મારા જન્મ-પુનર્જન્મોનું સરરિયલ કાવ્ય
mara janm punarjanmonun sarariyal kawya
1
કોનો તરાપો તરે છે રક્તનાં વહેણોમાં?
કોણ જાય છે? ક્યાં?
ડબાક્ નાડીઓમાં ડબકોળાય છે ટોચ.
સાંભળું છું
હલેસાંનો અવાજ આવ્યા કરે છે સતત.
કયા રત્નભંડારના કોની પાસે છે નકશા?
લબકારો થઈ ઊછડી અચાનક
ભય થઈ ફેલાઈ રોમરોમ અફળાઈ
છિદ્રે છિદ્રે વાટે ઊતરી ગઈ શરીરમાં ઊંડે
જાળ,
ધીમે; અટકી; પડી; રહી.
ખેંચાશે ક્યારે ક.
જામેલા સરકારી પુલોના સિમેન્ટ તળેથી
રાતના સરકી ગયું. સમુદ્ર ભણીની તાણ ભેગું જ.
કોણ? કેટલે?
વહેણમાં ડૂબી, વહેણ ફાડી ઊંચે વધતું કાળું પાટિયું.
સફેદ આંકડા લખી રાખ્યા છે ઈન્ચે ઈન્ચે.
કોઈ ઘસે છે ઊછળતી સપાટી ભાંગીને કાઢેલાં
ઘેલાં ટેરવાં.
એ આંકડા પર — ભેરવાય જો ડૂબતી કાય
ક્યાંય ક્યાંય.
ભૂંસાઈ જાય એ આંકડો છવ્વીસનો છેક.
ડૂબે પહેલા પચ્ચીસે ભેગો જળમાંહ્ય જળમાંહ્ય.
પુલ પર ઊભી પ્હોળી આંખો વડે તકાય.
ધબકતી નાડીએ નાડીએ ડબકોળતો
અધીરાં હલેસાંની એકસામટી ટોચ
કોણ?
ના રોકાય, ના રોકાય, ના રોકાય.
કોનો ભૂરો તરાપો તરે છે રાતાં વહેણોમાં
કોણ જાય છે? ક્યાં?
2
ખૂન! મેં
કર્યું છે. લાશ ગંદી ગટરોમાં વહી ગઈ છે, નહિ
મળે ક્યારેય કોઈને છરો કોઈ
ઝૂંટવી ગયું મારા હાથમાંથી હું હવે નિઃશસ્ત્ર છું.
અસહાય એ
સ્ત્રી સતત પ્રસૂવ્યા કરતી હતી સંતતિને.
પોષી ન શકતો હું, પ્રજા હજીયે જીવે છે.
એ ગટરોમાં વહી ગઈ, આથી. હવે વંધ્ય.
મેં મારી હત્યા કરી છે.
મારા હાથમાંથી હવે મેં છરો આંચકી લીધો છે.
મને સજા કરો તો મને બચાવો. ઓ હુંઓ!
3
ધીમે અ ધીમે અ લાંઆબિ ગુડ્ઝટ્રેનનો એક રાતો, તાળાં
લગાવેલી S.R. આ અહીંયાં ક્યાં, ચોકથી અને છપાવેલ
કાગળના લેબલોથી
તથા લાલ લાખની સીલથી ઉપરાંત કાર્ડ બોર્ડની તકતીઓથી લબડતો તથા લાંબો, મૂરખ આંકડા. પણ ભાઈ, બહુ કામના,
રેલવે તંત્રના, આંકડા લખેલો ગોળ, ઓછામાં ઓછી
સ્પ્રિંગ કમાનોવાળો, વિચિત્ર, બીજા કોઈ ડબ્બાના ન હોય
તેવા, ગોળ કાણાવાળા ગોળ સાદાં વિચિત્ર પૈડાં ઉપર
ગબડતો, બારીની ફાટો બાઘી તાકે છે જેની ક્યાંયે
નહીં ખાસ તો આમ, આમ ને તેમ, તેવો જાણે કે
આ એક ડબ્બો ગયો ને પછી બીજો, રાતો તાળાં
લગાવેલો, પણ અડધો ખુલ્લો, સીલ વગરનો, પણ
ઓછામાં ઓછી સ્પ્રિંગ કમાનોવાળો, સાદો, વિચિત્ર બીજો
ડબ્બો આ આવ્યો, હવે ત્રીજો કદાચ ખુલ્લો હશે સાવ,
લોખંડના ગર્ડરોવાળો, પણ સાદો, તે ગયો, આ આવ્યો તે
પંદરમો કે તેરમો? તેત્રીસમો? ના ના, સત્તરમો, કે
પહેલાવાળો જ તો ક્યાંથી હોય નવો જ હશે
સત્તાવીશમો.
લાંબી ગુડ્ઝટ્રેન ખખડે છે ખાંસી જેવી, મને ચેન નથી
ચેન ખેંચો, મરે, દંડ ભરી દઈશું. શું ચેન જ નથી
ગુડ્ઝટ્રેનને? મને ચેન નથી, કોને? શું? શું શું હેં?
4
ચાલીના છવ્વીસ દાદરા થઈ, ઊભી થઈ ગઈ છે અસ્વસ્થતા
મારા બરડામાં.
ચારે ખૂણે ચાર, માળ માળ વચ્ચે બે-બેમાં એ તૂટતા, ખૂટતા ના
ને આ વચ્ચેના બે, એમ જેમતેમ ગણતરી પૂરી
કરીએ, તો પાંચ માળના માળાના દાદરા છવ્વીસ થઈ
જાય છે કુલ ગણતાં, ને તે છવ્વીસે દાદરા થઈ
ખખડધજ મારા બરડામાં ઊભી થઈ ગઈ છે ઊંઘ,
ઊંઘ યાને અસ્વસ્થતા.
ઊંઘ આટઆટલી? આટઆટલે સ્થળે મારામાં ગોઠવાઈ
ગઈ? ઊંઘના દાદરા રાતી આંખો ફાડતું કોણ ઊતરે છે
ને પછી સડસડાટ ચડી જાય છે અગાશીમાં? ઊંઘના
દાદરા પર કોણ રાજકુમારી બની જાય છે માત્ર ભિખારણ?
મને જોડો કોનો જડે છે ઊંઘના દાદરા પરથી?
ચાલીના છવ્વીસ દાદરા પરના છવ્વીસ જોડા થઈ
પડી રહી છે અસ્વસ્થતા મારા બરડામાં.
હું કદાચ બાકીનાં વરસો તેર જોડી જોડા વેચીને
સુખે ગુજારી શકું.
ચાલીના છવ્વીસ દાદરા, મારા બરડામાં જોડા.
5
લાલ લોહીનાં વહેણોમાં વહાણો ડૂબી ગયાં.
શાંત કાળાશ જહાજોવાળી જ જન્મી છે.
બીડેલા ભંડકિયામાં જે, તે કોણ?
વમળોના બળવાન બાહુઓએ સુકાનો સંભાળી લીધાં.
નકશાઓ પર પથરાયો તળિયાના રત્નરાશિનો પ્રકાશ.
બપોરની વેધક નજરે ન ઉકેલાયેલી ગુપ્તરેખાઓ
ભેદી રસાયણોમાં હવે વિકાર થઈ શકતાં, ઊઘડી આવી.
ઊઘડેલા ભંડકિયામાંથી જે, તે કોણ?
ઊંડાણોમાં તરતી રેખાળવી કજાત હથેળીઓ
રેખાંકનોને સભય ભીડી કે મુઠ્ઠીમાં.
શાંત કાળાશો જહાજોવાળી જ જન્મી છે.
લાલ લોહીનાં વહેણોમાં વહાણો ડૂબી ગયાં.
1
kono tarapo tare chhe raktnan wahenoman?
kon jay chhe? kyan?
Dabak naDioman Dabkolay chhe toch
sambhalun chhun
halesanno awaj aawya kare chhe satat
kaya ratnbhanDarna koni pase chhe naksha?
labkaro thai uchhDi achanak
bhay thai phelai romrom aphlai
chhidre chhidre wate utri gai sharirman unDe
jal,
dhime; atki; paDi; rahi
khenchashe kyare ka
jamela sarkari pulona siment talethi
ratna sarki gayun samudr bhanini tan bhegun ja
kon? ketle?
wahenman Dubi, wahen phaDi unche wadhatun kalun patiyun
saphed ankDa lakhi rakhya chhe inche inche
koi ghase chhe uchhalti sapati bhangine kaDhelan
ghelan terwan
e ankDa par — bherway jo Dubti kay
kyanya kyanya
bhunsai jay e ankDo chhawwisno chhek
Dube pahela pachchise bhego jalmanhya jalmanhya
pul par ubhi pholi ankho waDe takay
dhabakti naDiye naDiye Dabkolto
adhiran halesanni eksamti toch
kon?
na rokay, na rokay, na rokay
kono bhuro tarapo tare chhe ratan wahenoman
kon jay chhe? kyan?
2
khoon! mein
karyun chhe lash gandi gatroman wahi gai chhe, nahi
male kyarey koine chharo koi
jhuntwi gayun mara hathmanthi hun hwe nishastr chhun
ashay e
stri satat prsuwya karti hati santatine
poshi na shakto hun, praja hajiye jiwe chhe
e gatroman wahi gai, aathi hwe wandhya
mein mari hatya kari chhe
mara hathmanthi hwe mein chharo anchki lidho chhe
mane saja karo to mane bachawo o huno!
3
dhime a dhime a lanabi guDjhatrenno ek rato, talan
lagaweli s r aa ahinyan kyan, chokthi ane chhapawel
kagalna leblothi
tatha lal lakhni silthi uprant karD borDni taktiothi labaDto tatha lambo, murakh ankDa pan bhai, bahu kamna,
relwe tantrna, ankDa lakhelo gol, ochhaman ochhi
spring kamanowalo, wichitr, bija koi Dabbana na hoy
tewa, gol kanawala gol sadan wichitr paiDan upar
gabaDto, barini phato baghi take chhe jeni kyanye
nahin khas to aam, aam ne tem, tewo jane ke
a ek Dabbo gayo ne pachhi bijo, rato talan
lagawelo, pan aDdho khullo, seel wagarno, pan
ochhaman ochhi spring kamanowalo, sado, wichitr bijo
Dabbo aa aawyo, hwe trijo kadach khullo hashe saw,
lokhanDna garDrowalo, pan sado, te gayo, aa aawyo te
pandarmo ke termo? tetrismo? na na, sattarmo, ke
pahelawalo ja to kyanthi hoy nawo ja hashe
sattawishmo
lambi guDjhatren khakhDe chhe khansi jewi, mane chen nathi
chen khencho, mare, danD bhari daishun shun chen ja nathi
guDjhatrenne? mane chen nathi, kone? shun? shun shun hen?
4
chalina chhawwis dadra thai, ubhi thai gai chhe aswasthata
mara barDaman
chare khune chaar, mal mal wachche be beman e tutta, khutta na
ne aa wachchena be, em jemtem ganatri puri
kariye, to panch malna malana dadra chhawwis thai
jay chhe kul gantan, ne te chhawwise dadra thai
khakhaDdhaj mara barDaman ubhi thai gai chhe ungh,
ungh yane aswasthata
ungh atatli? atatle sthle maraman gothwai
gai? unghna dadra rati ankho phaDatun kon utre chhe
ne pachhi saDasDat chaDi jay chhe agashiman? unghna
dadra par kon rajakumari bani jay chhe matr bhikharan?
mane joDo kono jaDe chhe unghna dadra parthi?
chalina chhawwis dadra parna chhawwis joDa thai
paDi rahi chhe aswasthata mara barDaman
hun kadach bakinan warso ter joDi joDa wechine
sukhe gujari shakun
chalina chhawwis dadra, mara barDaman joDa
5
lal lohinan wahenoman wahano Dubi gayan
shant kalash jahajowali ja janmi chhe
biDela bhanDakiyaman je, te kon?
wamlona balwan bahuoe sukano sambhali lidhan
nakshao par pathrayo taliyana ratnrashino parkash
baporni wedhak najre na ukelayeli guptrekhao
bhedi rasaynoman hwe wikar thai shaktan, ughDi aawi
ughDela bhanDakiyamanthi je, te kon?
unDanoman tarti rekhalwi kajat hathelio
rekhanknone sabhay bhiDi ke muththiman
shant kalasho jahajowali ja janmi chhe
lal lohinan wahenoman wahano Dubi gayan
1
kono tarapo tare chhe raktnan wahenoman?
kon jay chhe? kyan?
Dabak naDioman Dabkolay chhe toch
sambhalun chhun
halesanno awaj aawya kare chhe satat
kaya ratnbhanDarna koni pase chhe naksha?
labkaro thai uchhDi achanak
bhay thai phelai romrom aphlai
chhidre chhidre wate utri gai sharirman unDe
jal,
dhime; atki; paDi; rahi
khenchashe kyare ka
jamela sarkari pulona siment talethi
ratna sarki gayun samudr bhanini tan bhegun ja
kon? ketle?
wahenman Dubi, wahen phaDi unche wadhatun kalun patiyun
saphed ankDa lakhi rakhya chhe inche inche
koi ghase chhe uchhalti sapati bhangine kaDhelan
ghelan terwan
e ankDa par — bherway jo Dubti kay
kyanya kyanya
bhunsai jay e ankDo chhawwisno chhek
Dube pahela pachchise bhego jalmanhya jalmanhya
pul par ubhi pholi ankho waDe takay
dhabakti naDiye naDiye Dabkolto
adhiran halesanni eksamti toch
kon?
na rokay, na rokay, na rokay
kono bhuro tarapo tare chhe ratan wahenoman
kon jay chhe? kyan?
2
khoon! mein
karyun chhe lash gandi gatroman wahi gai chhe, nahi
male kyarey koine chharo koi
jhuntwi gayun mara hathmanthi hun hwe nishastr chhun
ashay e
stri satat prsuwya karti hati santatine
poshi na shakto hun, praja hajiye jiwe chhe
e gatroman wahi gai, aathi hwe wandhya
mein mari hatya kari chhe
mara hathmanthi hwe mein chharo anchki lidho chhe
mane saja karo to mane bachawo o huno!
3
dhime a dhime a lanabi guDjhatrenno ek rato, talan
lagaweli s r aa ahinyan kyan, chokthi ane chhapawel
kagalna leblothi
tatha lal lakhni silthi uprant karD borDni taktiothi labaDto tatha lambo, murakh ankDa pan bhai, bahu kamna,
relwe tantrna, ankDa lakhelo gol, ochhaman ochhi
spring kamanowalo, wichitr, bija koi Dabbana na hoy
tewa, gol kanawala gol sadan wichitr paiDan upar
gabaDto, barini phato baghi take chhe jeni kyanye
nahin khas to aam, aam ne tem, tewo jane ke
a ek Dabbo gayo ne pachhi bijo, rato talan
lagawelo, pan aDdho khullo, seel wagarno, pan
ochhaman ochhi spring kamanowalo, sado, wichitr bijo
Dabbo aa aawyo, hwe trijo kadach khullo hashe saw,
lokhanDna garDrowalo, pan sado, te gayo, aa aawyo te
pandarmo ke termo? tetrismo? na na, sattarmo, ke
pahelawalo ja to kyanthi hoy nawo ja hashe
sattawishmo
lambi guDjhatren khakhDe chhe khansi jewi, mane chen nathi
chen khencho, mare, danD bhari daishun shun chen ja nathi
guDjhatrenne? mane chen nathi, kone? shun? shun shun hen?
4
chalina chhawwis dadra thai, ubhi thai gai chhe aswasthata
mara barDaman
chare khune chaar, mal mal wachche be beman e tutta, khutta na
ne aa wachchena be, em jemtem ganatri puri
kariye, to panch malna malana dadra chhawwis thai
jay chhe kul gantan, ne te chhawwise dadra thai
khakhaDdhaj mara barDaman ubhi thai gai chhe ungh,
ungh yane aswasthata
ungh atatli? atatle sthle maraman gothwai
gai? unghna dadra rati ankho phaDatun kon utre chhe
ne pachhi saDasDat chaDi jay chhe agashiman? unghna
dadra par kon rajakumari bani jay chhe matr bhikharan?
mane joDo kono jaDe chhe unghna dadra parthi?
chalina chhawwis dadra parna chhawwis joDa thai
paDi rahi chhe aswasthata mara barDaman
hun kadach bakinan warso ter joDi joDa wechine
sukhe gujari shakun
chalina chhawwis dadra, mara barDaman joDa
5
lal lohinan wahenoman wahano Dubi gayan
shant kalash jahajowali ja janmi chhe
biDela bhanDakiyaman je, te kon?
wamlona balwan bahuoe sukano sambhali lidhan
nakshao par pathrayo taliyana ratnrashino parkash
baporni wedhak najre na ukelayeli guptrekhao
bhedi rasaynoman hwe wikar thai shaktan, ughDi aawi
ughDela bhanDakiyamanthi je, te kon?
unDanoman tarti rekhalwi kajat hathelio
rekhanknone sabhay bhiDi ke muththiman
shant kalasho jahajowali ja janmi chhe
lal lohinan wahenoman wahano Dubi gayan
સ્રોત
- પુસ્તક : ઓડિસ્યુસનું હલેસું (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 24)
- સર્જક : સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર
- પ્રકાશક : આર. આર. શેઠની કંપની
- વર્ષ : 2009
- આવૃત્તિ : 2