1
ભરતમુનિ
નોંધવાની વિસરી ગયા છે
તે સર્વ મુદ્રાઓ તારે હસ્તક :
જરા જેટલી નમેલી ગરદને ફૂદીનાની ડૂંખ ચૂંટતી આંગળીઓ
રત્નાકરની સ્મૃતિને સૂકવીને
લવણની અમરથી ચપટીમાં રૂપાંતર કરી મૂકતી
તર્જની અને અંગૂઠાની અટપટી જુગલબંદી
ખેલંદાની જેમ
રસોઈઘરમાં ઘૂમતા તારા રસિક હાથ
રાસનો ચોક અને રસોઈઘરનો ચોકો
હવે ઉભય તદાકાર
અઢી વાગ્યાની પેલી રસોઈ શૉની ઍન્કર
ક્યારની બબડ્યા કરે છે તારા કાનમાં
એક ચમચી અજમો,
આધા ચમ્મચ ધનિયા ને નમક સ્વાદ અનુસાર
(અક્ષર માત્રા ગણ યતિ ને યમક નાદ અનુસાર
મારા કાનમાં.)
મયુર પર સવાર થઈને આવેલી
રસોઈ શૉની ઍન્કર
નવી વાનગી ચાખે છે ને મારા અવાજમાં
ડિલિસિયસ ડિલિસિયસ એવું
સાચ્ચા દિલથી બોલે છે
હું સરિકજન છું : આ ભૂખ મારું ભૂખણ છે
(વાંકદેખા નવરસિયા કવિઓ મને ખટસવાદિયો કહે છે)
મને કહેવા દે તારા થકી
નવી જ વ્યંજના પ્રાપ્ત થઈ છે
મારા કુળની ક્ષુધાને
2
પૂર્વજો નવી ભાષામાં
તારી નાભિની ફરતે
લખાઈ રહી છે એક કવિતા :
તેં ઝબ્બે કર્યું છે અંતરીક્ષને
સૃષ્ટિના સકળ આકારો
લયાન્વિત સુખની સાક્ષી પૂરે છે
તારી કૂખમાં
મારી ઈતકોતેર પેઢીઓએ ગોખેલાં રંગસૂત્રોથી
તું સિદ્ધ કરવા મથે છે સ્વયંને, નવેસરથી
આરંભે જે અલ્પવિરામ
તારી આનંદગર્ભિત લિપિમાં
તે જ આખરે તાજી કૂંપળ જેવડું આશ્ચર્યવિરામ
છેવટે કનકની ભીંતની તરડમાં કલ્પવલ્લી ઊગી નીકળી છે
ઘરની દીવાલોને અબરખની પોપડીઓ બાઝી છે
વળગણીએ મેઘધનુષ સુકાય છે
પરોઢનાં બધાં પંખીઓએ
ગિરવે મૂક્યો છે કેદારો અમારા ઘરમાં, રાજીખુશીથી
પ્રત્યેક સ્વર હવે શ્રુતિરમ્ય
પ્રત્યેક રેખા હવે નયનાભિરામ
વ્યાકરણમાં બેસી ગઈ છે અગાધ ગંધ વિસ્મયની
જો કે કવિઓમાં હું નથી કોઈ ઉશના કવિ
હું તો કેવળ ગૃહસ્થ છું
જેને માથે રાતાં નળિયા ને ઊજળાં પળિયાં
જેને જડી આવ્યો છે એક સુખદ અંત્યાનુપ્રાસ :
ધન્ય ગ્રહસ્થી
ધન્ય નિવાસ
મને કહેવા દે : તારા થકી
નવી જ વ્યંજના પ્રાપ્ત થઈ છે
મારા કુળની તૃપ્તિને
1
bharatamuni
nondhwani wisri gaya chhe
te sarw mudrao tare hastak ha
jara jetli nameli garadne phudinani Doonkh chuntti anglio
ratnakarni smritine sukwine
lawanni amarthi chaptiman rupantar kari mukti
tarjani ane anguthani atapti jugalbandi
khelandani jem
rasoigharman ghumta tara rasik hath
rasno chok ane rasoigharno choko
hwe ubhay tadakar
aDhi wagyani peli rasoi shauni enkar
kyarni babaDya kare chhe tara kanman
ek chamchi ajmo,
adha chammach dhaniya ne namak swad anusar
(akshar matra gan yati ne yamak nad anusar
mara kanman )
mayur par sawar thaine aweli
rasoi shauni enkar
nawi wangi chakhe chhe ne mara awajman
Dilisiyas Dilisiyas ewun
sachcha dilthi bole chhe
hun sarikjan chhun ha aa bhookh marun bhukhan chhe
(wankdekha nawarasiya kawio mane khataswadiyo kahe chhe)
mane kahewa de tara thaki
nawi ja wyanjna prapt thai chhe
mara kulni kshudhane
2
purwjo nawi bhashaman
tari nabhini pharte
lakhai rahi chhe ek kawita ha
ten jhabbe karyun chhe antrikshne
srishtina sakal akaro
layanwit sukhni sakshi pure chhe
tari kukhman
mari itkoter peDhioe gokhelan rangsutrothi
tun siddh karwa mathe chhe swyanne, nawesarthi
arambhe je alpawiram
tari anandgarbhit lipiman
te ja akhre taji kumpal jewaDun ashcharyawiram
chhewte kankani bhintni taraDman kalpwalli ugi nikli chhe
gharni diwalone abarakhni popDio bajhi chhe
walagniye meghadhnush sukay chhe
paroDhnan badhan pankhioe
girwe mukyo chhe kedaro amara gharman, rajikhushithi
pratyek swar hwe shrutiramya
pratyek rekha hwe naynabhiram
wyakaranman besi gai chhe agadh gandh wismayni
jo ke kawioman hun nathi koi ushna kawi
hun to kewal grihasth chhun
jene mathe ratan naliya ne ujlan paliyan
jene jaDi aawyo chhe ek sukhad antyanupras ha
dhanya grhasthi
dhanya niwas
mane kahewa de ha tara thaki
nawi ja wyanjna prapt thai chhe
mara kulni triptine
1
bharatamuni
nondhwani wisri gaya chhe
te sarw mudrao tare hastak ha
jara jetli nameli garadne phudinani Doonkh chuntti anglio
ratnakarni smritine sukwine
lawanni amarthi chaptiman rupantar kari mukti
tarjani ane anguthani atapti jugalbandi
khelandani jem
rasoigharman ghumta tara rasik hath
rasno chok ane rasoigharno choko
hwe ubhay tadakar
aDhi wagyani peli rasoi shauni enkar
kyarni babaDya kare chhe tara kanman
ek chamchi ajmo,
adha chammach dhaniya ne namak swad anusar
(akshar matra gan yati ne yamak nad anusar
mara kanman )
mayur par sawar thaine aweli
rasoi shauni enkar
nawi wangi chakhe chhe ne mara awajman
Dilisiyas Dilisiyas ewun
sachcha dilthi bole chhe
hun sarikjan chhun ha aa bhookh marun bhukhan chhe
(wankdekha nawarasiya kawio mane khataswadiyo kahe chhe)
mane kahewa de tara thaki
nawi ja wyanjna prapt thai chhe
mara kulni kshudhane
2
purwjo nawi bhashaman
tari nabhini pharte
lakhai rahi chhe ek kawita ha
ten jhabbe karyun chhe antrikshne
srishtina sakal akaro
layanwit sukhni sakshi pure chhe
tari kukhman
mari itkoter peDhioe gokhelan rangsutrothi
tun siddh karwa mathe chhe swyanne, nawesarthi
arambhe je alpawiram
tari anandgarbhit lipiman
te ja akhre taji kumpal jewaDun ashcharyawiram
chhewte kankani bhintni taraDman kalpwalli ugi nikli chhe
gharni diwalone abarakhni popDio bajhi chhe
walagniye meghadhnush sukay chhe
paroDhnan badhan pankhioe
girwe mukyo chhe kedaro amara gharman, rajikhushithi
pratyek swar hwe shrutiramya
pratyek rekha hwe naynabhiram
wyakaranman besi gai chhe agadh gandh wismayni
jo ke kawioman hun nathi koi ushna kawi
hun to kewal grihasth chhun
jene mathe ratan naliya ne ujlan paliyan
jene jaDi aawyo chhe ek sukhad antyanupras ha
dhanya grhasthi
dhanya niwas
mane kahewa de ha tara thaki
nawi ja wyanjna prapt thai chhe
mara kulni triptine
સ્રોત
- પુસ્તક : બનારસ ડાયરી (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 89)
- સર્જક : હરીશ મીનાશ્રુ
- પ્રકાશક : ગૂર્જર સાહિત્ય પ્રકાશન
- વર્ષ : 2016