાં પૂરી રાખ્યો.
એમાં પરદેશી ઢબના જાજરૂ.
બધાય સવારના ઊઠીને કાગળ જ વાપરે.
બઉ કાગળ જોઈએ :
પણ એ તો ટાઈમ્સોફીંડિયાના સરદારજી
મોટા મોટા ગોળ વીંટા આપી રાખે, તે લટકાવી રાખીએ.
ને પછી બધા સાહિત્ય સામ્રાટો – જૂના ને નવા બધા –
વાપરી રયા પછી કાગળની નીચે પોતાની સહી કરે એટલે
છાપા સામયિકોમાં ને આકાશવાણી પરથી
એને વાંચે કે છાપે. ખાવામાં કંઈ આવી ગયું હોય
તો ચાલુ નવલકથા પણ છાપી શકાય.
વરસોવરસ ને વારેતેવારે ખાસ અંકો ને એન્થોલોજી પણ
નીકળે રે એમાંથી જ.
મગનો સાલો સવારે કામ ઠીક કરે.
ભ્રામ મૂરતમાં ઊઠીને કામ નિયમસર પતાવે.
સહી કરવાની ભૂલી જાય
પણ એ તો સાહિત્યરસિક તંત્રીઓ એની આસપાસ જ હોય
એટલે તરત નવી કવિતા (એણે ફેંકી દીધી હોય તો પણ)
શોધી કાઢે ને મગન મહાકવિને નામે છપાવે. ક્યારેક જ પોતાની સહી કરી લે.
(આપડે ત્યાં જનરલી ગુજરાતી સાહિત્યમાં એમ પ્રમાણિકતા બહુ છે.
એમ બીજાની કવિતા બહુ તફડાવે નઈં.)
અને વરસમાં તો મગનને સરકારનું પેલું ઇનામ અને બીજા
પાંચછ સુવર્ણચંદ્રક મળ્યા.
પછી તો જે મેળાવડા! સમારંભની વાત જ શી? છાપે છાપે
છપાણું કે ફલાણી તારીખે ફલાણે વારે મ્હાકવિ મગન સન્માનસમારંભ
છે, ને નીચેના વક્તાઓ બોલશે, ને પ્રમુખસ્થાને પેલા રેશે, ને મોટી
યાદી નીચે છાપેલી સન્માનસભ્યોની, ખાસ વધારામાં.
બધાય બોલી રયા. શુ ફાઈન બોલ્યા છે.
કોઈ કાફકાનું કેય તો કોઈ માલારમેતાનું કેય તો કોઈ નરસીંમેતાનું,
તો કોઈ ઊંટ ને ગાયના ઇશ્કની વાત કેય ને બધેય
કંઈના કંઈ કિસ્સા કેય ને આનંદ મંગળ ને આનંદ અમંગળ બધુય વરતાયું.
છેલ્લે કોઈને યાદાવ્યુ તો કે’ કે પેલા મગનાને સાલાને બે
મિનિટ બોલવા
દો. પ્રમુખશ્રી તો ઘંટડી લઈને તૈયાર ને કે’ કે એક, દો ને તીન –
બોલો!
મગનો, બુધ્ધુનો બામ, બચાડો (દયા આવે હોં!) કેય (એનું એ, બીજુ સુ?), તો કેય કે (ને આયે કવિતાના ઇનામ મલ્યા પછી,
સુ?) તો
કેય કે મારે જીવવું છે. મારે પ્રેમ જોઈએ છે. મારે કવિતા લખવી છે.
(૧૯૭૦)
1
etle hathe bharaylo maganiyo ke ke mare to jiwawun chhe
gujarati sahitya to chhak thai gayun
alya, em kani chale?
ek baju jawaniao gajya ke amara eksperimental piriyoDikalsanun su?
bija baju motaraoe thapko aapyo ke aam to pachhi shatabdio ja khuti jay
badha ke ke jiwawun hoy to pachhi sahityna gharmanthi nikli jao
maganne ke’ ke ha
kahine jyan ek pag umrani bar muke chhe,
ke ek chamatkar thayo
gokhlamanthi sarasti mata bar nikalyan ne rajane key
ke jyan magan tyan hun
sarasti matane joi pachhi to pryogdewi, sajiwtasundri,
layakumar ne badhey ke ke ame pan aa chalya, na ja mane
to kayun ke theek maganiya, paDyo re pele khune
2
pan magno jenun nam
thoDa daDa raine ke’ ke mare to prem joie
saru bhai
te lai gaya epolo stritman
saras akarno chok, teman saras akaranun makan
makanman tala ne kunchiman rakhelo ek gupt khanD
stet benkna sephaDipojhat woltman lai gaya maganne
shastrman lakhelun tem pujari sathe aawyo ne mantr bhani
ek chawi maganne aapi ne ek pote rakhi ne pachhi to
‘siyawar ramchandrki je’ kahi khanun kholyun
– le prem
magan salo mawali chhe – ke’ ke aa prem ja nathi
prem nathi to su chhe, sala? harami!
motmota inamawijeta ne chandrakdhario pan aa ahinthi ja
prem lai jay chhe warta ne natk ne kawita badhu lakhwa
ne tame nikalya kewa aa prem ja nathi
su chhe? su chhe? prem nathi to su chhe aa?
sephaDipojhitman sa mate muke badha?
joie tyare wapre ne pachha muki jay, junun ja na thay
motmota prophesro warsowras aa ja wapre chhe ne ghanaye
pachi pachi warasthi wapre chhe pan nawun ne nawun
pan
maganiyo harami to hwe ke’
ke mare jiwawun chhe ne mare prem joie chhe
3
saru bhai
pachhi to ganDiya magnane sahityna gharman puri rakhyo
eman pardeshi Dhabna jajru
badhay sawarna uthine kagal ja wapre
bau kagal joie ha
pan e to taimsophinDiyana sardarji
mota mota gol winta aapi rakhe, te latkawi rakhiye
ne pachhi badha sahitya samrato – juna ne nawa badha –
wapri raya pachhi kagalni niche potani sahi kare etle
chhapa samayikoman ne akashwani parthi
ene wanche ke chhape khawaman kani aawi gayun hoy
to chalu nawalaktha pan chhapi shakay
warsowras ne wareteware khas anko ne entholoji pan
nikle re emanthi ja
magno salo saware kaam theek kare
bhram muratman uthine kaam niyamsar patawe
sahi karwani bhuli jay
pan e to sahityarsik tantrio eni asapas ja hoy
etle tarat nawi kawita (ene phenki didhi hoy to pan)
shodhi kaDhe ne magan mahakawine name chhapawe kyarek ja potani sahi kari le
(apDe tyan janarli gujarati sahityman em prmanikta bahu chhe
em bijani kawita bahu taphDawe nain )
ane warasman to maganne sarkaranun pelun inam ane bija
panchachh suwarnchandrak malya
pachhi to je melawDa! samarambhni wat ja shee? chhape chhape
chhapanun ke phalani tarikhe phalane ware mhakawi magan sanmanasmarambh
chhe, ne nichena waktao bolshe, ne pramukhasthane pela reshe, ne moti
yadi niche chhapeli sanmansabhyoni, khas wadharaman
badhay boli raya shu phain bolya chhe
koi kaphkanun key to koi malarmetanun key to koi narsinmetanun,
to koi unt ne gayna ishkni wat key ne badhey
kanina kani kissa key ne anand mangal ne anand amangal badhuy wartayun
chhelle koine yadawyu to ke’ ke pela magnane salane be
minit bolwa
do pramukhashri to ghantDi laine taiyar ne ke’ ke ek, do ne teen –
bolo!
magno, budhdhuno baam, bachaDo (daya aawe hon!) key (enun e, biju su?), to key ke (ne aaye kawitana inam malya pachhi,
su?) to
key ke mare jiwawun chhe mare prem joie chhe mare kawita lakhwi chhe
(1970)
1
etle hathe bharaylo maganiyo ke ke mare to jiwawun chhe
gujarati sahitya to chhak thai gayun
alya, em kani chale?
ek baju jawaniao gajya ke amara eksperimental piriyoDikalsanun su?
bija baju motaraoe thapko aapyo ke aam to pachhi shatabdio ja khuti jay
badha ke ke jiwawun hoy to pachhi sahityna gharmanthi nikli jao
maganne ke’ ke ha
kahine jyan ek pag umrani bar muke chhe,
ke ek chamatkar thayo
gokhlamanthi sarasti mata bar nikalyan ne rajane key
ke jyan magan tyan hun
sarasti matane joi pachhi to pryogdewi, sajiwtasundri,
layakumar ne badhey ke ke ame pan aa chalya, na ja mane
to kayun ke theek maganiya, paDyo re pele khune
2
pan magno jenun nam
thoDa daDa raine ke’ ke mare to prem joie
saru bhai
te lai gaya epolo stritman
saras akarno chok, teman saras akaranun makan
makanman tala ne kunchiman rakhelo ek gupt khanD
stet benkna sephaDipojhat woltman lai gaya maganne
shastrman lakhelun tem pujari sathe aawyo ne mantr bhani
ek chawi maganne aapi ne ek pote rakhi ne pachhi to
‘siyawar ramchandrki je’ kahi khanun kholyun
– le prem
magan salo mawali chhe – ke’ ke aa prem ja nathi
prem nathi to su chhe, sala? harami!
motmota inamawijeta ne chandrakdhario pan aa ahinthi ja
prem lai jay chhe warta ne natk ne kawita badhu lakhwa
ne tame nikalya kewa aa prem ja nathi
su chhe? su chhe? prem nathi to su chhe aa?
sephaDipojhitman sa mate muke badha?
joie tyare wapre ne pachha muki jay, junun ja na thay
motmota prophesro warsowras aa ja wapre chhe ne ghanaye
pachi pachi warasthi wapre chhe pan nawun ne nawun
pan
maganiyo harami to hwe ke’
ke mare jiwawun chhe ne mare prem joie chhe
3
saru bhai
pachhi to ganDiya magnane sahityna gharman puri rakhyo
eman pardeshi Dhabna jajru
badhay sawarna uthine kagal ja wapre
bau kagal joie ha
pan e to taimsophinDiyana sardarji
mota mota gol winta aapi rakhe, te latkawi rakhiye
ne pachhi badha sahitya samrato – juna ne nawa badha –
wapri raya pachhi kagalni niche potani sahi kare etle
chhapa samayikoman ne akashwani parthi
ene wanche ke chhape khawaman kani aawi gayun hoy
to chalu nawalaktha pan chhapi shakay
warsowras ne wareteware khas anko ne entholoji pan
nikle re emanthi ja
magno salo saware kaam theek kare
bhram muratman uthine kaam niyamsar patawe
sahi karwani bhuli jay
pan e to sahityarsik tantrio eni asapas ja hoy
etle tarat nawi kawita (ene phenki didhi hoy to pan)
shodhi kaDhe ne magan mahakawine name chhapawe kyarek ja potani sahi kari le
(apDe tyan janarli gujarati sahityman em prmanikta bahu chhe
em bijani kawita bahu taphDawe nain )
ane warasman to maganne sarkaranun pelun inam ane bija
panchachh suwarnchandrak malya
pachhi to je melawDa! samarambhni wat ja shee? chhape chhape
chhapanun ke phalani tarikhe phalane ware mhakawi magan sanmanasmarambh
chhe, ne nichena waktao bolshe, ne pramukhasthane pela reshe, ne moti
yadi niche chhapeli sanmansabhyoni, khas wadharaman
badhay boli raya shu phain bolya chhe
koi kaphkanun key to koi malarmetanun key to koi narsinmetanun,
to koi unt ne gayna ishkni wat key ne badhey
kanina kani kissa key ne anand mangal ne anand amangal badhuy wartayun
chhelle koine yadawyu to ke’ ke pela magnane salane be
minit bolwa
do pramukhashri to ghantDi laine taiyar ne ke’ ke ek, do ne teen –
bolo!
magno, budhdhuno baam, bachaDo (daya aawe hon!) key (enun e, biju su?), to key ke (ne aaye kawitana inam malya pachhi,
su?) to
key ke mare jiwawun chhe mare prem joie chhe mare kawita lakhwi chhe
(1970)



સ્રોત
- પુસ્તક : ઓડિસ્યસનું હલેસું (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 57)
- સર્જક : સિતાંશુ યશશ્ચન્દ્ર
- પ્રકાશક : આર. આર. શેઠની કંપની
- વર્ષ : 2009
- આવૃત્તિ : (બીજી આવૃત્તિ)