અતડા માણસો

અતડા માણસો

લવિંગની અવેજીમાં નખ ચાવે છે,

બારી સાથે ભીંત જેવો અજુગતો વ્યવહાર કરે છે.

પીઠ દેખાતી હોવા છતાં

એમને ધબ્બો મારી શકાતો નથી.

જાહેર સ્થાનો પર

એ દેખાય છે પાલી ભાષામાં કોતરાયેલા શિલાલેખ જેવા

દેખીતી રીતે ઉઘાડા છતાં ગૂમસૂમ.

‘ધોળી મૂશળી’ બોલવાથી

આપણને–ઇતરજનને – જેમ નથી સમજાતો એ શબ્દનો વાચ્યાર્થ સુધ્ધાં:

એમના પડછાયાનું પણ એવું જ છે.

મેળાવડાઓમાં એમને મૂંઝવણ થાય છે કે

એમણે ખરેખર શું કરવાનું છે –

જાણે મુઠ્ઠી વાળતી વખતે વધારાની છઠ્ઠી આંગળી.

કોરીકટ જીભ, સુનમુન હોઠ

ને ઓછાબોલી આંખથી

એ આછું ઓછું બોલતા હોય છે ત્યારે

કક્કો સુકાઈને કોકડી બની જાય છે.

અનુનાસિક ‘ઙ’ ની જેમ કાળે કરીને

એ પોતાની ઉપયોગિતા વિષે જ સાશંક બની જાય છે.

દૂરનાં સગાંઓને એ ટિકિટચેકરને જોતા હોય એમ જોઈ રહે છે

ને પેન્સિલને અણી કાઢતી વખતે

એમનાથી અણીના સમયે અણી બટકી જાય છે, હરહંમેશ

ને બચી જાય છે પેન્સિલનું બુઠ્ઠું અતડાપણું.

હું તમને અતડા માણસોને ઓળખી લેવાની

થોડીક એંધાણીઓ બતાડું?–

સાંજ પડે એ ઘેર પાછા ફરે છે ત્યારે પોપચાંના પડીકે

બંધાયેલી હોય છે બે આંખો, વિષાદના ઓગળતા ગાંગડા જેવી.

મ્હોંનો સ્વાદ હોય છે દેશકાળની જેમ લગાર કડૂચો

ને જીભ ભાષાનો ડૂચો

જિંદગીની ધૂળ, ચીકટ અને પરસેવાને કારણે

એમના ખમીસના કૉલર મેલા થયેલા હોય છે.

મળતાવડા માણસો

મળતાવડા માણસો

મોટા ભાગે ફૂલોને નામ દઈને બોલાવે છે,

ને ક્યારેક પાંદડીઓની ખીજ પણ પાડે છે.

જ્યારે એ ખરીદી કરે છે ત્યારે

શ્હેરની મધ્યમાં મૉલના મુલાકાતીઓની સંખ્યા

બિનજરૂરી રીતે વધારે જણાય છે.

અખબારમાંથી ગમખ્વાર બસ-અકસ્માતના સમાચાર

મૃતકના પરિવારને દિલસોજી પાઠવતા હોય એમ

એ કરુણાપૂર્વક મોટેથી વાંચે છે.

ટાણેકટાણે એમના મ્હોંમાંથી ઇલાયચીની આછી ગંધ ફેલાય છે.

ચપટી વગાડતામાં એ

અમરીની ડૂંખ અને ઝાકળનાં ટીપાંનો સરવાળો કરી શકે છે.

એ ભળી જાય છે

ક્યારેક વ્યંજનમાં લવણની જેમ,

ક્યારેક વ્યંજનમાં સ્વરની જેમ.

મળતાવડા માણસો

પંખીઓની શૈલીને અનુસરીને

ભાષામાંથી અવાજો

અવાજોમાંથી અર્થો

અને અર્થોમાંથી આશ્ચર્યો છૂટાં પાડી દે છે

આવું કરવાથી, આમ તો, કૈં કહેતાં કૈં જ બચતું નથી :

સિવાય કે મળતાવડાપણું.

atDa manso

atDa manso

lawingni awejiman nakh chawe chhe,

bari sathe bheent jewo ajugto wywahar kare chhe

peeth dekhati howa chhatan

emne dhabbo mari shakato nathi

jaher sthano par

e dekhay chhe pali bhashaman kotrayela shilalekh jewa

dekhiti rite ughaDa chhatan gumsum

‘dholi mushli’ bolwathi

apanne–itarajanne – jem nathi samjato e shabdno wachyarth sudhdhanh

emna paDchhayanun pan ewun ja chhe

melawDaoman emne munjhwan thay chhe ke

emne kharekhar shun karwanun chhe –

jane muththi walti wakhte wadharani chhaththi angli

korikat jeebh, sunmun hoth

ne ochhaboli ankhthi

e achhun ochhun bolta hoy chhe tyare

kakko sukaine kokDi bani jay chhe

anunasik ‘nga’ ni jem kale karine

e potani upyogita wishe ja sashank bani jay chhe

durnan saganone e tikitchekarne jota hoy em joi rahe chhe

ne pensilne ani kaDhti wakhte

emnathi anina samye ani batki jay chhe, harhanmesh

ne bachi jay chhe pensilanun buththun atDapanun

hun tamne atDa mansone olkhi lewani

thoDik endhanio bataDun?–

sanj paDe e gher pachha phare chhe tyare popchanna paDike

bandhayeli hoy chhe be ankho, wishadna ogalta gangDa jewi

mhonno swad hoy chhe deshkalni jem lagar kaDucho

ne jeebh bhashano Ducho

jindgini dhool, chikat ane parsewane karne

emna khamisna kaular mela thayela hoy chhe

maltawDa manso

maltawDa manso

mota bhage phulone nam daine bolawe chhe,

ne kyarek pandDioni kheej pan paDe chhe

jyare e kharidi kare chhe tyare

shherni madhyman maulna mulakationi sankhya

binajruri rite wadhare janay chhe

akhbarmanthi gamakhwar bas akasmatna samachar

mritakna pariwarne dilsoji pathawta hoy em

e karunapurwak motethi wanche chhe

tanektane emna mhonmanthi ilaychini achhi gandh phelay chhe

chapti wagaDtaman e

amrini Doonkh ane jhakalnan tipanno sarwalo kari shake chhe

e bhali jay chhe

kyarek wyanjanman lawanni jem,

kyarek wyanjanman swarni jem

maltawDa manso

pankhioni shailine anusrine

bhashamanthi awajo

awajomanthi artho

ane arthomanthi ashcharyo chhutan paDi de chhe

awun karwathi, aam to, kain kahetan kain ja bachatun nathi ha

siway ke maltawDapanun

atDa manso

atDa manso

lawingni awejiman nakh chawe chhe,

bari sathe bheent jewo ajugto wywahar kare chhe

peeth dekhati howa chhatan

emne dhabbo mari shakato nathi

jaher sthano par

e dekhay chhe pali bhashaman kotrayela shilalekh jewa

dekhiti rite ughaDa chhatan gumsum

‘dholi mushli’ bolwathi

apanne–itarajanne – jem nathi samjato e shabdno wachyarth sudhdhanh

emna paDchhayanun pan ewun ja chhe

melawDaoman emne munjhwan thay chhe ke

emne kharekhar shun karwanun chhe –

jane muththi walti wakhte wadharani chhaththi angli

korikat jeebh, sunmun hoth

ne ochhaboli ankhthi

e achhun ochhun bolta hoy chhe tyare

kakko sukaine kokDi bani jay chhe

anunasik ‘nga’ ni jem kale karine

e potani upyogita wishe ja sashank bani jay chhe

durnan saganone e tikitchekarne jota hoy em joi rahe chhe

ne pensilne ani kaDhti wakhte

emnathi anina samye ani batki jay chhe, harhanmesh

ne bachi jay chhe pensilanun buththun atDapanun

hun tamne atDa mansone olkhi lewani

thoDik endhanio bataDun?–

sanj paDe e gher pachha phare chhe tyare popchanna paDike

bandhayeli hoy chhe be ankho, wishadna ogalta gangDa jewi

mhonno swad hoy chhe deshkalni jem lagar kaDucho

ne jeebh bhashano Ducho

jindgini dhool, chikat ane parsewane karne

emna khamisna kaular mela thayela hoy chhe

maltawDa manso

maltawDa manso

mota bhage phulone nam daine bolawe chhe,

ne kyarek pandDioni kheej pan paDe chhe

jyare e kharidi kare chhe tyare

shherni madhyman maulna mulakationi sankhya

binajruri rite wadhare janay chhe

akhbarmanthi gamakhwar bas akasmatna samachar

mritakna pariwarne dilsoji pathawta hoy em

e karunapurwak motethi wanche chhe

tanektane emna mhonmanthi ilaychini achhi gandh phelay chhe

chapti wagaDtaman e

amrini Doonkh ane jhakalnan tipanno sarwalo kari shake chhe

e bhali jay chhe

kyarek wyanjanman lawanni jem,

kyarek wyanjanman swarni jem

maltawDa manso

pankhioni shailine anusrine

bhashamanthi awajo

awajomanthi artho

ane arthomanthi ashcharyo chhutan paDi de chhe

awun karwathi, aam to, kain kahetan kain ja bachatun nathi ha

siway ke maltawDapanun