ગયો થંભી ત્યારે પિક ટહુકતો, ગાન સ્ફુરતાં

કવિની વીણાનું, વન વન શું રોમાંચ પ્રગટ્યો,

ઉઠ્યા ગુંજી ભૃંગો, કુસુમ કુસુમે રાગ પ્રજળ્યો,

વહ્યા એના શીળા સ્વર મૃદુલ ગીતિ નિતરતાઃ

પધારો, પંખીડાં, પ્રકૃતિજનનીનાં શિશુવરો,

તમોને આમંત્રુ મુજ નવલ પાંખોની ડયને,

નવાં ઉદ્યાનોની નવ સુરભિના પુષ્પ-ચયને,

ચલો ભેરુ, ભૂરાં ગહન ગગને પાંખ પસરો.

અહો, પંખી મારાં, ગગન નિરખો બિંબ રવિનું

મહા આ મધ્યાહ્ને પ્રખર લસતું પૂર્ણ કિરણે, ૧૦

ધરાને તેજસ્વી મુકુટ મઢતું; ભવ્ય સ્ફુરણે

દિશાઓ આંજતું બૃહદ ઋત લૈ દિવ્ય કવિનું.

છતાં આ કાળે શી શિથિલ બનતી જીવનગતિ!

હજી શું પૃથ્વીનું હૃદય શિશુનું? પૂર્ણ દ્યુતિને

શકે ઝીલી ના ના નયન કુમળાં, બાલમતિને

કરી નાના નાના કવલ ઋતના દેતી પ્રકૃતિ.

ચલો, મારાં નાનાં વિહગ, ઘનકુંજે તરુ તણી,

વિરામો વિશ્રમ્ભે, શિથિલ તનને શાંતિ અરપો,

ચુગો તાજાં કૂણાં તરુફલ અને આત્મ તરપો,

ઝમંતાં આછેરાં કિરણ તણી પીતાં દ્યુતિકણી. ર૦

અને પંખી! કૂજો મધુર મધુરું નિત્ય નરવું,

કશી ઘેરી કુંજો તરુવિટપની શીતલતમ,

ઝુકી ભૂમિ પોતે નિજ ઉપર, શા સાધી ઉગમ,

મઢી લીધું હૈયું હરિત કરથી પીન ગરવું.

તૃણોના આ લાંબા પટ દુપટ કેવા મનહર,

અને કાન્તારોની અગમ ગહના રાજિ અગણ,

વળી થોડું રાખ્યું હૃદય પણ નિર્વારિ અતૃણુ,

ધર્યાં શીર્ષે પાયે હિમધવલનાં મંડનવર.

અને પેલો પેલો સતત છલતો અબ્ધિ અમિત!

ધરાનો રત્નોના નિકર, રસનો રાશિ અખુટ, ૩૦

મહા ઊર્મિશૃંગે રિવિકરણના ધારી મુકુટ,

હજારો શીર્ષાળો હરિશયન નારા-કુલપિતા.

જુઓ, કેવાં કેવાં વિલસત મહા ભૂત અહિંયાઃ

દિશાઓને છાતું ગગન ઢળ્યું, શું ઈશ -હૃદય,

તમારી પાંખોને ફલક અરપે; વિશ્વ-નિચય

ત્યહીં ઘૂમે ઝૂમે, કિરણગતિ યે જાય રહી ત્યાં.

વહે એ હૈયાના શ્વસન સરખો વાયુ ભુવને,

કુલો કાન્તારોનાં, જલ જલધિનાં સ્પર્શી, જગવે

હિલેાળા ઝંઝાના, તૃણ મૃદુલ ફૂંકે ય નચવે,

સુગંધાનો વાહી ગિરિગુહ સુવે સ્વર્ણ સુપને; ૪૦

અને જાગે તાજા શિશુ-ઉર વિષે ક્રન્દન બની,

સમસ્તાં પ્રાણીમાં રુધિર-સ્ફુરણા થૈ વિચરતો,

સ્વરોનું પૃથ્વીને પ્રથમ નવલું દાન કરતો,

તમારા કંઠોમાં અનુરણન સાધે રણઝણી.

કુજો ને કલ્લોલો, જગત ભરતા વિશ્વમરુતો,

ઉરે ભારી, ધારી ધરતી ઉરની હૂંફ ઉરમાં,

ચુગંતાં વૃક્ષોનાં ફલ, જલ પિતાં રમ્ય ઝરમાં,

જગન્નાથે સર્જ્યાં સકલ પરખંતાં મધુ ઋતો.

પ્રતાપી પૂષાના પ્રખર કર પૃથ્વીશિશુમુખે

જુઓ કેવી સીંચે પયધર થકી મોખ પયની, પ૦

અને વર્ધે પૃથ્વી શત શત કલામાં ઉદયની,

કરોડો કોશેામાં વિકસી વિલસે પ્રાણઝરુખે.

રસોના ઉત્સો શા ધસમસ ધસે અંકુર બની,

પ્રતિ પર્વે પર્વે મધુતર બને, પુષ્પ વિકસે

કશા રંગે રંગે, ફલ પરિણમે શાં ખટ રસે,

બલિષ્ઠાં ધાન્યોની વિપુલ ભરણી જાય ન ગણી.

ધરા સૌની માતા, સકલ જીવનું ધારણ કરે,

સુગોપે કાંટાથી મૃદુ કુસુમને, ઝાંખરપટે

કુંળાં પ્રાણી રક્ષે. વિષ મુખ વિષે દેઈ પ્રકટે

અમી દૃષ્ટિ એની, ક્યહીં ય અણુ ના ઊણી ઉતરે. ૬૦

અને હૈયે ભાર્યાં રતન મણિ સૌવર્ણ ખનિજો-

તણી ખાણો ખોલે, મનુજમતિમાં પ્રેરણ થઈ,

ખનિત્રો જાતે થૈ, વસતી બસ એને કર જઈ,

રચે રિદ્ધિ, રાચે નિરખી વિભવે હૃષ્ટ મનુજો.

અહો, પંખી! ડંખી ગયું શું તમને નામ સુણતાં

મનુષ્યોનું? એનાં ગગન ઘુમતાં યાન હરતાં

તમારા ગર્વોને? ગરુડગતિને દીન કરતાં,

મનુષ્યો પૃથ્વીનાં ઋત તણી ઋચા એ જ ભણતાં.

પુછો એણે સાધ્યું કયું ઋત? શિકારો બહુ કર્યા

તમારા એણે તો, વિહગ શકતાં જે ય ન કરી; ૭૦

ખરું, કિંતુ એણે મનુજ પણ માર્યાં મન ભરી,

ધરા રક્તે રંગી, શિર હણી હણી ગંજ ખડકયા.

ખરે એના જેવો મદઝર અહંદર્પ ગરજ્યો

નથી કોઈ સિંહ પ્રખર, પણ એણે જ પ્રથમ

ધરા પે માર્યા છે નિજ મદ, રચ્યો ત્યાગ પરમ,

દઈ પેાતા કેરુ' બલિ, પથ મહા ઊર્ધ્વ સરજ્યો.

મનુષ્યે પૃથ્વીનાં સહુ મનુજ પ્રાણી વશ કર્યાં ,

પ્રભુત્વ સ્થાપ્યું નિર્દય થઈ, થયો એ જ સદય,

દ્રવ્યો શાં કારુણ્યે, સચર સઘળાં પ્રાણી હૃદય

ધરી, એણે પૃથ્વી પર પ્રણયનાં તીર્થ પ્રગટ્યાં. ૮૦

અહો, પંખી! ઝંખી પ્રથમ મનુજે ભૂતલ પરે

સુધા સ્વર્ગો કેરી, મનુજ મહીં પ્હેલું જ પ્રગટ્યું

જગત્ જોતું ત્રીજું નયન -મન મેધામૃત -ઘડ્યું,

ધરાતત્ત્વ લીધો નવ જનમ આ ચિંતનસ્તરે.

કશું શેાધ્યું એણે સકલ જડ ને સ્થૂલ જગનું,

ગયેા છેદી ભેદી અણુતમ અણુના ઉદરમાં,

ચઢયો ઊંચે ઊંચે અતલ ગગનોના કુહરમાં,

લહી સત્ત્વો કેરી વધુ અકળતા, થંભ્યું પગલું.

ખરે, પંખી! થંભી મનુજમતિ, આ સૌ ‘જડ’ તણી

અચૈત્યાં યંત્રો શી અબુઝ ગતિ ના, ગૂઢ ચિતિ કો ૯૦

ત્યહીં ભાસી, કેાઈ વિબુધ રચનાવંત સ્થિતિ કો

લહી આશ્ચર્યે ને વળ્યુ મનુજહૈયું નિજ ભણી.

એણે પ્રેરી દૃગ નિજ પ્રતિ, ત્યાં ય નિરખી

નિગૂઢાં તત્ત્વોની ખનિ, સભર ચૈતન્ય-સ્ફુરણા,

મહા સામર્થ્યોની- મુદની સરણી સ્વર્ણવરણા,

અને અંતે સૌને લહી પરતમા બ્રહ્મ-સુરખી!

અહો, માતા પૃથ્વી! કશી અકલતા કીધ કલિત,

સુગૂઢા રાશિ તેં નિજ ઉર તણા આવૃત કર્યા,

દિધાં ખેાલી તત્ત્વો, બલ અમિતનાં સ્રોવર ભર્યાં,

સજ્યો કૈં સામર્થ્યે મનુજરસ-રાગે વિગલિત. ૧૦૦

હવે આજે એવો મનુજ ધરતીને પટ ખડો

સમૃદ્ધિ પૃથ્વીની મુગટ ધરી, આભા ગગનની

ઝિલંતો નેત્રોમાં, ઝલકત મહાશક્તિ મનની

પ્રભાએ દ્યોતંતો ગિરિશિખર શો ઉન્નત વડેા.

પુછો, આ ઔન્નત્યે સ્થિત મનુજ કયાં ઊર્ધ્વ ચડશે?

ધરાનો આ પ્રાણે સ્ફુરત દ્યુતિનો પુદ્ગલ મનુ

અહીં થંભી, થાશે પ્રકૃતિ પ્રતિ વિદ્રોહક અણુ,

વિધાતાના વજ્ર શતવિધ થઈ છિન્ન, ઢળશે?

ઢળી જાશે ભોમે શત શત થઈ છિન્ન ટુકડે,

ધરાના આ ઊર્ધ્વાભિમુખ રસને જે ન ગ્રહશે, ૧૧૦

અને તેનાં અસ્થિ ઉપર રથ તે ભવ્ય વહશે

મહા મૈયા કેરો રચત પણ વજ્રી હળ વડે.

અરે, પંખી એના હળ થકી હણાયાં મનુજનાં

શવોથી પૃથ્વીનું તલ વધુ ફળદ્રૂપ બનશે,

ત્યહીં એણે વાવ્યા નવલ કણ અંકોર ગ્રહશે,

અને ઊંચે ઊંચે શિખર ખિલશે પુષ્પ ઋતનાં.

પછી ના ના એણે લઘુક મનુતાને વળગવું,

નહી નાને નાને લઘુ કરમ સાર્થકય ગણવું,

લઘુત્વે પંગુત્વે ન નિજ અધુરું સ્તોત્ર ભણવું,

નસીબે એને ના મનુજ રહી નિત્યે ટટળવું. ૧ર૦

જુઓ પંખી, આજે મનુજ લઘુતાને પરહરી

પરાન્તે પહેાંચ્યો છે જડ તણી, ચિદાત્માની મહતી

ગુહાઓને પેખી, પ્રકૃતિગુણની ક્લિષ્ટ દહતી

વિભેદી જંજીરો, નિજ પરમ વ્યોમે સ્થિતિ કરી.

રહસ્યો એ બેનાં સકલ પ્રગટાવી પ્રકૃતિ આ

હવે બે છેડાનાં મિલન રચવા કાં નવ ચહે?

જડત્વે નિમ્ને આ પરમ ચિતિ કાં વાસ ન ગ્રહે?

યુગોના વિચ્છેદે મિલન રચશે દિવ્ય રતિ ના?

ધરા લેશે ત્યારે નિજ વિકસને નવ્ય પગલું,

લિધેલાં વિષ્ણુએ ત્રય ક્રમણમાં ચેાથું ક્રમણ ૧૩૦

થશે, એ છે આશા ધરતી ઉરની, ઊર્ધ્વ ગમન

ચહંતું પૃથ્વીનું હૃદય ધબકે આર્તિ-પિગળ્યું.

અહો પંખી, આ છે ધ્રુવ, મનુજનું આ ધ્રુવપદ,

જગત્ -સંઘર્ષોની ચરમ અહીં સંવાદઘટના,

અધૂરા (આ)'દર્શોની અહી' જ બનવી પૂર્ણ ફલના,

બધાં અલ્પેાનુ હ્યાં પરિણમન ભૂમાયુત મુદઃ

પ્રભુત્વે આરોહી, પ્રભુ તણી લઈ સિદ્ધિ સકલ,

ધરાહૈયે પાછું અવતરિત થાવું, પ્રભુ તણી

અહીં આંકી દેવી બૃહત ઋતમુદ્રાઃ રણઝણી

રહો એ ભવ્યાશે વિકસિત ઉરોનાં શતદલ. ૧૪૦

વદી એવું મીથ્યાં નયન કવિએ, અંગુલિ રહી

રમી વીણાહૈયે, રણઝણ મહા साની સતત

રહી ગુંજી, ભાવિ સ્વર પરમની ભૂમિ બૃહત

રચંતી, સૃષ્ટિને વ્યથિત ઉર કો શાંતિ પ્રવહી.

(ઑગસ્ટ, ૧૯૪૩)

gayo thambhi tyare pik tahukto, gan sphurtan

kawini winanun, wan wan shun romanch prgatyo,

uthya gunji bhringo, kusum kusume rag prjalyo,

wahya ena shila swar mridul giti nitarta

padharo, pankhiDan, prakritijanninan shishuwro,

tamone amantru muj nawal pankhoni Dayne,

nawan udyanoni naw surabhina pushp chayne,

chalo bheru, bhuran gahan gagne pankh pasro

aho, pankhi maran, gagan nirkho bimb rawinun

maha aa madhyahne prakhar lasatun poorn kirne, 10

dharane tejaswi mukut maDhtun; bhawya sphurne

dishao anjatun brihad rit lai diwya kawinun

chhatan aa kale shi shithil banti jiwanagati!

haji shun prithwinun hriday shishunun? poorn dyutine

shake jhili na na nayan kumlan, balamatine

kari nana nana kawal ritna deti prkriti

chalo, maran nanan wihag, ghankunje taru tani,

wiramo wishrambhe, shithil tanne shanti arpo,

chugo tajan kunan taruphal ane aatm tarpo,

jhamantan achheran kiran tani pitan dyutikni ra0

ane pankhi! kujo madhur madhurun nitya narawun,

kashi gheri kunjo taruwitapni shitaltam,

jhuki bhumi pote nij upar, sha sadhi ugam,

maDhi lidhun haiyun harit karthi peen garawun

trinona aa lamba pat dupat kewa manhar,

ane kantaroni agam gahna raji agan,

wali thoDun rakhyun hriday pan nirwari atrinu,

dharyan shirshe paye himadhawalnan manDanwar

ane pelo pelo satat chhalto abdhi amit!

dharano ratnona nikar, rasno rashi akhut, 30

maha urmishringe riwikaranna dhari mukut,

hajaro shirshalo harishyan nara kulapita

juo, kewan kewan wilsat maha bhoot ahinya

dishaone chhatun gagan Dhalyun, shun ish hriday,

tamari pankhone phalak arpe; wishw nichay

tyheen ghume jhume, kiranagati ye jay rahi tyan

wahe e haiyana shwasan sarkho wayu bhuwne,

kulo kantaronan, jal jaladhinan sparshi, jagwe

hileala jhanjhana, trin mridul phunke ya nachwe,

sugandhano wahi giriguh suwe swarn supne; 40

ane jage taja shishu ur wishe krandan bani,

samastan praniman rudhir sphurna thai wicharto,

swronun prithwine pratham nawalun dan karto,

tamara kanthoman anurnan sadhe ranajhni

kujo ne kallolo, jagat bharta wishwamaruto,

ure bhari, dhari dharti urni hoomph urman,

chugantan wrikshonan phal, jal pitan ramya jharman,

jagannathe sarjyan sakal parkhantan madhu rito

pratapi pushana prakhar kar prithwishishumukhe

juo kewi sinche paydhar thaki mokh payni, pa0

ane wardhe prithwi shat shat kalaman udayni,

karoDo kosheaman wiksi wilse pranajharukhe

rasona utso sha dhasmas dhase ankur bani,

prati parwe parwe madhutar bane, pushp wikse

kasha range range, phal parinme shan khat rase,

balishthan dhanyoni wipul bharni jay na gani

dhara sauni mata, sakal jiwanun dharan kare,

sugope kantathi mridu kusumne, jhankharapte

kunlan prani rakshe wish mukh wishe dei prakte

ami drishti eni, kyheen ya anu na uni utre 60

ane haiye bharyan ratan mani sauwarn khanijo

tani khano khole, manujamatiman preran thai,

khanitro jate thai, wasti bas ene kar jai,

rache riddhi, rache nirkhi wibhwe hrisht manujo

aho, pankhi! Dankhi gayun shun tamne nam suntan

manushyonun? enan gagan ghumtan yan hartan

tamara garwone? garuDagatine deen kartan,

manushyo prithwinan rit tani richa e ja bhantan

puchho ene sadhyun kayun rit? shikaro bahu karya

tamara ene to, wihag shaktan je ya na kari; 70

kharun, kintu ene manuj pan maryan man bhari,

dhara rakte rangi, shir hani hani ganj khaDakya

khare ena jewo madjhar ahandarp garajyo

nathi koi sinh prakhar, pan ene ja pratham

dhara pe marya chhe nij mad, rachyo tyag param,

dai peata keru bali, path maha urdhw sarajyo

manushye prithwinan sahu manuj prani wash karyan ,

prabhutw sthapyun nirday thai, thayo e ja saday,

drawyo shan karunye, sachar saghlan prani hriday

dhari, ene prithwi par pranaynan teerth prgatyan 80

aho, pankhi! jhankhi pratham manuje bhutal pare

sudha swargo keri, manuj mahin phelun ja prgatyun

jagat jotun trijun nayan man medhamrit ghaDyun,

dharatattw lidho naw janam aa chintnastre

kashun sheadhyun ene sakal jaD ne sthool jaganun,

gayea chhedi bhedi anutam anuna udarman,

chaDhyo unche unche atal gagnona kuharman,

lahi sattwo keri wadhu akalta, thambhyun pagalun

khare, pankhi! thambhi manujamati, aa sau ‘jaD’ tani

achaityan yantro shi abujh gati na, gooDh chiti ko 90

tyheen bhasi, keai wibudh rachnawant sthiti ko

lahi ashcharye ne walyu manujahaiyun nij bhani

ene preri drig nij prati, tyan ya nirkhi

niguDhan tattwoni khani, sabhar chaitanya sphurna,

maha samarthyoni mudni sarni swarnawarna,

ane ante saune lahi paratma brahm surkhi!

aho, mata prithwi! kashi akalta keedh kalit,

suguDha rashi ten nij ur tana awrit karya,

didhan kheali tattwo, bal amitnan srowar bharyan,

sajyo kain samarthye manujras rage wiglit 100

hwe aaje ewo manuj dhartine pat khaDo

samriddhi prithwini mugat dhari, aabha gaganni

jhilanto netroman, jhalkat mahashakti manni

prbhaye dyotanto girishikhar sho unnat waDea

puchho, aa aunnatye sthit manuj kayan urdhw chaDshe?

dharano aa prane sphurat dyutino pudgal manu

ahin thambhi, thashe prkriti prati widrohak anu,

widhatana wajr shatwidh thai chhinn, Dhalshe?

Dhali jashe bhome shat shat thai chhinn tukDe,

dharana aa urdhwabhimukh rasne je na grahshe, 110

ane tenan asthi upar rath te bhawya wahshe

maha maiya kero rachat pan wajri hal waDe

are, pankhi ena hal thaki hanayan manujnan

shawothi prithwinun tal wadhu phaladrup banshe,

tyheen ene wawya nawal kan ankor grahshe,

ane unche unche shikhar khilshe pushp ritnan

pachhi na na ene laghuk manutane walagawun,

nahi nane nane laghu karam sarthkay ganawun,

laghutwe pangutwe na nij adhurun stotr bhanawun,

nasibe ene na manuj rahi nitye tatalawun 1ra0

juo pankhi, aaje manuj laghutane parahri

parante paheanchyo chhe jaD tani, chidatmani mahati

guhaone pekhi, prakritigunni klisht dahti

wibhedi janjiro, nij param wyome sthiti kari

rahasyo e benan sakal pragtawi prkriti aa

hwe be chheDanan milan rachwa kan naw chahe?

jaDatwe nimne aa param chiti kan was na grhe?

yugona wichchhede milan rachshe diwya rati na?

dhara leshe tyare nij wikasne nawya pagalun,

lidhelan wishnue tray kramanman cheathun krman 130

thashe, e chhe aasha dharti urni, urdhw gaman

chahantun prithwinun hriday dhabke aarti pigalyun

aho pankhi, aa chhe dhruw, manujanun aa dhruwpad,

jagat sangharshoni charam ahin sanwadaghatna,

adhura (a)darshoni ahi ja banawi poorn phalna,

badhan alpeanu hyan parinman bhumayut mud

prbhutwe arohi, prabhu tani lai siddhi sakal,

dharahaiye pachhun awatrit thawun, prabhu tani

ahin aanki dewi brihat ritmudra ranajhni

raho e bhawyashe wiksit uronan shatdal 140

wadi ewun mithyan nayan kawiye, anguli rahi

rami winahaiye, ranjhan maha sani satat

rahi gunji, bhawi swar paramni bhumi brihat

rachanti, srishtine wyathit ur ko shanti prawhi

(augast, 1943)

gayo thambhi tyare pik tahukto, gan sphurtan

kawini winanun, wan wan shun romanch prgatyo,

uthya gunji bhringo, kusum kusume rag prjalyo,

wahya ena shila swar mridul giti nitarta

padharo, pankhiDan, prakritijanninan shishuwro,

tamone amantru muj nawal pankhoni Dayne,

nawan udyanoni naw surabhina pushp chayne,

chalo bheru, bhuran gahan gagne pankh pasro

aho, pankhi maran, gagan nirkho bimb rawinun

maha aa madhyahne prakhar lasatun poorn kirne, 10

dharane tejaswi mukut maDhtun; bhawya sphurne

dishao anjatun brihad rit lai diwya kawinun

chhatan aa kale shi shithil banti jiwanagati!

haji shun prithwinun hriday shishunun? poorn dyutine

shake jhili na na nayan kumlan, balamatine

kari nana nana kawal ritna deti prkriti

chalo, maran nanan wihag, ghankunje taru tani,

wiramo wishrambhe, shithil tanne shanti arpo,

chugo tajan kunan taruphal ane aatm tarpo,

jhamantan achheran kiran tani pitan dyutikni ra0

ane pankhi! kujo madhur madhurun nitya narawun,

kashi gheri kunjo taruwitapni shitaltam,

jhuki bhumi pote nij upar, sha sadhi ugam,

maDhi lidhun haiyun harit karthi peen garawun

trinona aa lamba pat dupat kewa manhar,

ane kantaroni agam gahna raji agan,

wali thoDun rakhyun hriday pan nirwari atrinu,

dharyan shirshe paye himadhawalnan manDanwar

ane pelo pelo satat chhalto abdhi amit!

dharano ratnona nikar, rasno rashi akhut, 30

maha urmishringe riwikaranna dhari mukut,

hajaro shirshalo harishyan nara kulapita

juo, kewan kewan wilsat maha bhoot ahinya

dishaone chhatun gagan Dhalyun, shun ish hriday,

tamari pankhone phalak arpe; wishw nichay

tyheen ghume jhume, kiranagati ye jay rahi tyan

wahe e haiyana shwasan sarkho wayu bhuwne,

kulo kantaronan, jal jaladhinan sparshi, jagwe

hileala jhanjhana, trin mridul phunke ya nachwe,

sugandhano wahi giriguh suwe swarn supne; 40

ane jage taja shishu ur wishe krandan bani,

samastan praniman rudhir sphurna thai wicharto,

swronun prithwine pratham nawalun dan karto,

tamara kanthoman anurnan sadhe ranajhni

kujo ne kallolo, jagat bharta wishwamaruto,

ure bhari, dhari dharti urni hoomph urman,

chugantan wrikshonan phal, jal pitan ramya jharman,

jagannathe sarjyan sakal parkhantan madhu rito

pratapi pushana prakhar kar prithwishishumukhe

juo kewi sinche paydhar thaki mokh payni, pa0

ane wardhe prithwi shat shat kalaman udayni,

karoDo kosheaman wiksi wilse pranajharukhe

rasona utso sha dhasmas dhase ankur bani,

prati parwe parwe madhutar bane, pushp wikse

kasha range range, phal parinme shan khat rase,

balishthan dhanyoni wipul bharni jay na gani

dhara sauni mata, sakal jiwanun dharan kare,

sugope kantathi mridu kusumne, jhankharapte

kunlan prani rakshe wish mukh wishe dei prakte

ami drishti eni, kyheen ya anu na uni utre 60

ane haiye bharyan ratan mani sauwarn khanijo

tani khano khole, manujamatiman preran thai,

khanitro jate thai, wasti bas ene kar jai,

rache riddhi, rache nirkhi wibhwe hrisht manujo

aho, pankhi! Dankhi gayun shun tamne nam suntan

manushyonun? enan gagan ghumtan yan hartan

tamara garwone? garuDagatine deen kartan,

manushyo prithwinan rit tani richa e ja bhantan

puchho ene sadhyun kayun rit? shikaro bahu karya

tamara ene to, wihag shaktan je ya na kari; 70

kharun, kintu ene manuj pan maryan man bhari,

dhara rakte rangi, shir hani hani ganj khaDakya

khare ena jewo madjhar ahandarp garajyo

nathi koi sinh prakhar, pan ene ja pratham

dhara pe marya chhe nij mad, rachyo tyag param,

dai peata keru bali, path maha urdhw sarajyo

manushye prithwinan sahu manuj prani wash karyan ,

prabhutw sthapyun nirday thai, thayo e ja saday,

drawyo shan karunye, sachar saghlan prani hriday

dhari, ene prithwi par pranaynan teerth prgatyan 80

aho, pankhi! jhankhi pratham manuje bhutal pare

sudha swargo keri, manuj mahin phelun ja prgatyun

jagat jotun trijun nayan man medhamrit ghaDyun,

dharatattw lidho naw janam aa chintnastre

kashun sheadhyun ene sakal jaD ne sthool jaganun,

gayea chhedi bhedi anutam anuna udarman,

chaDhyo unche unche atal gagnona kuharman,

lahi sattwo keri wadhu akalta, thambhyun pagalun

khare, pankhi! thambhi manujamati, aa sau ‘jaD’ tani

achaityan yantro shi abujh gati na, gooDh chiti ko 90

tyheen bhasi, keai wibudh rachnawant sthiti ko

lahi ashcharye ne walyu manujahaiyun nij bhani

ene preri drig nij prati, tyan ya nirkhi

niguDhan tattwoni khani, sabhar chaitanya sphurna,

maha samarthyoni mudni sarni swarnawarna,

ane ante saune lahi paratma brahm surkhi!

aho, mata prithwi! kashi akalta keedh kalit,

suguDha rashi ten nij ur tana awrit karya,

didhan kheali tattwo, bal amitnan srowar bharyan,

sajyo kain samarthye manujras rage wiglit 100

hwe aaje ewo manuj dhartine pat khaDo

samriddhi prithwini mugat dhari, aabha gaganni

jhilanto netroman, jhalkat mahashakti manni

prbhaye dyotanto girishikhar sho unnat waDea

puchho, aa aunnatye sthit manuj kayan urdhw chaDshe?

dharano aa prane sphurat dyutino pudgal manu

ahin thambhi, thashe prkriti prati widrohak anu,

widhatana wajr shatwidh thai chhinn, Dhalshe?

Dhali jashe bhome shat shat thai chhinn tukDe,

dharana aa urdhwabhimukh rasne je na grahshe, 110

ane tenan asthi upar rath te bhawya wahshe

maha maiya kero rachat pan wajri hal waDe

are, pankhi ena hal thaki hanayan manujnan

shawothi prithwinun tal wadhu phaladrup banshe,

tyheen ene wawya nawal kan ankor grahshe,

ane unche unche shikhar khilshe pushp ritnan

pachhi na na ene laghuk manutane walagawun,

nahi nane nane laghu karam sarthkay ganawun,

laghutwe pangutwe na nij adhurun stotr bhanawun,

nasibe ene na manuj rahi nitye tatalawun 1ra0

juo pankhi, aaje manuj laghutane parahri

parante paheanchyo chhe jaD tani, chidatmani mahati

guhaone pekhi, prakritigunni klisht dahti

wibhedi janjiro, nij param wyome sthiti kari

rahasyo e benan sakal pragtawi prkriti aa

hwe be chheDanan milan rachwa kan naw chahe?

jaDatwe nimne aa param chiti kan was na grhe?

yugona wichchhede milan rachshe diwya rati na?

dhara leshe tyare nij wikasne nawya pagalun,

lidhelan wishnue tray kramanman cheathun krman 130

thashe, e chhe aasha dharti urni, urdhw gaman

chahantun prithwinun hriday dhabke aarti pigalyun

aho pankhi, aa chhe dhruw, manujanun aa dhruwpad,

jagat sangharshoni charam ahin sanwadaghatna,

adhura (a)darshoni ahi ja banawi poorn phalna,

badhan alpeanu hyan parinman bhumayut mud

prbhutwe arohi, prabhu tani lai siddhi sakal,

dharahaiye pachhun awatrit thawun, prabhu tani

ahin aanki dewi brihat ritmudra ranajhni

raho e bhawyashe wiksit uronan shatdal 140

wadi ewun mithyan nayan kawiye, anguli rahi

rami winahaiye, ranjhan maha sani satat

rahi gunji, bhawi swar paramni bhumi brihat

rachanti, srishtine wyathit ur ko shanti prawhi

(augast, 1943)