૧
મદકલ કલે બેઠી આમ્રે મનોરમ કોકિલા,
વન ઉપવને ઉદ્બોધતી વસંત તણી ગીતા;
પ્રતિફલિત એ ધારા વ્હેતી દિગંત દિગંતથી,
સુરવતરતણાં મીઠાં જાણે સ્ત્રવે સુર-દુંદુભી.
કુસુમ કુસુમૈ પત્રે પત્રે પડ્યો પડઘો મૃદુ,
હૃદય ઉછળે ઉંચે ઉંચે શ્રુણંત “ટુહૂ ટુહૂ”:
-ક્ષણ સૂર શમ્યો! સૂતું સર્વે અચેતન નિંદમાં!
-ક્ષણુ જગત સૌ ડુબ્યું જાણે સનાતન શાંતિમાં!
ઉંડુ મૌન થયું, વાયુ વેણુ ભૂલ્યોય વાજવી;
યુગો યુગ તણી ભ્રાંતિ ક્ષણ શાંતિ વિષે થઈ!
-મીઠો ત્યાંતો ટહૂરવ થયો કયાંક ગંભીરતામાં!
—જાગી ઉઠયું જગત સઘળું! ચેતના શૂન્યતામાં!
ઝીલી લીધો મદભર ધ્વનિમંજરી મેખલાએ!
ત્યાંથી ઉડ્યો સુરસદનમાં વ્યોમ પાતાલમાંએ!
કમલ દલ સુગર્ભ મધ્ય સુતો,
મદ મદિરા મધુમત્ત ભૃંગ ડોલ્યો!
સજલ દૃગ ડુબેલ સ્નેહ સારે,
મયૂરી મયૂર રસાર્દ્ર નૃત્ય નાચે!
ડોલીયાં સરનાં નીર! દિશાઓ ધ્વનિએ નમી!
ધ્યાનમાં લીન મુગ્ધા ત્યાં, સફાળી ધ્યાનથી ઉઠી!
મંદાકિની જલતરંગ સુહે સુહાગી,
તેમાં વિલાસ કરતાં કઈં હંસહંસી;
ઉડી રહ્યા શિશિર સીકર પક્ષક્ષિપ્ત,
ખેલે મહીં લલિત ઇન્દ્ર ધનુ અનિત્ય!
જળક્રીડા કરે માંહ્ય ગન્ધવ કો પ્રિયા સહે,
વ્યોમ અંભોનિધિ જેમ ચન્દ્ર ને ચન્દ્રિકા રમે.
ભેટ ઉરે લટકતી જ્યમ પુષ્પમાલ
તન્વંગિની, પ્રણયિની, પ્રમદા રસાળ;
ઉડી રહ્યું ધવલઅંસથી ઉત્તરીય,
હિમાદ્રિ શૃંગ જ્યમ કૌમુદિ અપ્રમેય!
વિકલ દૃગ મીંચે ઉઘાડી મુગ્ધા!
યુગલ ખસે પણ દૃષ્ટિપંથથી ના!
અવિરત ઝરતી પીયૂષ સાર
મૃદુલ સુઅંગથી સ્વેદ-સ્વેદ ધાર!
ઉંડો ઉંડો ભ્રમિતવદના, દીર્ઘ નિઃશ્વાસ મુંકે!
આંતરવ્રીડા તુમુલ હૃદયે ચંડ તેને શમાવે!
ધીમે ધીમે ક્રમણ કરતી માલતી મંડપેથી,
વ્યોમે જાણે નિશ વિરહિતા ચન્દ્રલેખા સુહાગી!
આવી હતી નીર ભરી જવા અહો!
તહીં થયું શું વિપરીત આ પ્રભો!
પદ્મે ગઈ ચંપક કાં અલિ ત્યજી?
સુધા ત્યજીને વિષધાર ક્યાં સજી?
વિરાગી, નિયતાત્મામાં જાગે કો મંત્ર ઘોષણા,
અગમ્ય પ્રેરણા થાય પગલાં કુસુમાસ્ત્રનાં!
સામે ઉભો સ્મિત ધરી નયનાભિરામ
સાનન્દ કાંતિમત ચાપ ધરી યુવાન!
નાચી રહ્યાં નયન નેહ રસે રસેલાં!
જાણે કઈં કુસુમ પંચ રજે ભરેલાં!
પ્રવાત ઉડ્યા પ્રતિકૂલ અંતરે!
પ્રચંડ આવર્ત ઘુમી રહ્યા ઉરે!
નમી પડયું ચિત્ત ચકોર ભારથી!
ત્રુટી પડયાં સુવ્રત આ પ્રહારથી!
આર્ત દૃષ્ટિ ગઇ ઉંચે! ગાત્ર શિથિલ સો થયાં!
નિહાળે આસપાસે તે, જન લુપ્ત થઈ ગયાં!
મૃદુ મૃદુ કલતો મયૂર પેલો,
મધુર લવે તહીં ભૃંગ પ્રેમ ઘેલો!
રમતી તહીં કુરંગ દ્વંદ્વ કેરી
ઉડ્ડગણ વ્યોમશી, મેખલા અનેરી!
ત્યાં એ પ્રિયા સહુ ઘટા ઘન મધ્ય શાંત,
ક્રીડંત કુંજ વિરમે કલહંસ કલાન્ત!
પ્રેમી પ્રિયા સહ તહીં ગજરાજ રાચે.
ખેલંત સ્નિગ્ધ દયિતા સહ વારિ ધારે!
જોડાયાં યુગ્મ સૌ છૂટાં!—સહાય વિરહ વ્યથા?
જ્વાલા છે ચિત્તમાં લાગી! ધારવી કાં વિડંબના?
મંદ મંદ પગલે ધપે નૃપ-
સ્ખલિત થશે બહુ કાળનાં તપ?
પુષ્પ ગ્રન્થી શી ઢળી પડી નીચે!
અશ્મપાત ન સહી લતા શકે!
-સુષુપ્ત ત્યાં આત્મ પ્રકાશ જાગીયા!
–અંધાર ઘેરા ઘનના ટુટી પડ્યા!
-કરાલ જાગ્યું કંઈ યુદ્ધ અંતરે!
-વિરાવ ઉંડી પ્રતિ સૈન્યની સ્પુરે!
જીતે!–હારે!–અને જીતે!!–નીચે ઉંચે ઝુકે લતા!!
હારશે?!–જીતશે?!–રે!-રે!-જીતી-જીતીજ–રેણુકા!!:
ર
ભારે થયું સ્ખલન દિવ્ય તપ પ્રભાવે!
ડૂબ્યા પ્રકાશ પ્રભુના પણ અંધકારે!
નાચી રહ્યાં વિકલ નેત્ર સમીપ ચિત્ર!
ભાવો અગમ્ય ઉઠતા હૃદયે વિચિત્ર!
સાશંક ડૂલ્યું જમદગ્નિ અંતર!
વિડંબ શો આ! કહીં આજ વિપ્લવ?!
આત્મા ઉડ્યો મીંચી સુનેત્ર-અંજલી,
જહીં રમે ગંગ-તરંગ-આવલી!
જોયું-જોયું-નહીં જોયું!! જોયું તે જાય ક્યાં સહ્યું!!
કુદૃષ્ટિ દુષ્ટ વામાની!! ચિત્ત આજ જ્વલી ઉઠયું!!
ભડ ભડ ભડકે અમર્ષ જ્વાલ!
અવિરત ઘોષ ઉઠે હૃદે કરાલ!
અમિમય શશિ ઉર દોષ-અંક?!
સહન કરે નવ હેમ તો કલંક!
ઉડી ઉડી પ્રલય પવને સ્ફાલિતા મેઘમાલ
વિદ્યુલ્લેખા તહીં દ્યુતિભરી જેમ નાચે પિશંગ—
તેવાં ખોલી નયન પટ એ, ચંડ, સામર્ષ, રક્ત—
જાગ્યો! જાગ્યો! નિજ દુઃખ થકી રાગી આજે વિરક્ત!!
દેખી તહીં સ્મિત ધરી વળતી પ્રિયાને—
–શોભાવતો શશિ કલંકિત શું દિશાને?!~
-ઘૂમી ઉઠયો ક્ષુભિત ચિત્તથી ક્રોધ વન્હિ!
(તેના પ્રયોગ સહશે ક્યમ ઘોર તન્વી?!)
ચોંકી ઉઠી! ગાત્ર ઠરી ગયાં સઉ!
જ્વાલા વમે એ મૃદુ નેત્ર શી વિભુ?!
દેખંત જ્યાં પ્રેમ સદૈવ રેણુકા-
ક્યાં તે થઈ ક્રોધ પ્રચંડભૂમિકા?!
“નાથ!” “નાથ!” કરી નીચે કોમલાંગિ પડી ઢળી!
શ્લથ વાયુ થકી જેવી મુગ્ધ કે બકુલાવલિ!
ને તીવ્ર ત્યાં શર તપોધન તપ્ત કેરાં
વ્હેતાં કઈં અતિ કઠોર રસે રસેલાં!
આંજ્યાં હતાં પ્રણયનાં મૃદુ અંજનો જ્યાં-
વર્ષે નિદાઘ રવિનાં ઘન સાયકો ત્યાં!
“ભૂલીરે નાથ! હા ભૂલી!” ક્ષમા યાચે તપસ્વિની!
અધોમુખી રહી એમ જોતી રોતી નતાંગિની!
રાડ પાડી કંઈ ઉંડી બોલાવ્યા પુત્ર પંચને
“શીર્ષ આ પાષિણી કેરૂં છેદો જાણી પિતા મને!!”
નતમુખે રડતી તહીં સુન્દરી!
પ્રખર ગ્રીષ્મ તણી જ્યમ મંજરી!
નયન જ્વાલ ઝરે જમદગ્નિનું!
ભ્રમિત ત્યાં ગણ પંચ સુપુત્રનું!
ડોલ્યાં આત્મા તણાં નીર પ્રચંડાદેશ આ થકી!!
કરાય કર્મ એ કાળુ પુત્ર પ્રેમાળથી કદી?!
જોઈ રહ્યા સ્તિમિત દૃષ્ટ કૃપાણ પાણી
સ્નેહાર્દ્ર માત પર દુઃખ સઉ પ્રમાણી!
એ અર્થ અશ્મ હૃદયી ક્યમ, કોણ, થાશે?
આજ્ઞા તથાપિ કયમ ભગ્ન વિભો! કરાશે!
ગર્જતો ઘોષ ઉંડો એ પિતાનો કર્ણમાં પડયો!
“અવજ્ઞા મમ આજ્ઞાની?! સાથે સ્વર્ગ સઉ ચઢે!!”
ક્ષુધાત ગાજે વનમધ્ય કેસરી
પ્રચંડ વા કશ્મલ વારિદાવલિ
ઉડ્યો તપસ્વી ધુંધવાઇ તેમ એ,
-પયોદથી મારિચ વ્યોમ મંડળે!
ઝીલી ઉન્નત એ હસ્ત, સહસા પડતાં કંઈ,
તાણતો પરશુ આવ્યો પુત્ર નાનો સઉ થકી!
નમિત વદના ઉભી શાંતા, બીડી કરપલ્લવ!
અધર ફરકે, હાલે હૈયું વિશાળ, નહીં લવ!
મુખ ધવલ એ ધારે કાંતિ પ્રભાત શશાંકની!
પ્રણયિની અહો! મૂર્તિ સાક્ષાત્, અલૌકિક દૈન્યની!
સામે ઉભો પરશુ ઉગ્ર ધરી પ્રશાંત,
માતંગ શો પરશુરામ પ્રબાલ-કાંત!
પ્રસ્વેદ ચર્ચિત પ્રકંપિત ગાત્ર દીર્ઘ!
તો યે દ્યુતિ વિરલ નેત્ર ઝરંત શિઘ્ર!
નમ્યું-નમ્યું-શીર્ષ, લચી પડયું કંઈ!
ઉચ્ચે પ્રભા એ પરશુ તણી ચઢી!!
-હા! હા!! ઉડી વિદ્યુત મેઘ માલમાં!!
−ત્રુટી પડી બાલલતા નિમેષમાં!!
હાહાકાર થયો ઘોર ! રેણુકા કર્દમે ઢળી!!
મૂર્છા ખાઈ પડયો સાથે જામદજ્ઞ મહાવ્રતી!!
“ધન્ય!” “ધન્ય!” કહીને ઉઠાડતો,
પુત્ર એક નિજ ઉર ડાબતો!
“માગ, માગ, વર એક તો પ્રિય!”
“ધન્ય આજ પળ! નષ્ટ વિપ્રિય!”
શશિ મયૂખ સુધામય અભ્રથી,
ત્યમ ઉઠે મુખધૂસર નિદ્રથી!
પ્રણય આર્દ્ર ધરી જનની કર,
સ્ખલિત કંઠ વદે સુત વિહ્વલઃ
“આપો જો આપતા હો તો, માત ને ભ્રાત આ પિતા!”
“પ્રેમનાં પુણ્ય પીયૂષ વિરોધ ન સહે કદા!”
છાંટી સજીવની એક અંજલી જલ દિવ્યની!
ઉઠ્યાં માતા અને પુત્ર-માલા તારક સાન્ધ્યની!!
પુત્ર હોજો સદા એવા કૃતજ્ઞ વિશ્વને વિષે,
સ્નેહ કેરી સુધાધારા રેલો વન્હિને ઉરે!
1
madkal kale bethi aamre manoram kokila,
wan upawne udbodhti wasant tani gita;
pratiphlit e dhara wheti digant digantthi,
surawataratnan mithan jane strwe sur dundubhi
kusum kusumai patre patre paDyo paDgho mridu,
hriday uchhle unche unche shrunant “tuhu tuhu”ha
kshan soor shamyo! sutun sarwe achetan nindman!
kshanu jagat sau Dubyun jane sanatan shantiman!
unDu maun thayun, wayu wenu bhulyoy wajwi;
yugo yug tani bhranti kshan shanti wishe thai!
mitho tyanto tahuraw thayo kayank gambhirtaman!
—jagi uthayun jagat saghlun! chetna shunytaman!
jhili lidho madbhar dhwanimanjri mekhlaye!
tyanthi uDyo surasadanman wyom patalmane!
kamal dal sugarbh madhya suto,
mad madira madhumatt bhring Dolyo!
sajal drig Dubel sneh sare,
mayuri mayur rasardr nritya nache!
Doliyan sarnan neer! dishao dhwniye nami!
dhyanman leen mugdha tyan, saphali dhyanthi uthi!
mandakini jalatrang suhe suhagi,
teman wilas kartan kain hanshansi;
uDi rahya shishir sikar pakshakshipt,
khele mahin lalit indr dhanu anitya!
jalakriDa kare manhya gandhaw ko priya sahe,
wyom ambhonidhi jem chandr ne chandrika rame
bhet ure latakti jyam pushpmal
tanwangini, pranayini, pramda rasal;
uDi rahyun dhawalansthi uttariy,
himadri shring jyam kaumudi apramey!
wikal drig minche ughaDi mugdha!
yugal khase pan drishtipanththi na!
awirat jharti piyush sar
mridul suangthi swed swed dhaar!
unDo unDo bhramitawadna, deergh nishwas munke!
antrawriDa tumul hridye chanD tene shamawe!
dhime dhime krman karti malti manDpethi,
wyome jane nish wirahita chandrlekha suhagi!
awi hati neer bhari jawa aho!
tahin thayun shun wiprit aa prbho!
padme gai champak kan ali tyjee?
sudha tyjine wishdhar kyan saji?
wiragi, niytatmaman jage ko mantr ghoshna,
agamya prerna thay paglan kusumastrnan!
same ubho smit dhari naynabhiram
sanand kantimat chap dhari yuwan!
nachi rahyan nayan neh rase raselan!
jane kain kusum panch raje bharelan!
prwat uDya pratikul antre!
prchanD awart ghumi rahya ure!
nami paDayun chitt chakor bharthi!
truti paDyan suwrat aa prharthi!
art drishti gai unche! gatr shithil so thayan!
nihale aspase te, jan lupt thai gayan!
mridu mridu kalto mayur pelo,
madhur lawe tahin bhring prem ghelo!
ramati tahin kurang dwandw keri
uDDgan wyomshi, mekhala aneri!
tyan e priya sahu ghata ghan madhya shant,
kriDant kunj wirme kalhans kalant!
premi priya sah tahin gajraj rache
khelant snigdh dayita sah wari dhare!
joDayan yugm sau chhutan!—sahay wirah wyatha?
jwala chhe chittman lagi! dharwi kan wiDambna?
mand mand pagle dhape nrip
skhalit thashe bahu kalnan tap?
pushp granthi shi Dhali paDi niche!
ashmpat na sahi lata shake!
sushupt tyan aatm parkash jagiya!
–andhar ghera ghanna tuti paDya!
karal jagyun kani yuddh antre!
wiraw unDi prati sainyni spure!
jite!–hare!–ane jite!!–niche unche jhuke lata!!
harshe?!–jitshe?!–re! re! jiti jitij–renuka!!ha
ra
bhare thayun skhalan diwya tap prbhawe!
Dubya parkash prabhuna pan andhkare!
nachi rahyan wikal netr samip chitr!
bhawo agamya uthta hridye wichitr!
sashank Dulyun jamdagni antar!
wiDamb sho aa! kahin aaj wiplaw?!
atma uDyo minchi sunetr anjli,
jahin rame gang tarang awli!
joyun joyun nahin joyun!! joyun te jay kyan sahyun!!
kudrishti dusht wamani!! chitt aaj jwli uthyun!!
bhaD bhaD bhaDke amarsh jwal!
awirat ghosh uthe hride karal!
amimay shashi ur dosh ank?!
sahn kare naw hem to kalank!
uDi uDi prlay pawne sphalita meghamal
widyullekha tahin dyutibhri jem nache pishang—
tewan kholi nayan pat e, chanD, samarsh, rakt—
jagyo! jagyo! nij dukha thaki ragi aaje wirakt!!
dekhi tahin smit dhari walti priyane—
–shobhawto shashi kalankit shun dishane?!~
ghumi uthyo kshubhit chittthi krodh wanhi!
(tena prayog sahshe kyam ghor tanwi?!)
chonki uthi! gatr thari gayan sau!
jwala wame e mridu netr shi wibhu?!
dekhant jyan prem sadaiw renuka
kyan te thai krodh prchanDbhumika?!
“nath!” “nath!” kari niche komlangi paDi Dhali!
shlath wayu thaki jewi mugdh ke bakulawali!
ne teewr tyan shar tapodhan tapt keran
whetan kain ati kathor rase raselan!
anjyan hatan pranaynan mridu anjno jyan
warshe nidagh rawinan ghan sayko tyan!
“bhulire nath! ha bhuli!” kshama yache tapaswini!
adhomukhi rahi em joti roti natangini!
raD paDi kani unDi bolawya putr panchne
“sheersh aa pashini kerun chhedo jani pita mane!!”
natamukhe raDti tahin sundri!
prakhar greeshm tani jyam manjri!
nayan jwal jhare jamdagninun!
bhramit tyan gan panch suputrnun!
Dolyan aatma tanan neer prchanDadesh aa thaki!!
karay karm e kalu putr premalthi kadi?!
joi rahya stimit drisht kripan pani
snehardr mat par dukha sau prmani!
e arth ashm hridyi kyam, kon, thashe?
agya tathapi kayam bhagn wibho! karashe!
garjto ghosh unDo e pitano karnman paDyo!
“awagya mam agyani?! sathe swarg sau chaDhe!!”
kshudhat gaje wanmadhya kesari
prchanD wa kashmal waridawali
uDyo tapaswi dhundhwai tem e,
payodthi marich wyom manDle!
jhili unnat e hast, sahsa paDtan kani,
tanto parshu aawyo putr nano sau thaki!
namit wadna ubhi shanta, biDi karpallaw!
adhar pharke, hale haiyun wishal, nahin law!
mukh dhawal e dhare kanti parbhat shashankni!
pranayini aho! murti sakshat, alaukik dainyni!
same ubho parshu ugr dhari prshant,
matang sho parshuram prabal kant!
praswed charchit prkampit gatr deergh!
to ye dyuti wiral netr jharant shighr!
namyun namyun sheersh, lachi paDayun kani!
uchche prabha e parshu tani chaDhi!!
ha! ha!! uDi widyut megh malman!!
−truti paDi balalta nimeshman!!
hahakar thayo ghor ! renuka kardme Dhali!!
murchha khai paDyo sathe jamdagya mahawrati!!
“dhanya!” “dhanya!” kahine uthaDto,
putr ek nij ur Dabto!
“mag, mag, war ek to priy!”
“dhanya aaj pal! nasht wipriy!”
shashi mayukh sudhamay abhrthi,
tyam uthe mukhdhusar nidrthi!
prnay aardr dhari janani kar,
skhalit kanth wade sut wihwal
“apo jo aapta ho to, mat ne bhraat aa pita!”
“premnan punya piyush wirodh na sahe kada!”
chhanti sajiwni ek anjli jal diwyni!
uthyan mata ane putr mala tarak sandhyni!!
putr hojo sada ewa kritagya wishwne wishe,
sneh keri sudhadhara relo wanhine ure!
1
madkal kale bethi aamre manoram kokila,
wan upawne udbodhti wasant tani gita;
pratiphlit e dhara wheti digant digantthi,
surawataratnan mithan jane strwe sur dundubhi
kusum kusumai patre patre paDyo paDgho mridu,
hriday uchhle unche unche shrunant “tuhu tuhu”ha
kshan soor shamyo! sutun sarwe achetan nindman!
kshanu jagat sau Dubyun jane sanatan shantiman!
unDu maun thayun, wayu wenu bhulyoy wajwi;
yugo yug tani bhranti kshan shanti wishe thai!
mitho tyanto tahuraw thayo kayank gambhirtaman!
—jagi uthayun jagat saghlun! chetna shunytaman!
jhili lidho madbhar dhwanimanjri mekhlaye!
tyanthi uDyo surasadanman wyom patalmane!
kamal dal sugarbh madhya suto,
mad madira madhumatt bhring Dolyo!
sajal drig Dubel sneh sare,
mayuri mayur rasardr nritya nache!
Doliyan sarnan neer! dishao dhwniye nami!
dhyanman leen mugdha tyan, saphali dhyanthi uthi!
mandakini jalatrang suhe suhagi,
teman wilas kartan kain hanshansi;
uDi rahya shishir sikar pakshakshipt,
khele mahin lalit indr dhanu anitya!
jalakriDa kare manhya gandhaw ko priya sahe,
wyom ambhonidhi jem chandr ne chandrika rame
bhet ure latakti jyam pushpmal
tanwangini, pranayini, pramda rasal;
uDi rahyun dhawalansthi uttariy,
himadri shring jyam kaumudi apramey!
wikal drig minche ughaDi mugdha!
yugal khase pan drishtipanththi na!
awirat jharti piyush sar
mridul suangthi swed swed dhaar!
unDo unDo bhramitawadna, deergh nishwas munke!
antrawriDa tumul hridye chanD tene shamawe!
dhime dhime krman karti malti manDpethi,
wyome jane nish wirahita chandrlekha suhagi!
awi hati neer bhari jawa aho!
tahin thayun shun wiprit aa prbho!
padme gai champak kan ali tyjee?
sudha tyjine wishdhar kyan saji?
wiragi, niytatmaman jage ko mantr ghoshna,
agamya prerna thay paglan kusumastrnan!
same ubho smit dhari naynabhiram
sanand kantimat chap dhari yuwan!
nachi rahyan nayan neh rase raselan!
jane kain kusum panch raje bharelan!
prwat uDya pratikul antre!
prchanD awart ghumi rahya ure!
nami paDayun chitt chakor bharthi!
truti paDyan suwrat aa prharthi!
art drishti gai unche! gatr shithil so thayan!
nihale aspase te, jan lupt thai gayan!
mridu mridu kalto mayur pelo,
madhur lawe tahin bhring prem ghelo!
ramati tahin kurang dwandw keri
uDDgan wyomshi, mekhala aneri!
tyan e priya sahu ghata ghan madhya shant,
kriDant kunj wirme kalhans kalant!
premi priya sah tahin gajraj rache
khelant snigdh dayita sah wari dhare!
joDayan yugm sau chhutan!—sahay wirah wyatha?
jwala chhe chittman lagi! dharwi kan wiDambna?
mand mand pagle dhape nrip
skhalit thashe bahu kalnan tap?
pushp granthi shi Dhali paDi niche!
ashmpat na sahi lata shake!
sushupt tyan aatm parkash jagiya!
–andhar ghera ghanna tuti paDya!
karal jagyun kani yuddh antre!
wiraw unDi prati sainyni spure!
jite!–hare!–ane jite!!–niche unche jhuke lata!!
harshe?!–jitshe?!–re! re! jiti jitij–renuka!!ha
ra
bhare thayun skhalan diwya tap prbhawe!
Dubya parkash prabhuna pan andhkare!
nachi rahyan wikal netr samip chitr!
bhawo agamya uthta hridye wichitr!
sashank Dulyun jamdagni antar!
wiDamb sho aa! kahin aaj wiplaw?!
atma uDyo minchi sunetr anjli,
jahin rame gang tarang awli!
joyun joyun nahin joyun!! joyun te jay kyan sahyun!!
kudrishti dusht wamani!! chitt aaj jwli uthyun!!
bhaD bhaD bhaDke amarsh jwal!
awirat ghosh uthe hride karal!
amimay shashi ur dosh ank?!
sahn kare naw hem to kalank!
uDi uDi prlay pawne sphalita meghamal
widyullekha tahin dyutibhri jem nache pishang—
tewan kholi nayan pat e, chanD, samarsh, rakt—
jagyo! jagyo! nij dukha thaki ragi aaje wirakt!!
dekhi tahin smit dhari walti priyane—
–shobhawto shashi kalankit shun dishane?!~
ghumi uthyo kshubhit chittthi krodh wanhi!
(tena prayog sahshe kyam ghor tanwi?!)
chonki uthi! gatr thari gayan sau!
jwala wame e mridu netr shi wibhu?!
dekhant jyan prem sadaiw renuka
kyan te thai krodh prchanDbhumika?!
“nath!” “nath!” kari niche komlangi paDi Dhali!
shlath wayu thaki jewi mugdh ke bakulawali!
ne teewr tyan shar tapodhan tapt keran
whetan kain ati kathor rase raselan!
anjyan hatan pranaynan mridu anjno jyan
warshe nidagh rawinan ghan sayko tyan!
“bhulire nath! ha bhuli!” kshama yache tapaswini!
adhomukhi rahi em joti roti natangini!
raD paDi kani unDi bolawya putr panchne
“sheersh aa pashini kerun chhedo jani pita mane!!”
natamukhe raDti tahin sundri!
prakhar greeshm tani jyam manjri!
nayan jwal jhare jamdagninun!
bhramit tyan gan panch suputrnun!
Dolyan aatma tanan neer prchanDadesh aa thaki!!
karay karm e kalu putr premalthi kadi?!
joi rahya stimit drisht kripan pani
snehardr mat par dukha sau prmani!
e arth ashm hridyi kyam, kon, thashe?
agya tathapi kayam bhagn wibho! karashe!
garjto ghosh unDo e pitano karnman paDyo!
“awagya mam agyani?! sathe swarg sau chaDhe!!”
kshudhat gaje wanmadhya kesari
prchanD wa kashmal waridawali
uDyo tapaswi dhundhwai tem e,
payodthi marich wyom manDle!
jhili unnat e hast, sahsa paDtan kani,
tanto parshu aawyo putr nano sau thaki!
namit wadna ubhi shanta, biDi karpallaw!
adhar pharke, hale haiyun wishal, nahin law!
mukh dhawal e dhare kanti parbhat shashankni!
pranayini aho! murti sakshat, alaukik dainyni!
same ubho parshu ugr dhari prshant,
matang sho parshuram prabal kant!
praswed charchit prkampit gatr deergh!
to ye dyuti wiral netr jharant shighr!
namyun namyun sheersh, lachi paDayun kani!
uchche prabha e parshu tani chaDhi!!
ha! ha!! uDi widyut megh malman!!
−truti paDi balalta nimeshman!!
hahakar thayo ghor ! renuka kardme Dhali!!
murchha khai paDyo sathe jamdagya mahawrati!!
“dhanya!” “dhanya!” kahine uthaDto,
putr ek nij ur Dabto!
“mag, mag, war ek to priy!”
“dhanya aaj pal! nasht wipriy!”
shashi mayukh sudhamay abhrthi,
tyam uthe mukhdhusar nidrthi!
prnay aardr dhari janani kar,
skhalit kanth wade sut wihwal
“apo jo aapta ho to, mat ne bhraat aa pita!”
“premnan punya piyush wirodh na sahe kada!”
chhanti sajiwni ek anjli jal diwyni!
uthyan mata ane putr mala tarak sandhyni!!
putr hojo sada ewa kritagya wishwne wishe,
sneh keri sudhadhara relo wanhine ure!
સ્રોત
- પુસ્તક : પ્રથમપદ (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 33)
- સર્જક : કાશ્મલન
- પ્રકાશક : પોતે
- વર્ષ : 1933