(વસંતતિલકા વૃત્ત)

પ્રાણી વિનાશન કરે રવિ કેમ આમ,

જાણે પુરાણી જન રુદ્રતણું જ કામ;

તે વાતનો મરમ જોતિષજાણ જાણે,

ભાનુ બન્યો વૃષભ વાહન આજ ટાણે,

જો રોહિણી સમીપ આ રવિ દેવ આવ્યો,

તેણે ચઢાવી રવિને અતિશે તપાવ્યો;

જાણે પ્રભાકર ઘણી રીસથી ભર્યો છે,

ક્રોધી શશાંકતણી સુંદરીએ કર્યો છે.

(શાદૂલવિક્રીડિત વૃત્ત)

તાતા તાપ થકી તમામ તરુથી પક્ષી, બિચારાં પડે,

વૃંદો વાંદરનાં વિશેષ વિખરી, જ્યાં ત્યાં પછી જૈ ચડે;

પાણી ઉષ્ણ નદી તળાવ તટમાં, મચ્છો તપ્યાં તરફડે,

ભારે ભીષમ ગ્રીષ્મકાળ કહિએ, નાના પ્રકારે નડે.

(વસંતતિલકા વૃત્ત)

જે પર્વતો અચળ થૈ સઘળું સહેતા,

કોઈ પ્રકાર થકી ક્રોધ કદી ન લેતા;

તેઓનું આજ અતિશે તન છે તપાયું,

જો વિશ્વ આજ અતિ રૌદ્ર રસે છવાયું.

ફૂલ્યા ઘણા સરસ પર્વતના પલાશ,

એની જણાય રચના વળિ આસપાસ;

કેવા દિસે અધિક ખાખર તે રૂપાળા,

જાણે ઉઠી અધિક પર્વત ક્રોધજ્વાળા.

ક્રોધી બની ઉદધિ તો બહુ બૂમ પાડે,

ઘોંઘાટ સાથ તટ હાથ જુઓ પછાડે;

ક્રોધીપણું ઉદધિનું અતી ઓળખાયું,

જો વિશ્વ આજ અતિ રૌદ્ર રસે છવાયું.

જે સિંધુ નાવ નિજ ઉપર તારનારો,

તે ક્રોધી થૈ અધિક આજ થયો અકારો;

વિશ્વાસ આજ નિધિનો નહિ નાવ આણે,

ક્રોધી કદાપિ નિજનું પરનું ન જાણે.

જો આ તરંગ નિધિ ઉપર ઉછળે છે,

રેલાઈ નીર વધતું રણમાં વળે છે;

રોમાંચ અંગ નિધિનું અતિશે થયું છે,

પ્રસ્વેદ નીર વહિને અળગું થયું છે.

પાણી તપે નદીતણું અદકું ઉનાળે,

કૂવાનું નીર અતિ શીતળ એ જ કાળે;

તે જેમ દંપતિ પરસ્પર વેણ સાંખે;

જો એક જાય તપી તો બીજું શાંતિ રાખે.

પૃથ્વી થકી જળ જુઓ રવિકીર્ણ શોષે,

વર્ષા સમે વળી ધરાતળ એ જ પોષે;

રાજા પ્રજાથકી કદી કર શ્રેષ્ઠ લે છે,

તે જેમ યોગ્ય સમયે જન કાજ દે છે.

દીસે તળાવ નદિમાં જળ તો ઘટેલું,

ખારા વિશેષ રણમાં જળ છે વધેલું;

કોઈ સમે ધન ન હોય સુપાત્ર ઘેર,

દીસે કુપાત્ર જન ઘેર વિશેષ લ્હેર.