૧

જ્યોતિશૂન્યે, દિશાશૂન્યે, કાલાતીત મહા તમે,

યોગનિદ્રા થકી જાગી એકલા વિભુ નિર્ગમે!

ઘૂમે બધે તિમિર ઘોર કરાળ ફાળે,

રાત્રિ નહિ, દિવસ ના, ધબકે ન કાળે!

એકાન્ત નીરવ બધું, નહિ જ્યેાતિહાસ્ય,

એકાકી મૂક કરતો વિભુ મન્દ લાસ્ય!

ત્યાં ‘એકોહ્મં બહુસ્યામ્ 'નું સ્વપ્ન, મંગલ, મંજુલ,

જાગતું વિભુને હૈયે પ્રશાન્ત, સૌમ્ય, નિર્મલ!

એ સ્વપ્નના ઉર થકી પ્રગટી હુતાશ,

કમ્પાવી તે તિમિર ઘોર કરે પ્રકાશ!

ને શૂન્યનું ઉર તૂટી પડી ખંડ ખંડ

સીમા ઊગે ગગન શબ્દ ઘૂમે પ્રચંડ!

તમરૂપ હતો પૂર્વે, જ્યોતિરૂપ બન્યો પ્રભુ!

નિહારિકા-ઉરે ખેલે રાસલીલા નવી વિભુ!

ર

છલ છલ છલકે તે તેજના ભવ્ય સિન્ધુ,

ત્રિભુવન ભરી જાણે ખેલતા કોટિ ઈન્દુ,

અગણિત રિવ જન્મી ધૂમતા તેજફાળે,

ગ્રહ ઉપગ્રહ જાગી ઝૂલતા વિશ્વડાળે!

તારાઓનાં વનો ડોલે, વચ્ચે મન્દાકિની વહે,

એકમાંથી અનેકોની લીલા તે વિકસી રહે!

તણખા સૂર્યના ઊડી જન્મતાં વસુધા ગ્રહો,

વહ્નિની ઝુંડઝાડીમાં ફૂટતી પ્રાણ-કૂંપળો!

પ્રથમ સૃજનની તે ભવ્ય જ્યોતિ નિહાળી

પુલકિત વિભુ નેણે હર્ષની રેલ ચાલી!

મૃદુ નયન-સુધા તે દિગ્દગન્તે વિરાટે

ઝરમર વરસે ને નર્તતી પૃથ્વીપાટે!

આનન્દઘેલી પૃથ્વીએ અબ્ધિનુ ધરી દર્પણ

નિમંત્ર્યા વિભુને હૈયે ગુંજીને સ્નેહસ્વાર્પણ!

૩

ઉલ્લાસે વસુધા કેરી આંખમાંથી સુધા ઝરે,

બુઝાવી વહ્નિજ્વાલા તે સાહી રહે વારી-અંબરે!

ઘેરા અબ્ધિ તણા પ્રશાન્ત ઉરના વારિ તણા દર્પણે

જોતાં વિષ્ણુ પ્રફુલ્લ આત્મ-પ્રતિમા આનન્દઘેલા બને;

ચારે હસ્ત પ્રસારી સાગર પરે ઉમા કરી શાન્ત તે

નિ:સીમે રમતા વિરાટ ઉરમાં લ્હેરો નવી થન્ગને!

જન્મ ને મૃત્યુને ભવ્ય હીંચકે ઝૂલતા પળે

મત્સ્યાવતાર રૂપે તે સ્વયંભૂ પૃથિવી પરે!

નાચે સિન્ધુતરંગ, ઇન્દુ મલકે, નાચે દિવા ને નિશા,

જાગે નૂતન પ્રાણ ગાન મધુરાં જાગી કરે સૌ દિશા!

એકે કૈં બનીને અનેક રમતા વિશ્વેશ પાછા તહીં,

સ્વપ્ના દિવ્ય નવાં નવાં ઉર ઝીલી હર્ષે ગજાવે મહીં!

તરંગા જાગતા મોટા સિન્ધુને ઉર હર્ષના,

વીંઝી જોજન શું પુચ્છ કરે કે મત્સ્ય ગર્જના!

૪

ના ચહે વારિનાં માત્ર ઘેરાં ગાન વિરાટ તે,

માંડે સ્વપ્નભરી દૃષ્ટિ દૂર દૂર ધરા પરે.

સ્મિતે ભરી તે મુદિતા વસુન્ધરા-

ઉરે સ્ફુરે કોમલ સ્નેહના ઝરા!

પળે પળે તે વિભુને નમે લળે

તટે તટે ત્યાં પ્રભુ કૂર્મ થૈ ફરે!

ઘડીમાં તટ પે નાચી, ઘડીમાં ડૂબતા જળે,

કૂર્મ તે સ્નેહની ગાંઠે અબ્ધિ ને ભૂમિને જડે!

યુગો યુગો એમ વહે અને બને

અનેક ત્યાં એક થકી ક્ષણે ક્ષણે;

પ્રફુલ્લ, રોમાંચ થકી તૃણે તૃણે

ધરા નવી સોહતી શ્યામ અચલે!

યુગો કલ્પો ઊગે ડૂબે મત્સ્ય કૂર્મ ધરા ભરે,

કન્દરા ગિરિઓ જાગે, પૃથ્વીની વેલ પાંગરે!

પ

સિન્ધુમાં ને તટે ખેલી ધબકતાં ઉરો સમાં

ધરાનાં ગિરિશૃંગોને ઉલ્લાસે વિભુ ઝંખતા.

વરાહ બનીને વિરાટ જગ તોળતા દન્ત પે

ગજાવી ગિરિગહ્વરો વનવનો પળે ભૂ પરે

નિહાળી અતિ ભવ્ય તે હિર તણી નવી મૂરતી

ઊઠે થનગની ધરા, ચકિત વ્યોમગંગા થતી!

ચાલે ત્યાં તો ખરીમાંથી પ્રાણના તણખા ઊડે,

વરાહ-ગર્જના ઝીલી આનન્દે ધરતી ડૂબે.

સ્ફુરે, વિકસી ત્યાં રહે જડ શિલા-ઉરે સ્પન્દનો,

ઊઠે ખીલી કઠોરમાં મૃદુ ફૂલો, અને વન્દનો

કરી વિટપ સૌ ધરે વિરલ અર્ધ્ય, ને વ્યાપતી

ધરા-વદન લાલિમા મૃદુલ સ્નિગ્ધ મુગ્ધા તણી!

ધરતીને ઉરે કેડી નવજીવનની પડે,

યુગ યુગો સુધી ભોમે વરાહે હરિ સંચરે!

૬

નૃસિંહ રૂપે અવતાર ધારી.

નખે મહા દિવ્ય પ્રભા જગાડી,

પ્રહ્લાદ કાજે – મનુજન્મ કાજે

વિરાટ તે બદ્ધ થતો જ ચાલો!

નૃસિંહ ઘૂમતા ભોમે ઉષા, સન્ધ્યા દિવા, નિશા,

હૈયામાં નીરવે સૂતી જાગવા ઝંખતી ગિરા.

પ્રચંડ શબ્દો નભને ધ્રુજાવે,

દિગન્ત હૈયે લહરો સ્ફુરાવે;

વને વને કુંજલતા ગુહામાં,

નૃસિંહ વ્યાપે સઘળી દિશામાં!

છોડીને શૂન્યની શય્યા, વહ્નિ ને વારિમાં રહી

પૃથ્વીને પાટલે ખેલી ગુહામાં વિભુ રહે વસી!

૭

દેહ કેરી જ લીલામાં ખેલતા વિભુને ઉરે

સૂક્ષ્મ ને કોમલે તત્ત્વે બંધાવા કામના સ્ફુરે!

વિમલ ઉજજવલ કૌમુદી રેલતી,

વનવને સૂતી મંજરી લ્હેરતી,

પરિમલે વસુધા મુદિતા ઝૂલે,

નયન વામનનાં નમણાં ખૂલે!

વિજન તે ધરા કે ઘેરાં ગીચ વને વને,

ધરી વામનનું રૂપ મનુજે હરિ સંચરે!

કનક કુંપળ ગાઢ તમે ખીલે,

મન તણી નવી જ્યોત જગે વહે!

જગ-ઉષા મનુબાલ-સુધા ઝીલે,

દશ દિશા કવિતા છલકી રહે!

ક્યાં તે વિરાટ કાયા ને ક્યાં તે નાજુક માનવી?

વામને કલ્પ કલ્પાન્તે પ્રભા પુન: ઝગે નવી!

૮

દંત ને નખને સ્થાને પરશુ કર ધારતા

પરશુરામ રૂપે તે પૃથ્વી પે હરિ રાજતા.

કલ્પના વિકસતી પળે પળે,

અસ્ત્ર-શસ્ત્ર-યુગ આદિ તે ઝગે,

ચેતનાદ્યુતિ સમા સ્થળે સ્થળે

ગોત્રબદ્ધ મનુજો ઘૂમે જગે.

પ્રતિબિમ્બ મહી મોહ્યો ભ્રમ ડૂબ્યો પછી તહીં,

વિકાસ-પંથ શોધીને નવા નવા રમે હરિ!

કુંજ કુંજ સરિતા તટે તટે

ઘૂમતા પરશુરામ ભૂમિ પે,

આદિ તે તિમિર કમ્પનું નભે,

પૃથ્વીની પરશુએ પ્રભા દીપે.

દિને દિને વધી ફાલી માનવવેલ મ્હોરતી,

પરશુરામને સાદે ધરતી આખી ડોલતી,

૯

સ્ફૂર્તિ પરશુની વાધે વિકાસ ઝંખતી રહે,

તેજના પુંજ શા રામ શિવધનુ કર ગ્રહે!

સ્નેહજ્યોતિ વિધુવદન તે રામ ઉલ્લાસમંત્રે

છૂટાં છૂટાં મનુતનુજને ગૂંથતા એક તંત્રે!

પૃથ્વી-હૈયે યુગયુગ સૂતી વિશ્વનાં સ્વપ્ન જેવી

સીતા જાગે, કૃષિપુલકિતા જાગતિ ભૂમિદેવી!

ગોત્ર, કુટુમ્બ ને ગ્રામો, કૃષિ, સંસ્કૃતિ ખીલવી

રામચન્દ્ર કરે સ્થાયી ભમતાં નિત્ય માનવી!

અબ્ધિહૈયે કુસુમ સમ કૈં પથ્થરોયે તરાવી,

ખંડેખંડે વિચરી કરતા રાય તે વીર્યશાળી

કાન્તારોમાં, વિજનપથમાં, સંસ્કૃતિ દીપમાળા—

ને સૌંદર્યે ધરતી વિલસે જેમ કો મુગ્ધ બાલા!

વાલ્મીકિ રચતા પ્હેલું વિશ્વનું કાવ્ય ઉજજવલ,

સંસ્કૃતિની ઉષા ભામે જાગતી દિવ્ય નિર્મલ!

૧૦

સમાજસ્થાપના કેરું પ્રભાત વિલસે જગે,

મુક્તા-પુંજ ઉરે જાણે ઊર્મિલા કૌમુદી ઝગે!

ઝૂલે વ્યોમે ઊંડે કમલ સમ જાણે નવશશી,

રહે વા જે રીતે શરદ નભમાં સ્વપ્ન વિલસી,

સ્ફુરે એવાં ગાનો ઉભય યમુનાતીર ગજવી

બજે બંસી ઘેરી મુદિત નીરખે કૃષ્ણ પૃથિવી!

કલા ને કવિતા જાગે, જાગતાં ગોપગોપિકા

ગીતાનાં ગાનમાં ઝૂલે, વિશ્વની મુગ્ધ રાધિકા.

રમી ચક્ર શંખે ત્રિભુવન ભરી ચેતન થકી,

ગણો ને રાજ્યોના ગગનભરતા ઘુમ્મટ રચી,

રમાડી ગોપાલો નગરજનને મુગ્ધ કરીને

જગાડે બંસીથી નિશદિન ઘૂમી કૃષ્ણ મહીને!

મહાભારત કેરું તે વ્યાસ કાવ્ય રચે મહા!

જગને અન્તરે સાહે કૃષ્ણની ભવ્ય તે પ્રભા!

૧૧

વહે ઘેરાં ગાને છલછલ થતી જીવનનદી,

રહે કુંજો કુંજો મૃદુ મનુજને શ્વાસ પમરી,

ધનુષ્ચક્રે શંખે ભરી જીવનથી બાલવસુધા,

ત્યજી શસ્ત્રો અર્પે હરિ હૃદયની મંગલ સુધા.

વહે વ્યોમે રેલી પ્રણય-અમૃતે દેવ-સરિતા,

સ્ફુરે ભોમે દિવ્યા હૃદય-અમૃતે સ્નેહ-કવિતા,

જુએ જાગે વન્દે સકલ વસુધા ભક્તિ-મુદિતા,

દિશા ગાજે ગાને ઉરઉર ઝગે બુદ્ધસવિતા.

અહો! વિશ્વ કેવી પરમ વિભુની જ્યોતિ નીતરે!

બધાં પંખી પ્રાણી મનુઉરતટે આવી વિરમે!

મહા તેજે ભોમે મનુજ તરણી શાન્ત સરતી,

ભુલાવી ભેદો સૌ વિચરતી ગિરા શાક્યમુનિની.

માનવી માનવીઓ ને માનવેતર જીવની

બન્ધુતાની ઉષા ભામે બુદ્ધને વદને ઝગી!

૧ર

સ્નેહ સૌન્દર્ય ને શાન્તિ વિશ્વસંઘ તણાં સ્ફુરે

સ્વપ્નો કૈં ભાવનાભીનાં સ્વચ્છ માનવના ઉરે!

બ્રહ્માંડે કલ્કિ કેરાં નયનઅમૃતથી પ્રાણના ધોધ છૂટે,

ખંડે ખંડે પ્રચંડા મનુજ-સરજી તે ભૂમિની પાળ તૂટે;

વ્યાપે ભોમે દિગન્તે અણુઅણુ ભરતી કલ્કિની ભવ્ય પ્રજ્ઞા,

નક્ષત્ર ને ગ્રહો સૌ ચકિત બની જુએ સૌમ્ય તે જ્ઞાનમુદ્રા!

પ્રજ્ઞાતણો ઝગે ભાનુ કલ્કિ અવતરે જગે

અન્તર્દષ્ટિ બની લોકો તેજના પુંજમાં રમે!

લ્હેરે, ચોપાસ લ્હેરે, અણુઅણુ ધબકે કલ્કિ રૂપે વિરાટ,

પ્રજ્ઞાના કોટિ સૂર્યો ઝળહળ ઝળકે પ્રાણને શાન્ત ઘાટ!

ડોલે, બ્રહ્માંડ ડોલે, નિશદિન છલકે પ્રાણને સિન્ધુ ગાને,

લીલાઅંકે શમાવી હરિ હૃદય-તૃષા બીડતા નેત્ર ધ્યાને.

લીલા પૂર્વે મહા શૂન્યે, તમરૂપ હતો પ્રભુ,

લીલા અન્તે મહા છન્દે, પ્રજ્ઞારૂપ બન્યા વિભુ!

1

jyotishunye, dishashunye, kalatit maha tame,

yognidra thaki jagi ekla wibhu nirgme!

ghume badhe timir ghor karal phale,

ratri nahi, diwas na, dhabke na kale!

ekant niraw badhun, nahi jyeatihasya,

ekaki mook karto wibhu mand lasya!

tyan ‘ekohman bahusyam nun swapn, mangal, manjul,

jagatun wibhune haiye prshant, saumya, nirmal!

e swapnna ur thaki pragti hutash,

kampawi te timir ghor kare parkash!

ne shunyanun ur tuti paDi khanD khanD

sima uge gagan shabd ghume prchanD!

tamrup hato purwe, jyotirup banyo prabhu!

niharika ure khele raslila nawi wibhu!

ra

chhal chhal chhalke te tejna bhawya sindhu,

tribhuwan bhari jane khelta koti indu,

agnit riw janmi dhumta tejphale,

grah upgrah jagi jhulta wishwDale!

taraonan wano Dole, wachche mandakini wahe,

ekmanthi anekoni lila te wiksi rahe!

tankha suryna uDi janmtan wasudha grho,

wahnini jhunDjhaDiman phutti pran kumplo!

pratham srijanni te bhawya jyoti nihali

pulkit wibhu nene harshni rel chali!

mridu nayan sudha te digdgante wirate

jharmar warse ne nartti prithwipate!

anandgheli prithwiye abdhinu dhari darpan

nimantrya wibhune haiye gunjine snehaswarpan!

3

ullase wasudha keri ankhmanthi sudha jhare,

bujhawi wahnijwala te sahi rahe wari ambre!

ghera abdhi tana prshant urna wari tana darpne

jotan wishnu praphull aatm pratima anandghela bane;

chare hast prasari sagar pare uma kari shant te

nihsime ramta wirat urman lhero nawi thangne!

janm ne mrityune bhawya hinchke jhulta pale

matsyawatar rupe te swyambhu prithiwi pare!

nache sindhutrang, indu malke, nache diwa ne nisha,

jage nutan pran gan madhuran jagi kare sau disha!

eke kain banine anek ramta wishwesh pachha tahin,

swapna diwya nawan nawan ur jhili harshe gajawe mahin!

taranga jagata mota sindhune ur harshana,

winjhi jojan shun puchchh kare ke matsya garjana!

4

na chahe warinan matr gheran gan wirat te,

manDe swapnabhri drishti door door dhara pare

smite bhari te mudita wasundhra

ure sphure komal snehna jhara!

pale pale te wibhune name lale

tate tate tyan prabhu koorm thai phare!

ghaDiman tat pe nachi, ghaDiman Dubta jale,

koorm te snehni ganthe abdhi ne bhumine jaDe!

yugo yugo em wahe ane bane

anek tyan ek thaki kshne kshne;

praphull, romanch thaki trine trine

dhara nawi sohti shyam achle!

yugo kalpo uge Dube matsya koorm dhara bhare,

kandra girio jage, prithwini wel pangre!

pa

sindhuman ne tate kheli dhabaktan uro saman

dharanan girishringone ullase wibhu jhankhta

warah banine wirat jag tolta dant pe

gajawi girigahwro wanawno pale bhu pare

nihali ati bhawya te hir tani nawi murti

uthe thanagni dhara, chakit wyomganga thati!

chale tyan to kharimanthi pranna tankha uDe,

warah garjana jhili anande dharti Dube

sphure, wiksi tyan rahe jaD shila ure spandno,

uthe khili kathorman mridu phulo, ane wandno

kari witap sau dhare wiral ardhya, ne wyapti

dhara wadan lalima mridul snigdh mugdha tani!

dhartine ure keDi nawjiwanni paDe,

yug yugo sudhi bhome warahe hari sanchre!

6

nrisinh rupe awtar dhari

nakhe maha diwya prabha jagaDi,

prahlad kaje – manujanm kaje

wirat te baddh thato ja chalo!

nrisinh ghumta bhome usha, sandhya diwa, nisha,

haiyaman nirwe suti jagwa jhankhti gira

prchanD shabdo nabhne dhrujawe,

digant haiye lahro sphurawe;

wane wane kunjalta guhaman,

nrisinh wyape saghli dishaman!

chhoDine shunyni shayya, wahni ne wariman rahi

prithwine patle kheli guhaman wibhu rahe wasi!

7

deh keri ja lilaman khelta wibhune ure

sookshm ne komle tattwe bandhawa kamna sphure!

wimal ujajwal kaumudi relti,

wanawne suti manjri lherti,

parimle wasudha mudita jhule,

nayan wamannan namnan khule!

wijan te dhara ke gheran geech wane wane,

dhari wamananun roop manuje hari sanchre!

kanak kumpal gaDh tame khile,

man tani nawi jyot jage wahe!

jag usha manubal sudha jhile,

dash disha kawita chhalki rahe!

kyan te wirat kaya ne kyan te najuk manawi?

wamne kalp kalpante prabha punah jhage nawi!

8

dant ne nakhne sthane parshu kar dharta

parshuram rupe te prithwi pe hari rajata

kalpana wikasti pale pale,

astra shastr yug aadi te jhage,

chetnadyuti sama sthle sthle

gotrbaddh manujo ghume jage

pratibimb mahi mohyo bhram Dubyo pachhi tahin,

wikas panth shodhine nawa nawa rame hari!

kunj kunj sarita tate tate

ghumta parshuram bhumi pe,

adi te timir kampanun nabhe,

prithwini parashue prabha dipe

dine dine wadhi phali manawwel mhorti,

parashuramne sade dharti aakhi Dolti,

9

sphurti parashuni wadhe wikas jhankhti rahe,

tejna punj sha ram shiwadhanu kar grhe!

snehajyoti widhuwdan te ram ullasmantre

chhutan chhutan manutanujne gunthta ek tantre!

prithwi haiye yugyug suti wishwnan swapn jewi

sita jage, krishipulakita jagati bhumidewi!

gotr, kutumb ne gramo, krishi, sanskriti khilwi

ramchandr kare sthayi bhamtan nitya manawi!

abdhihaiye kusum sam kain paththroye tarawi,

khanDekhanDe wichri karta ray te wiryshali

kantaroman, wijanapathman, sanskriti dipmala—

ne saundarye dharti wilse jem ko mugdh bala!

walmiki rachta phelun wishwanun kawya ujajwal,

sanskritini usha bhame jagti diwya nirmal!

10

samajasthapna kerun parbhat wilse jage,

mukta punj ure jane urmila kaumudi jhage!

jhule wyome unDe kamal sam jane nawashshi,

rahe wa je rite sharad nabhman swapn wilsi,

sphure ewan gano ubhay yamunatir gajwi

baje bansi gheri mudit nirkhe krishn prithiwi!

kala ne kawita jage, jagtan gopgopika

gitanan ganman jhule, wishwni mugdh radhika

rami chakr shankhe tribhuwan bhari chetan thaki,

gano ne rajyona gaganabharta ghummat rachi,

ramaDi gopalo nagarajanne mugdh karine

jagaDe bansithi nishdin ghumi krishn mahine!

mahabharat kerun te wyas kawya rache maha!

jagne antre sahe krishnni bhawya te prabha!

11

wahe gheran gane chhalchhal thati jiwanandi,

rahe kunjo kunjo mridu manujne shwas pamri,

dhanushchakre shankhe bhari jiwanthi balawasudha,

tyji shastro arpe hari hridayni mangal sudha

wahe wyome reli prnay amrite dew sarita,

sphure bhome diwya hriday amrite sneh kawita,

jue jage wande sakal wasudha bhakti mudita,

disha gaje gane urur jhage buddhasawita

aho! wishw kewi param wibhuni jyoti nitre!

badhan pankhi prani manuratte aawi wirme!

maha teje bhome manuj tarni shant sarti,

bhulawi bhedo sau wicharti gira shakyamunini

manawi manwio ne manawetar jiwani

bandhutani usha bhame buddhne wadne jhagi!

1ra

sneh saundarya ne shanti wishwsangh tanan sphure

swapno kain bhawnabhinan swachchh manawna ure!

brahmanDe kalki keran nayanamritthi pranna dhodh chhute,

khanDe khanDe prchanDa manuj sarji te bhumini pal tute;

wyape bhome digante anuanu bharti kalkini bhawya pragya,

nakshatr ne grho sau chakit bani jue saumya te gyanmudra!

pragyatno jhage bhanu kalki awatre jage

antardashti bani loko tejna punjman rame!

lhere, chopas lhere, anuanu dhabke kalki rupe wirat,

pragyana koti suryo jhalhal jhalke pranne shant ghat!

Dole, brahmanD Dole, nishdin chhalke pranne sindhu gane,

lilanke shamawi hari hriday trisha biDta netr dhyane

lila purwe maha shunye, tamrup hato prabhu,

lila ante maha chhande, pragyarup banya wibhu!

1

jyotishunye, dishashunye, kalatit maha tame,

yognidra thaki jagi ekla wibhu nirgme!

ghume badhe timir ghor karal phale,

ratri nahi, diwas na, dhabke na kale!

ekant niraw badhun, nahi jyeatihasya,

ekaki mook karto wibhu mand lasya!

tyan ‘ekohman bahusyam nun swapn, mangal, manjul,

jagatun wibhune haiye prshant, saumya, nirmal!

e swapnna ur thaki pragti hutash,

kampawi te timir ghor kare parkash!

ne shunyanun ur tuti paDi khanD khanD

sima uge gagan shabd ghume prchanD!

tamrup hato purwe, jyotirup banyo prabhu!

niharika ure khele raslila nawi wibhu!

ra

chhal chhal chhalke te tejna bhawya sindhu,

tribhuwan bhari jane khelta koti indu,

agnit riw janmi dhumta tejphale,

grah upgrah jagi jhulta wishwDale!

taraonan wano Dole, wachche mandakini wahe,

ekmanthi anekoni lila te wiksi rahe!

tankha suryna uDi janmtan wasudha grho,

wahnini jhunDjhaDiman phutti pran kumplo!

pratham srijanni te bhawya jyoti nihali

pulkit wibhu nene harshni rel chali!

mridu nayan sudha te digdgante wirate

jharmar warse ne nartti prithwipate!

anandgheli prithwiye abdhinu dhari darpan

nimantrya wibhune haiye gunjine snehaswarpan!

3

ullase wasudha keri ankhmanthi sudha jhare,

bujhawi wahnijwala te sahi rahe wari ambre!

ghera abdhi tana prshant urna wari tana darpne

jotan wishnu praphull aatm pratima anandghela bane;

chare hast prasari sagar pare uma kari shant te

nihsime ramta wirat urman lhero nawi thangne!

janm ne mrityune bhawya hinchke jhulta pale

matsyawatar rupe te swyambhu prithiwi pare!

nache sindhutrang, indu malke, nache diwa ne nisha,

jage nutan pran gan madhuran jagi kare sau disha!

eke kain banine anek ramta wishwesh pachha tahin,

swapna diwya nawan nawan ur jhili harshe gajawe mahin!

taranga jagata mota sindhune ur harshana,

winjhi jojan shun puchchh kare ke matsya garjana!

4

na chahe warinan matr gheran gan wirat te,

manDe swapnabhri drishti door door dhara pare

smite bhari te mudita wasundhra

ure sphure komal snehna jhara!

pale pale te wibhune name lale

tate tate tyan prabhu koorm thai phare!

ghaDiman tat pe nachi, ghaDiman Dubta jale,

koorm te snehni ganthe abdhi ne bhumine jaDe!

yugo yugo em wahe ane bane

anek tyan ek thaki kshne kshne;

praphull, romanch thaki trine trine

dhara nawi sohti shyam achle!

yugo kalpo uge Dube matsya koorm dhara bhare,

kandra girio jage, prithwini wel pangre!

pa

sindhuman ne tate kheli dhabaktan uro saman

dharanan girishringone ullase wibhu jhankhta

warah banine wirat jag tolta dant pe

gajawi girigahwro wanawno pale bhu pare

nihali ati bhawya te hir tani nawi murti

uthe thanagni dhara, chakit wyomganga thati!

chale tyan to kharimanthi pranna tankha uDe,

warah garjana jhili anande dharti Dube

sphure, wiksi tyan rahe jaD shila ure spandno,

uthe khili kathorman mridu phulo, ane wandno

kari witap sau dhare wiral ardhya, ne wyapti

dhara wadan lalima mridul snigdh mugdha tani!

dhartine ure keDi nawjiwanni paDe,

yug yugo sudhi bhome warahe hari sanchre!

6

nrisinh rupe awtar dhari

nakhe maha diwya prabha jagaDi,

prahlad kaje – manujanm kaje

wirat te baddh thato ja chalo!

nrisinh ghumta bhome usha, sandhya diwa, nisha,

haiyaman nirwe suti jagwa jhankhti gira

prchanD shabdo nabhne dhrujawe,

digant haiye lahro sphurawe;

wane wane kunjalta guhaman,

nrisinh wyape saghli dishaman!

chhoDine shunyni shayya, wahni ne wariman rahi

prithwine patle kheli guhaman wibhu rahe wasi!

7

deh keri ja lilaman khelta wibhune ure

sookshm ne komle tattwe bandhawa kamna sphure!

wimal ujajwal kaumudi relti,

wanawne suti manjri lherti,

parimle wasudha mudita jhule,

nayan wamannan namnan khule!

wijan te dhara ke gheran geech wane wane,

dhari wamananun roop manuje hari sanchre!

kanak kumpal gaDh tame khile,

man tani nawi jyot jage wahe!

jag usha manubal sudha jhile,

dash disha kawita chhalki rahe!

kyan te wirat kaya ne kyan te najuk manawi?

wamne kalp kalpante prabha punah jhage nawi!

8

dant ne nakhne sthane parshu kar dharta

parshuram rupe te prithwi pe hari rajata

kalpana wikasti pale pale,

astra shastr yug aadi te jhage,

chetnadyuti sama sthle sthle

gotrbaddh manujo ghume jage

pratibimb mahi mohyo bhram Dubyo pachhi tahin,

wikas panth shodhine nawa nawa rame hari!

kunj kunj sarita tate tate

ghumta parshuram bhumi pe,

adi te timir kampanun nabhe,

prithwini parashue prabha dipe

dine dine wadhi phali manawwel mhorti,

parashuramne sade dharti aakhi Dolti,

9

sphurti parashuni wadhe wikas jhankhti rahe,

tejna punj sha ram shiwadhanu kar grhe!

snehajyoti widhuwdan te ram ullasmantre

chhutan chhutan manutanujne gunthta ek tantre!

prithwi haiye yugyug suti wishwnan swapn jewi

sita jage, krishipulakita jagati bhumidewi!

gotr, kutumb ne gramo, krishi, sanskriti khilwi

ramchandr kare sthayi bhamtan nitya manawi!

abdhihaiye kusum sam kain paththroye tarawi,

khanDekhanDe wichri karta ray te wiryshali

kantaroman, wijanapathman, sanskriti dipmala—

ne saundarye dharti wilse jem ko mugdh bala!

walmiki rachta phelun wishwanun kawya ujajwal,

sanskritini usha bhame jagti diwya nirmal!

10

samajasthapna kerun parbhat wilse jage,

mukta punj ure jane urmila kaumudi jhage!

jhule wyome unDe kamal sam jane nawashshi,

rahe wa je rite sharad nabhman swapn wilsi,

sphure ewan gano ubhay yamunatir gajwi

baje bansi gheri mudit nirkhe krishn prithiwi!

kala ne kawita jage, jagtan gopgopika

gitanan ganman jhule, wishwni mugdh radhika

rami chakr shankhe tribhuwan bhari chetan thaki,

gano ne rajyona gaganabharta ghummat rachi,

ramaDi gopalo nagarajanne mugdh karine

jagaDe bansithi nishdin ghumi krishn mahine!

mahabharat kerun te wyas kawya rache maha!

jagne antre sahe krishnni bhawya te prabha!

11

wahe gheran gane chhalchhal thati jiwanandi,

rahe kunjo kunjo mridu manujne shwas pamri,

dhanushchakre shankhe bhari jiwanthi balawasudha,

tyji shastro arpe hari hridayni mangal sudha

wahe wyome reli prnay amrite dew sarita,

sphure bhome diwya hriday amrite sneh kawita,

jue jage wande sakal wasudha bhakti mudita,

disha gaje gane urur jhage buddhasawita

aho! wishw kewi param wibhuni jyoti nitre!

badhan pankhi prani manuratte aawi wirme!

maha teje bhome manuj tarni shant sarti,

bhulawi bhedo sau wicharti gira shakyamunini

manawi manwio ne manawetar jiwani

bandhutani usha bhame buddhne wadne jhagi!

1ra

sneh saundarya ne shanti wishwsangh tanan sphure

swapno kain bhawnabhinan swachchh manawna ure!

brahmanDe kalki keran nayanamritthi pranna dhodh chhute,

khanDe khanDe prchanDa manuj sarji te bhumini pal tute;

wyape bhome digante anuanu bharti kalkini bhawya pragya,

nakshatr ne grho sau chakit bani jue saumya te gyanmudra!

pragyatno jhage bhanu kalki awatre jage

antardashti bani loko tejna punjman rame!

lhere, chopas lhere, anuanu dhabke kalki rupe wirat,

pragyana koti suryo jhalhal jhalke pranne shant ghat!

Dole, brahmanD Dole, nishdin chhalke pranne sindhu gane,

lilanke shamawi hari hriday trisha biDta netr dhyane

lila purwe maha shunye, tamrup hato prabhu,

lila ante maha chhande, pragyarup banya wibhu!