રેખ્તા
હિન્દવી
સૂફીનામા
રાજસ્થાની
અરદેશર ખબરદાર
“રાજપુત્ર હું છું ત્યાં શો યુદ્ધનો ભય રાખવો
ભ્રાતા અસ્ત્ર ચલાવીને રણપાંડિત્ય દાખવો!” ૧
પ્રતાપ ને શુક્ત સુસંપ ધારે,
રાણા ઉદેસિંહ તણા સુત બેઉ શૂરા,
દુર્યોગ એક દિન, તે પ્રિય વીર પૂરા,
ચઢ્યા વિવાદે મૃગયાવિહારે. ર
તાપે ઊંડું વન બહુ તપે અગ્નિજ્વાલા છવાતી,
અશ્વો સર્વે ફિણ ફિણ થતા ત્યાં સહે ભૂમિ તાતી;
આઘે પક્ષી સભય ઊંડતાં ઊંડી છાંયે ભરાય,
ને સ્હેજે ત્યાં ઉભય કુંવરો વાદમાં કંઈ તણાય. ૩
પ્રસ્તાવ ત્યાં પ્રતાપે તો દ્વંદ્વયુદ્ધ તણો કીધો:
શુક્તે તે શૂર શબ્દોથી ઉત્તર ભ્રાતને દીધો. ૪
દ્વંદ્વયુદ્ધે પડે બન્ને, શસ્ત્ર સૌ ચમકી રહે;
વીરહાકે ધરા ધ્રૂજેસ સાથીઓ નીરખી રહે. પ
દેહે દેહે ઝેર વ્યાપી ગયું છે,
રોમે રોમે શૌર્ય ઘૂમી રહ્યું છે.
ભ્રાતા ભ્રાતા સ્નેહસંબંધ ભૂલે:
શસ્ત્રે શસ્ત્રો નભચમકતાં આથડી હસ્ત ઝૂલે! ૬
કૂદી કૂદી ઊછળી ઊછળી, સિંહશું રંગ રાખે,
રાતા તાતા ઉભય કુંવરો યુદ્ધનૈપુણ્ય દાખે;
ઊભા ઊભા અવરજન સૌ ધ્રૂજતા મીટ માંડે,
વૃક્ષો ધ્રૂજે ઊભેલાં, અનિલ ઘૂઘવતો ઘોર ત્યાં ઘોષ પાડે. ૭
ઊંચા વ્યોમે નહિ નહિ કદી યુદ્ધ કો જોયું એવું,
ઘેરું ઘેરું નહિ જ અનિલે ગીત કો ગાયું તેવું,
પાષાણોમાં, વન વન વિશે, ઘોષ એવા ન ઘૂમ્યા,
આજે મેવાડના શા ઉભય વીર લડે, અંધ ક્રોધે ઝઝૂમ્યા! ૮
મેવાડ રત્ન શું ખોશે, સ્નેહમંત્રો જ શેં સર્યા?
સૂર્ય ને ચંદ્રના જેવા રાજપુત્રો પ્રભાભર્યા! ૯
ક્રોધ છે સ્નેહનો વૈરી, અગ્નિમાં વધુ બાળતો :
નરકસાથી એ ક્રોધ પ્રજળે ને પ્રજાળતો. ૧૦
નથી નથી હઠતા કુંવરો જરા
ઉભય યુદ્ધકલા મહીં છે પૂરા;
કુલપુરોહિત આવી જુએ તહીં,
સકલ નાશ થતું દીસતું જહીં. ૧૧
સ્થિતિ વિચિત્ર જણાય વિલોકતાં,
યુગલ તે અટકે નહિ રોકતાં;
ઉભયને અતિ તીવ્ર જ આર્જવે
શમન કાજ પુરોહિત વિનવે. ૧ર
સફળ યત્ન જરાય જણાય વા,
વિકૃત બુદ્ધિથી કાંઈ સુણાય ના :
કુલપુરોહિત દીન વિમાસતો,
હૃદય ના સાજે વિધિપાશ તો. ૧૩
ઉભય બંધુ વીરો થકી આ સમે,
જીવન નિશ્ચય એકનું આથમે;
ઉભયવા કદી નાશ જ પામશે
અરર! આ ભૂમિનું પછી શું થશે? ૧૪
તપતું ત્યાં મહાતાપે દીસે છે વન આ વધુ;
લાગે છે ઘૂમતું હૈયું, વન ને વિશ્વ તો બધું! ૧પ
રાતા તાતા ઉભય કુંવરો યુદ્ધથી ના જ ખાંચે,
ઊભા ઊભા અવર જન સૌ ધ્રૂજતા શાંતિ જાચે:
એવે આવી યુગલ વચમાં તે પુરોહિત ઊભે,
ભોંકીને તે કટારી ઝટ વિજ ઉરમાં ત્યાં પડી રક્ત ડૂબે! ૧૬
લડતા કુંવરો મધ્યે વિપ્રનો દહે તર્ફડે:
ભૂલીને યુદ્ધ પોતાનું શુશ્રુષા કરવા પડે! ૧૭
પ્રાણશૂન્ય પડ્યો દેહ વિપ્રનો પળમાં તહીં:
શુશ્રૂષા ત્યાં કરે કોની અરેરે, સમજ્યા નહીં! ૧૮
રે કેવી આ ઉર જગવતા ભૈરવી રાજભક્તિ!
આહા, કેવી પ્રબળ સ્ફુરતી એ મહા પ્રાણશક્તિ!
કેવો ઊંડો, અડગ, વિરલો, ભવ્ય આ દેશપ્રેમ!
એ આત્મા, એ ગહન પ્રતિમા, લેશ ભુલાય કેમ? ૧૯
છે મેવાડે રુધિર વિરલું ભૂમિમાં વીર કેરું,
પાષાણોમાં, કુહર કુહરે, ઊછળે તે અનેરું;
રાજસ્નેહે રુધિર નિજ દૈ, હા પુરોહિત સૂએ!
ઊંડા તેના હૃદયપડઘા ત્યા ઘૂમે છે હજૂયે! ર૦
શોકાશ્ચર્યે ઊભા બંને વીર શુક્ત પ્રતાપ ત્યાં,
ઢળતા ભાનુના રશ્મિ ભુલાવે ઉરતાપ ત્યાં. ર૧
થતાં પ્રતાપની સંજ્ઞા, શુક્ત તે ભૂમિ ત્યાગતો:
પ્રતાપ પ્રણનિદ્રાથી પ્રતિજ્ઞામય જાગતો. રર
ગહન શાંતિ વને પ્રસરી રહે,
ગગન રક્તપ્રભા ક્ષિતિજે ગ્રહે;
ક્વચિત કોઈક અશ્વ ખૂંખારતો,
વન અગાધ પ્રતિધ્વનિ ધારતો. ર૩
સ્રોત
- પુસ્તક : આપણાં ખંડકાવ્યો (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 49)
- સંપાદક : ડૉ. ધીરુભાઈ ઠાકર, ડૉ. ચિમનલાલ ત્રિવેદી, પ્રો. ચંદ્રશંકર ભટ્ટ
- પ્રકાશક : ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય
- વર્ષ : 2014
- આવૃત્તિ : 3