[અખાના છપ્પાની પ્રતિરચના]

એક સાક્ષરને એવી ટેવ, પુસ્તક એટલા પૂજે દેવ;

અક્ષરે અક્ષરે કરે વિચાર, વાક્યે વ્યાકરણનો વ્યાપાર;

લીટીઓ વાંચે ને લપ કરે, વેણ ચીપી ચીપી ઉચ્ચરે.

જ્યહાં ત્યહાં કય્હાંનાં કૌતક કરે, નોંધ લઈ ડાયરીઓ ભરે.

કવન કવે તે જ્યાંત્યાં લવે, જેમ ફાવે એમ ગોઠવે,

ગણે માત્રા ને અક્ષરમેળ, કરે પિંગલડિંગલના ખેલ,

સીધું પડે તો સુતર વહે, નહીંતર આડો મારગ લહે.

સુણે સભા કે દોડ્યો જાય, વણબોલાવ્યો ઊભો થાય.

લાંબી જીભે લબરકા કરે, વણસમજ્યો વિવેચન કરે.

સુણે સૌ તો ધૂણે શીશ, નહીંતર મનમાં રાખે રીસ.

પૂછે કોઈ કવિ સારો કોણ? વાતવાતમાં ઘાલે મોણ.

નાનાલાલ? નનૈયો ભણે, નરસિંહરાવને કૈં ના ગણે!

પ્રેમાનંદની કાઢે પોલ, દયારામ ભગતડા બોલ.

નરસિંહને લાઘવનો લોભ, ભોજામાં વિનયનો ક્ષોભ.

તુલસીદાસ? રજ નિજનું નથી, અખાની તો અવળી મતિ.

નર્મદનો તો વ્યસની તોર, દલપત તો ખુશામતખોર!

દુર્બળિયો કૌમુદીકાર, પાઠક ભટ્ટનો શો વિચાર!

મેઘાણી ચારણિયો ચોર, રાયચુરા તો દુહાખોર!

કવિનું બિરદ જાતે બકે, પોતે મોટો પોતા થકે.

સર અવસર સંમેલન ભરે, નિજની શ્લાઘા સૌમાં કરે!

તંત્રીની ખુશામત કરે, લેખ છપાતાં અધ્ધર ફરે.

બે પૈસા બાપાના રહ્યા, તે સઘળા પોસ્ટેજમાં ગયા!

બોલે બૈરી કપરા બોલ, આંકે કાણી કોડી મોલ.

સાક્ષરથી નિરક્ષર ભલા, ધંધો કરી ઢીબે રોટલા!

[akhana chhappani pratirachna]

ek saksharne ewi tew, pustak etla puje dew;

akshre akshre kare wichar, wakye wyakaranno wyapar;

litio wanche ne lap kare, wen chipi chipi uchchre

jyhan tyhan kayhannan kautak kare, nondh lai Dayrio bhare

kawan kawe te jyantyan lawe, jem phawe em gothwe,

gane matra ne aksharmel, kare pingalDingalna khel,

sidhun paDe to sutar wahe, nahintar aaDo marag lahe

sune sabha ke doDyo jay, wanbolawyo ubho thay

lambi jibhe labarka kare, wanasmajyo wiwechan kare

sune sau to dhune sheesh, nahintar manman rakhe rees

puchhe koi kawi saro kon? watwatman ghale mon

nanalal? nanaiyo bhane, narsinhrawne kain na gane!

premanandni kaDhe pol, dayaram bhagatDa bol

narsinhne laghawno lobh, bhojaman winayno kshobh

tulsidas? raj nijanun nathi, akhani to awli mati

narmadno to wyasni tor, dalpat to khushamatkhor!

durbaliyo kaumudikar, pathak bhattno sho wichar!

meghani charaniyo chor, rayachura to duhakhor!

kawinun birad jate bake, pote moto pota thake

sar awsar sanmelan bhare, nijni shlagha sauman kare!

tantrini khushamat kare, lekh chhapatan adhdhar phare

be paisa bapana rahya, te saghla postejman gaya!

bole bairi kapra bol, aanke kani koDi mol

saksharthi nirakshar bhala, dhandho kari Dhibe rotla!

[akhana chhappani pratirachna]

ek saksharne ewi tew, pustak etla puje dew;

akshre akshre kare wichar, wakye wyakaranno wyapar;

litio wanche ne lap kare, wen chipi chipi uchchre

jyhan tyhan kayhannan kautak kare, nondh lai Dayrio bhare

kawan kawe te jyantyan lawe, jem phawe em gothwe,

gane matra ne aksharmel, kare pingalDingalna khel,

sidhun paDe to sutar wahe, nahintar aaDo marag lahe

sune sabha ke doDyo jay, wanbolawyo ubho thay

lambi jibhe labarka kare, wanasmajyo wiwechan kare

sune sau to dhune sheesh, nahintar manman rakhe rees

puchhe koi kawi saro kon? watwatman ghale mon

nanalal? nanaiyo bhane, narsinhrawne kain na gane!

premanandni kaDhe pol, dayaram bhagatDa bol

narsinhne laghawno lobh, bhojaman winayno kshobh

tulsidas? raj nijanun nathi, akhani to awli mati

narmadno to wyasni tor, dalpat to khushamatkhor!

durbaliyo kaumudikar, pathak bhattno sho wichar!

meghani charaniyo chor, rayachura to duhakhor!

kawinun birad jate bake, pote moto pota thake

sar awsar sanmelan bhare, nijni shlagha sauman kare!

tantrini khushamat kare, lekh chhapatan adhdhar phare

be paisa bapana rahya, te saghla postejman gaya!

bole bairi kapra bol, aanke kani koDi mol

saksharthi nirakshar bhala, dhandho kari Dhibe rotla!