[વિયોગિની]
અમ આ પરતત્ર દેશને
જગમાં સ્થાન ન માન વા હતું;
નિજ માતતણાં જ અંગજો
ગણી અસ્પૃશ્ય બન્યા હતા સ્વયમ્.
કરવી ફરિયાદ ના ઘટે
લીધી હાથેથી જ માગી જે દશા!
પણ સંસ્કૃતિ પુણ્ય પૂર્વની
અમથી નિન્દિત! હા, અસહ્ય એ.
તહીં તેં ઉદિયો રવિસમો
પ્રતિભાપન્ન સહસ્ર ભર્ગથી,
તિમિરાવૃત ગૂઢ ગહ્વરો
અજવાળ્યાં વળી દીન આ મુખો.
ઘન થીજી ગયેલ જ્ઞાનને
વહતું ને રસરૂપ તેં કર્યું.
થઈ ઇન્દ્ર નભેથી ગર્જીને
વરસ્યો પશ્ચિમ પૂર્વ બેઉમાં.
ટહુક્યો ઉરભાવને ભરી
પૃથિવી ને પૃથિવીની પારના,
જન છો સહુ રક્ત જગતમાં
સુણવા ઉત્સુક કે તયાર ના.
કવિ તું, તું મહર્ષિ, આર્ય તું,
ગુરુ, દ્રષ્ટા વળી ભૂત ભવ્યનો;
કર્યું જીવન શુભ્ર ગાઈ તેં
કર્યું મૃત્યુય અનન્ય મંગળ,
તુજ ભૌતિક દેહના લયે
કરવો હોય ન મોહ શોક વા,
કહ્યું તેં પ્રકૃતિ જ લૈ જતી
સ્તન એકેથી વછોડીને બીજે.
પણ વત્સ! અતીવ લાડીલા
પ્રકૃતિના, થઈ પૂર્ણ તૃપ્ત તેં
જગનેય ધર્યું'તું સ્તન્ય એ
તવ ઉચ્છિષ્ટ, હવેય પાવે.
(૧૯૪૧)
[wiyogini]
am aa partatr deshne
jagman sthan na man wa hatun;
nij matatnan ja angjo
gani asprishya banya hata swyam
karwi phariyad na ghate
lidhi hathethi ja magi je dasha!
pan sanskriti punya purwni
amthi nindit! ha, asahya e
tahin ten udiyo rawismo
pratibhapann sahasr bhargthi,
timirawrit gooDh gahwro
ajwalyan wali deen aa mukho
ghan thiji gayel gyanne
wahatun ne rasrup ten karyun
thai indr nabhethi garjine
warasyo pashchim poorw beuman
tahukyo urbhawne bhari
prithiwi ne prithiwini parana,
jan chho sahu rakt jagatman
sunwa utsuk ke tayar na
kawi tun, tun maharshi, aarya tun,
guru, drashta wali bhoot bhawyno;
karyun jiwan shubhr gai ten
karyun mrityuy ananya mangal,
tuj bhautik dehna laye
karwo hoy na moh shok wa,
kahyun ten prkriti ja lai jati
stan ekethi wachhoDine bije
pan wats! atiw laDila
prakritina, thai poorn tript ten
jagney dharyuntun stanya e
taw uchchhisht, hawey pawe
(1941)
[wiyogini]
am aa partatr deshne
jagman sthan na man wa hatun;
nij matatnan ja angjo
gani asprishya banya hata swyam
karwi phariyad na ghate
lidhi hathethi ja magi je dasha!
pan sanskriti punya purwni
amthi nindit! ha, asahya e
tahin ten udiyo rawismo
pratibhapann sahasr bhargthi,
timirawrit gooDh gahwro
ajwalyan wali deen aa mukho
ghan thiji gayel gyanne
wahatun ne rasrup ten karyun
thai indr nabhethi garjine
warasyo pashchim poorw beuman
tahukyo urbhawne bhari
prithiwi ne prithiwini parana,
jan chho sahu rakt jagatman
sunwa utsuk ke tayar na
kawi tun, tun maharshi, aarya tun,
guru, drashta wali bhoot bhawyno;
karyun jiwan shubhr gai ten
karyun mrityuy ananya mangal,
tuj bhautik dehna laye
karwo hoy na moh shok wa,
kahyun ten prkriti ja lai jati
stan ekethi wachhoDine bije
pan wats! atiw laDila
prakritina, thai poorn tript ten
jagney dharyuntun stanya e
taw uchchhisht, hawey pawe
(1941)
સ્રોત
- પુસ્તક : શ્રેષ્ઠ રા. વિ. પાઠક (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 54)
- સંપાદક : નિરંજન ભગત, ચિમનલાલ ત્રિવેદી
- પ્રકાશક : ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય
- વર્ષ : 2012