છૂપી ઊંઘે ઘનપડ મહીં તારલા વ્યોમઅંકે,

નિદ્રા મીઠી ગિરિ નદી અને વિશ્વ આખુંય લે છે;

ને રૂપેરી શ્રમિત દિસતી વીજળી એક સ્થાને

સૂતી સૂતી હસતી મધુરું સ્વપ્ર માંહી દિસે છે. ૧

આવી રાતે ધ્વનિ કરી મહા શ્યામ વ્હેતી યમુના,

તેના બ્હોળા જલ ઉપરની ભેખડે કોણ છે આ?

કૂદી નીચે જલ સમીપ તે માનવી આવી ઊભું,

ને શોધે છે કંઈ, પણ કશું હાથ તેને ન આવ્યું. ર

એવામાં ત્યાં શબ જલ પર કોઈ આવે તણાતું,

હોડી તેને સમજી જલદી જોરથી ઝાલી લીધું;

ને આ ચાલ્યો પુરુષ તરતો ઉપર તેની બેસી,

હર્ષે બોલ્યો, ‘પ્રિય! નકી થશે આજ તો આશ પૂરી.’ ૩

ત્યાં તો અભ્રે ધવલ ભડકા વીજળીએ કર્યા શા!

તેથી સર્વે તરુ નદી અને પ્હાડ તેજે છવાયાં;

ગાજી ઊઠ્યું ચમકી વન આ મેઘની ગર્જનાથી,

નિદ્રામાંથી મયૂર ટહુક્યા હર્ષથી જાગી ઊઠી! ૪

છો ઊઠીને મયૂર ટહુકે, પ્હાડ ગાજે ભલેને,

તેમાંથી તે મગજ નરનું કોઈથીયે ન જાગે;

દૃષ્ટિ તેથી શબ પર હતી તોય જોઈ શકે ના,

છોને આખું જગત સળગી વીજળીથી બળે આ! પ

તેની પત્ની હૃદયવિભૂતિ સ્નેહની જે સરિતા,

તેની પાસે જિગર ઘસડી જાય છે લેઈ હાવાં,

આલેખાયું હૃદયપટમાં ચિત્ર વ્હાલી તણું છે,

અંગોમાંથી જીવન સઘળું ત્યાં જ આવી રહ્યું છે. ૬

દોરાતો આ પ્રિયજન કને આમ આશા ધરીને;

પહોંચી ઊભો શબ ઉપરથી ઊતરીને કિનારે;

પાસે મૂકી મૃત શરીરને મસ્ત પ્રેમી વદે છે:

‘દીવા મારી પ્રિય સખી તણા ઓરડાના દિસે તે.’ ૭

અન્ધારામાં ત્વરિત પગલે ડોલતો ચાલતો આ,

આવી પહોંચી પ્રિયગૃહ કને જોઈ ઊંચે ઊભો ત્યાં;

ગોખેથી ત્યાં લટકી ઝૂલતું કાંઈ દોરી સમું છે,

ઝાલી તેને ઉપર ચડીને ગોખમાંહી ઊભો તે. ૮

દીઠી તેને, હૃદય ધડકે જેમ ચીરાઈ જાતું,

દીઠી તેને અવયવ બધાં પીગળી જાય છે શું?

દીસે તેને ચકર ફરતો કંપતો ઓરડો એ;

કામી પ્રેમી અનિમિષ રહી પ્યારીને નીરખે છે! ૯

***

જોઈ લેજે ફરી ફરી સુખે પ્રેમનું સ્થાન પ્રેમે,

આવી મીઠી સુખની વખતે કોઈ વેળા ન આવે;

આવી પ્રીતિ તુજ ન વખતે હોય કાલે પ્રભાતે,

આ આશાનું મધુર સુખ તો આજ ઊડી જ જાશે. ૧૦

જોઈ લેજે, ફરી ફરી ભલે દૂરથી જોઈ લેજે.

ઇચ્છે તેવું સુખ અનુભવી આજની રાત લેજે;

તારે માટે દિવસ ઊગતાં કાઈ જુદું જ ભાગ્ય,

તારો નિર્મ્યો કરુણ પ્રભુએ કાંઈ જુદો જ માર્ગ! ૧૧

જોને તારી યુવતી રમણી શાન્ત નિદ્રાસ્થ આ છે,

ને વેલી શું શરીર સુખમાં શાંત શય્યા પરે છે.

નિદ્રા મીઠી કર સુખભર્યા ફેરવે છે. કપાલે,

શું મૃત્યુથી કબજ થઈને અંગ સર્વે ઢળ્યાં છે? ૧ર

નિદ્રાનું આ સુખ ત્યજી દઈ ઊઠીને, સુંદરી, તું,

ચાંપી લેને હૃદયે હ્રદયે મિત્રનું, સુંદરી, તું;

એ હૈયાનો રસ તુજ પરે ખૂબ વર્ષી રહ્યો છે,

રાત્રિના બે પ્રહર સુખમાં પૂર્ણ માણી હવે લે! ૧૩

આ રાત્રિમાં તુજ પ્રિય કને મીઠડાં ગીત ગાવાં,

તારે તેની જરૂર કરવી આજ તો તૃપ્ત આશા;

તારે કાંઈ મધુર સુખમાં આજ છે ઝૂલવાનું,

કાલે તો કો નવીન રસના સિંધુમાં ડૂબવાનું. ૧૪

*

પેલો કામી પુરુષ હજી ત્યાં ગોખ માંહી ઊભો છે,

તેનાં કામી પ્રણયી નયનો પ્રેમીને નીરખે છે;

ત્યાં દીવામાં ચડચડી મર્યું એક ભોળું પતંગ,

જોવા લાગ્યો સ્થિર નયનને ફેરવી ત્યાં યુવાન. ૧પ

બોલી ઊઠ્યો, ‘અહહહપ્રભુ! સ્નેહની આ દશા શી?

ઓહો કર્તા! તુજ કરણીમાં આવી તે ક્રૂરતા શી?

પ્રેમી ભોક્તા પ્રણયી હૃદયે ભોજ્યની પાસ આવે,

તે ભોક્તાનું જિગર કુમળું ભોજ્ય તે કેમ બાળે? ૧૬

કાંઈ મીઠું સુખ નકી હશે પ્રેમીને બાળવામાં,

ને કૈં તેથી વધુ સુખ હશે પ્રેમીને દાઝવામાં,

‘બાળી દે તો પ્રિય સખી મને!' એટલું બોલી દોડી,

સૂતેલીના હૃદય સહ તે ધ્રૂજતી છાતી ચાંપી! ૧૭

જાગી બોલી ચમકી લલના, ‘જીવના જીવ મારા,

શું અત્યારે તુજ સખી કને આમ આવ્યો જ વ્હાલા!’

ને બંનેયે હૃદય ધડક્યાં સાથસાથે દબાઈ,

ભાને ભૂલી પ્રણયી સુખિયાં શાંત પામ્યાં સમાધિ. ૧૮

*

આ બંનેની દૃઢ ક્ષણ મહીં છૂટશે ગ્રંથિ, હાય!

કેવો મીઠો સમય સુખનો, તોય કેવો ક્ષણિક!

જૂનાં થાતાં મધુર સુખડાં ચિત્ત શોધે નવાંને,

ને આશામાં વખત સઘળો આમ પ્રેમી ગુમાવે! ૧૯

સ્થાયી ક્યાંયે સુખ નવ મળે, સ્થાયી આશા ન ક્યાંયે,

રે સંધ્યાની સુરખીવત્ સૌ સ્નેહના રંગ ભાસે;

ને આશામાં મધુર સુખ તે તૃપ્તિમાં કેમ છે ના?

રે! તોયે સૌ હૃદય ધરતાં તૃપ્તિની કેમ આશા? ર૦

જે છે તે છે સુખદુઃખ અને તૃપ્તિ-આશા અહીં તો,

જે પામો તે અનુભવી સુખે સ્નેહી લેજો તમે તો;

સંયોગી આ સુભગ દિલડાં! તૃપ્તિનું આજ લ્હાણું,

ઊઠો, ઊઠો, અતિ સુખ મહીં ભાન ના ભૂલવાનું. ર૧

ધીમે અર્ધી રવિકર વતી પોયણી જેમ ખીલે,

બન્ને તેવી મૃગનયનીની આંખડી ઊઘડે છે;

તે આંખો તો પીયૂષ પિયુનાં અંગને લેપી દેતી,

એ આંખોમાં વશીકરણ શી પ્રેમમૂર્છા વહેતી! રર

ને ઘેરાતાં નયન પિયુનાં ઊઘડચાં દીર્ઘ સ્નિગ્ધ,

અર્પી દેતાં હૃદય પ્રિયના પાદમાં જેમ હોય;

પી લેઈ ને શરીર પ્રિયનું નેત્રથી નેત્ર ચોંટ્યાં,

મીઠા ભાવે રતિમય તહીં પૂર્ણ સત્કાર પામ્યાં. ર૩

એ દૃષ્ટિના અમીઝરણમાં ગાન દૈવી ગવાતું,

બન્ને આત્મા રસમય થતાં ઐક્યનું પાન થાતું;

એ દૃષ્ટિમાં લય થઈ ગઈ વિશ્વની સૌ ઉપાધિ,

વેળા વહેતી સતત ગતિએ તેમ ત્યાં સ્તંભી ઊભી. ર૪

ના ના, રે રે! વખતનદ તો જાય ચાલ્યો સપાટે;

તે રોકાતો પલ પણ નહીં પ્રેમનાં કાર્ય માટે;

બિચારાંની સફળ ઘડી એ લેશ ના દીર્ઘ થાતી,

ઓહો! એ તો જલદી જલદી આવી કે ઊડી જાતી! રપ

જ્યારે બન્ને રસમય દિલો સાથસાથે દબાયાં,

ત્યારે તેના ગૃહ ઉપર કૈં વાદળાં દોડતાં'તાં;

ને હાવાં તો ઘનદલ સહુ વિખરાઈ ગયાં છે,

તારા સાથે શશી ચળકતો પશ્ચિમે ઊતરે છે. ર૬

ઓહો! મીઠું જરૂર દિસતું તૃપ્તિનું આજ લ્હાણું,

કેવું ઘેલું કૂદી કૂદી ઊઠી ગીત ગાતું ચકોરું!

કેવાં નાચી પ્રતિવીચિ ઉરે ચન્દ્રનું બિમ્બ ધારે,

ને વાયુના અધર ફરકે પુષ્પના ઓષ્ઠ સાથે! ર૭

હિમે ઢાંક્યા ગિરિવર તણા શૃંગશૃંગે શશી છે,

ને ગુલ્મોના પ્રતિફૂલ ઉરે ભૃંગ બાઝી રહ્યા છે;

આજે ક્યાંયે વિરહદુ:ખનાં મ્લાનિ કે અશ્રુ છે ના,

ક્યાંયે છે ના જગત પરની સર્વવ્યાપી કટુતા. ર૮

પૂર્વે લાલી ચળકતી દિસે આભમાં કેસુડાં શી,

જે જોઈને કલરવ કરી ઊડતાં કૈંક પક્ષી;

પિયુ સાથે શયન કરતી સાંભળી સુંદરી તે

બોલી, ‘મારા પ્રિયતમ! ગઈ રાત્રિ ચાલી, અરેરે!' ર૯

આહા! અન્તે જનહૃદયને બોલવાનું ‘અરેરે!'

કંપી રહેતાં જિગર સુખમાં ઉષ્ણ નિઃશ્વાસ આવે;

આંસુડાં જ્યાં નયન પરથી હર્ષનાં ના સુકાયાં,

ત્યાં તો નેત્રો દુઃખમય બને આંસુની ધારવાળાં! ૩૦

ચોંટી મ્લાનિ પિયુહૃદયને સાંભળી તે ‘અરેરે,’

ને અંગોમાં દુઃખમય અરે મ્લાનિની સુસ્તી આવે;

ફેંકી દૃષ્ટિ અતિદુઃખભરી પ્યારીના નેત્ર સામે,

જે દૃષ્ટિમાં દુઃખમય અમી વ્હાલનું વર્ષી રહે છે. ૩૧

બન્ને ઊઠી શિથિલ પગલે ગોખમાં આવી ઊભાં,

ભારે હૈયે કુદરત તણું શાન્ત સૌંદર્ય જોતાં;

ઊગે છે ત્યાં ઝળહળ થતો પૂર્વમાં લાલ ગોળો,

નાચી રહે છે કિરણ સલિલે રેડતાં રંગ રાતો. ૩ર

‘કેવું, વ્હાલા! ખૂબસૂરત છે વિશ્વનું રૂપ ભવ્ય!

નાચે કેવો સુખમય તહીં ઢેલ સાથે મયૂર!

અશ્રુ ઝીલે પ્રિયતમ કને હેતથી તે મયૂરી,

ને તે દે છે મયૂર પ્રણયી પ્રેમની ચીસ પાડી. ૩૩

ચુમ્બી અશ્રુ તુજ પ્રિય સખે! ગાલથી લૂછી નાખું,

જાવું ના, ના, મુજ સહ રહે, એટલું નાથ! યાચું;

બોલી એ, ત્યાં નજર યમુનાતીર પાસે પડે છે,

ને ત્યાં પેલું શબ નિરખતાં નાથને એ પૂછે છેઃ ૩૪

‘જોને, વ્હાલા! મૃત શરીર કો કેમ ત્યાં છે પડેલું?

રે રે! શું ના જગત પર છે કોઈ યે મિત્ર તેનું?

રોવા તેને જગ પર નથી, કોઈ ના દાહ દેવા!

વ્હાલા! તેનું સુખમય હશે મૃત્યુ કેવું થયું હા!' ૩પ

જોઈ તેને પ્રણયી વદતો શાન્ત ગંભીર વાણી:

હું આવ્યો છું ઊતરી યમુના રાત્રિએ હોડી માની!

વ્હાલી તે એ શબ જરૂર છે, મિત્ર તેનો બનું હું,

ચાલો તેને નદીતટ જઈ અગ્નિનો દાહ દેશું,' ૩૬

આભારે કે પ્રણયઉભરે શીર્ષ નીચું નમાવે,

ને પ્યારાના હૃદય સહ એ સુન્દરી ગાલ ચાંપે;

ત્યાં તો ‘વહાલા! સરપ લટકે ગોખની બારીએ છે!’

બોલી એવું કૂદી પડી નીચે સુન્દરી ગાભરી એ. ૩૭

જોઈ તેને પ્રિયતમ કહે ઉરથી ઉર ચાંપી:-

‘આવ્યો હું તો ઉપર ચડી એ સાપને દોરી માની’

સૂણી આવું ચકિત થઈ ને મૂક વિચારતી કૈં,

ચિન્તાવાળાં સજલ નયને સ્વામીને જોઈ રહેતી. ૩૮

ત્યાં હોલાયે છત ઉપરથી ઝૂલતો એક દીવો,

હાંડીમાંથી સરકી નીકળ્યો ધૂમ્રનો શ્યામ ગોટો;

તે જોઈને દઢ થઈ જરા ઉચ્ચરે આમ શ્યામા:

‘મારા વ્હાલા! સુર! હૃદયથી દાસ તું ઈશનો થા! ૩૯

ફાની છે આ જગત સઘળું, અન્ત આ જીવવાને.

જે છે તે ના ટકી કદી રહે સર્વદાકાલ ક્યાંયે;

શોધી લેને પ્રિય, પ્રિય સખે! સર્વદા જે રહેશે,

આશા તૃપ્તિ વિભવ સુખની તુચ્છ સૌ છોડી દે ને! ૪૦

હું તારી ને મુજ પણ સખે! પ્રેમી આ દિલ તારું:

તે જાણીને હૃદય મમ તો આજ ચીરાઈ જાતું;

તારું તે ના તુજ રહી શકે, તૂટશે સર્વ મારું,

માટે છોડી ‘તુજ’ ‘મુજ’ હવે, દાસ થા ઈશનો તું! ૪૧

આ દીવો જો તુજ ગૃહ બધુ તેજથી પૂરી દેતો,

દીપ્તિહીણો તિમિરમય છે ધૂમ્ર તો અંત તેનો;

ભોળા તારા હૃદય સહ આ પ્રેમનું જે શરીર,

તેનો વાયુ વતી ઊડી જતી આખરે અંત ખાક! ૪ર

શું છે હું માં? સુખરૂપ તને દેહ આ ન થવાની,

વહાલા! તેને મરણ પછી તો કાષ્ઠમાં બાળવાની,

ટેકો જ્યારે તુજ હૃદયનો કોઈ ક્યાંયે ન રહેશે,

રોતાં ત્યારે જીવિત સઘળું પૂર્ણ તે કેમ થાશે ? ૪૩

તૈયારી તું પ્રિયતમ! કરી મૃત્યુની લે અગાડી;

ને મારો તું કર ગ્રહી મને સાથ લેને ઉપાડી;

તોડી ભીંતો તિમિરગઢની દિવ્ય સ્થાને ઊડી જા,

ને તે માટે સુર! હૃદયથી દાસ તું ઈશનો થા. ૪૪

તેં શીખાવ્યો રસ ઉર ભરી પ્રેમ સંસારનો જો,

દોરી જા તું મુજ ઉર હવે દૂર સંસારથી તો;

શું શીખાવું? શિખવ મુજને પ્રેમ વૈરાગ્યમાં તું,

જાગી ચેતી ઊડ ઊઠ હવે, ઊંઘ વા સર્વદા તું!’ ૪પ

ઊંડું ઊંડું હૃદય ઊતરી સાંભળી આ રહ્યું 'તું,

ને પ્રેમીના મગજ ઉપર ઉષ્ણ લોહી ફરતું:

નિદ્રામાંથી દિવસ ઊગતાં ઊઠતો જેમ હોય,

રાતું તેનું મુખ ત્યમ દિસે શાન્ત ગંભીર ભવ્ય! ૪૬

દૃષ્ટિ ફેંકી પ્રિયમુખ ભણી પ્રેમઔદાર્યભીની,

બોલ્યો વાણી ગદગદ થઈ મેઘની ગર્જના શી:

“રે કલ્યાણી! સખિ! ગુરુ! પ્રિયે! પ્રેમની દિવ્યજ્યોતિ!

તારે પન્થે વિહરીશ હવે જાળજંજાળ તોડી! ૪૭

સંસારીને શીખવીશ હવે સ્નેહ, વૈરાગ્ય, ભક્તિ,

ને અંતે હું મરીશ સુખમાં ઈશનું નામ બોલી;

ચાલો, ચાલો, નદીતટ પરે ઝૂંપડી બાંધશું, ને

વહાલા મારા પરમ પ્રભુનાં ગીત ગાશું જ પ્રેમે! ૪૮

શૃંગારી આ હૃદય તુજ ક્યાં? શાંત વૈરાગ્ય તે ક્યાં?

સંસારી આ તુજ હૃદયમાં જ્ઞાનનું ઊગવું ક્યાં?

શું વિચારું? મુજ મગજ તો બ્હાવરું આ બને છે,

શું વિચારું? મુજ હૃદયમાં આંસુડાં ઊભરે છે! ૪૯

જન્મ ને જીવનાં કૃત્યો છે આકસ્મિક સૌ અરે!

પાસા ફેંકે જનો સર્વે, દા દેવો હરિહાથ છે;

‘કરું છું’ ને ‘કર્યું છે મેં,’ જૂઠું એ અભિમાન હા!

કરી તે શું શકે પ્રાણી, આ અનંત અગાધમાં?” પ૦

પણ પિયુકરમાં લટકી પડી,

‘નહિ, પિયુ!’ લવતી રહી સુન્દરી

પિયુ રહ્યો મુખ એ નિરખી, અને

જલ તણી ઝરી પાંપણને ભરે! પ૧

chhupi unghe ghanpaD mahin tarla wyomanke,

nidra mithi giri nadi ane wishw akhunya le chhe;

ne ruperi shramit disti wijli ek sthane

suti suti hasti madhurun swapr manhi dise chhe 1

awi rate dhwani kari maha shyam wheti yamuna,

tena bhola jal uparni bhekhDe kon chhe aa?

kudi niche jal samip te manawi aawi ubhun,

ne shodhe chhe kani, pan kashun hath tene na awyun ra

ewaman tyan shab jal par koi aawe tanatun,

hoDi tene samji jaldi jorthi jhali lidhun;

ne aa chalyo purush tarto upar teni besi,

harshe bolyo, ‘priy! nki thashe aaj to aash puri ’ 3

tyan to abhre dhawal bhaDka wijliye karya sha!

tethi sarwe taru nadi ane phaD teje chhawayan;

gaji uthyun chamki wan aa meghni garjnathi,

nidramanthi mayur tahukya harshthi jagi uthi! 4

chho uthine mayur tahuke, phaD gaje bhalene,

temanthi te magaj naranun koithiye na jage;

drishti tethi shab par hati toy joi shake na,

chhone akhun jagat salgi wijlithi bale a! pa

teni patni hridayawibhuti snehni je sarita,

teni pase jigar ghasDi jay chhe lei hawan,

alekhayun hridayapatman chitr whali tanun chhe,

angomanthi jiwan saghalun tyan ja aawi rahyun chhe 6

dorato aa priyjan kane aam aasha dharine;

pahonchi ubho shab uparthi utrine kinare;

pase muki mrit sharirne mast premi wade chheh

‘diwa mari priy sakhi tana orDana dise te ’ 7

andharaman twarit pagle Dolto chalto aa,

awi pahonchi priygrih kane joi unche ubho tyan;

gokhethi tyan latki jhulatun kani dori samun chhe,

jhali tene upar chaDine gokhmanhi ubho te 8

dithi tene, hriday dhaDke jem chirai jatun,

dithi tene awyaw badhan pigli jay chhe shun?

dise tene chakar pharto kampto orDo e;

kami premi animish rahi pyarine nirkhe chhe! 9

***

joi leje phari phari sukhe premanun sthan preme,

awi mithi sukhni wakhte koi wela na aawe;

awi priti tuj na wakhte hoy kale prbhate,

a ashanun madhur sukh to aaj uDi ja jashe 10

joi leje, phari phari bhale durthi joi leje

ichchhe tewun sukh anubhwi aajni raat leje;

tare mate diwas ugtan kai judun ja bhagya,

taro nirmyo karun prbhue kani judo ja marg! 11

jone tari yuwati ramni shant nidrasth aa chhe,

ne weli shun sharir sukhman shant shayya pare chhe

nidra mithi kar sukhbharya pherwe chhe kapale,

shun mrityuthi kabaj thaine ang sarwe Dhalyan chhe? 1ra

nidranun aa sukh tyji dai uthine, sundri, tun,

champi lene hridye hradye mitranun, sundri, tun;

e haiyano ras tuj pare khoob warshi rahyo chhe,

ratrina be prahar sukhman poorn mani hwe le! 13

a ratriman tuj priy kane mithDan geet gawan,

tare teni jarur karwi aaj to tript asha;

tare kani madhur sukhman aaj chhe jhulwanun,

kale to ko nawin rasna sindhuman Dubwanun 14

*

pelo kami purush haji tyan gokh manhi ubho chhe,

tenan kami pranyi nayno premine nirkhe chhe;

tyan diwaman chaDachDi maryun ek bholun patang,

jowa lagyo sthir nayanne pherwi tyan yuwan 1pa

boli uthyo, ‘ahahhaprabhu! snehni aa dasha shee?

oho karta! tuj karniman aawi te krurata shee?

premi bhokta pranyi hridye bhojyni pas aawe,

te bhoktanun jigar kumalun bhojya te kem bale? 16

kani mithun sukh nki hashe premine balwaman,

ne kain tethi wadhu sukh hashe premine dajhwaman,

‘bali de to priy sakhi mane! etalun boli doDi,

sutelina hriday sah te dhrujti chhati champi! 17

jagi boli chamki lalana, ‘jiwana jeew mara,

shun atyare tuj sakhi kane aam aawyo ja whala!’

ne banneye hriday dhaDakyan sathsathe dabai,

bhane bhuli pranyi sukhiyan shant pamyan samadhi 18

*

a banneni driDh kshan mahin chhutshe granthi, hay!

kewo mitho samay sukhno, toy kewo kshnik!

junan thatan madhur sukhDan chitt shodhe nawanne,

ne ashaman wakhat saghlo aam premi gumawe! 19

sthayi kyanye sukh naw male, sthayi aasha na kyanye,

re sandhyani surkhiwat sau snehna rang bhase;

ne ashaman madhur sukh te triptiman kem chhe na?

re! toye sau hriday dhartan triptini kem asha? ra0

je chhe te chhe sukhadukha ane tripti aasha ahin to,

je pamo te anubhwi sukhe snehi lejo tame to;

sanyogi aa subhag dilDan! triptinun aaj lhanun,

utho, utho, ati sukh mahin bhan na bhulwanun ra1

dhime ardhi rawikar wati poyni jem khile,

banne tewi mriganaynini ankhDi ughDe chhe;

te ankho to piyush piyunan angne lepi deti,

e ankhoman washikran shi premmurchha waheti! rar

ne gheratan nayan piyunan ughaDchan deergh snigdh,

arpi detan hriday priyna padman jem hoy;

pi lei ne sharir priyanun netrthi netr chontyan,

mitha bhawe ratimay tahin poorn satkar pamyan ra3

e drishtina amijharanman gan daiwi gawatun,

banne aatma rasmay thatan aikyanun pan thatun;

e drishtiman lay thai gai wishwni sau upadhi,

wela waheti satat gatiye tem tyan stambhi ubhi ra4

na na, re re! wakhatnad to jay chalyo sapate;

te rokato pal pan nahin premnan karya mate;

bicharanni saphal ghaDi e lesh na deergh thati,

oho! e to jaldi jaldi aawi ke uDi jati! rap

jyare banne rasmay dilo sathsathe dabayan,

tyare tena grih upar kain wadlan doDtantan;

ne hawan to ghandal sahu wikhrai gayan chhe,

tara sathe shashi chalakto pashchime utre chhe ra6

oho! mithun jarur disatun triptinun aaj lhanun,

kewun ghelun kudi kudi uthi geet gatun chakorun!

kewan nachi prtiwichi ure chandranun bimb dhare,

ne wayuna adhar pharke pushpna oshth sathe! ra7

hime Dhankya giriwar tana shringshringe shashi chhe,

ne gulmona pratiphul ure bhring bajhi rahya chhe;

aje kyanye wirahaduhakhnan mlani ke ashru chhe na,

kyanye chhe na jagat parni sarwawyapi katuta ra8

purwe lali chalakti dise abhman kesuDan shi,

je joine kalraw kari uDtan kaink pakshi;

piyu sathe shayan karti sambhli sundri te

boli, ‘mara priytam! gai ratri chali, arere! ra9

aha! ante janahridayne bolwanun ‘arere!

kampi rahetan jigar sukhman ushn nishwas aawe;

ansuDan jyan nayan parthi harshnan na sukayan,

tyan to netro dukhamay bane ansuni dharwalan! 30

chonti mlani piyuhridayne sambhli te ‘arere,’

ne angoman dukhamay are mlanini susti aawe;

phenki drishti atidukhabhri pyarina netr same,

je drishtiman dukhamay ami whalanun warshi rahe chhe 31

banne uthi shithil pagle gokhman aawi ubhan,

bhare haiye kudrat tanun shant saundarya jotan;

uge chhe tyan jhalhal thato purwman lal golo,

nachi rahe chhe kiran salile reDtan rang rato 3ra

‘kewun, whala! khubasurat chhe wishwanun roop bhawya!

nache kewo sukhmay tahin Dhel sathe mayur!

ashru jhile priytam kane hetthi te mayuri,

ne te de chhe mayur pranyi premni chees paDi 33

chumbi ashru tuj priy sakhe! galthi luchhi nakhun,

jawun na, na, muj sah rahe, etalun nath! yachun;

boli e, tyan najar yamunatir pase paDe chhe,

ne tyan pelun shab nirakhtan nathne e puchhe chhe 34

‘jone, whala! mrit sharir ko kem tyan chhe paDelun?

re re! shun na jagat par chhe koi ye mitr tenun?

rowa tene jag par nathi, koi na dah dewa!

whala! tenun sukhmay hashe mrityu kewun thayun ha! 3pa

joi tene pranyi wadto shant gambhir wanih

hun aawyo chhun utri yamuna ratriye hoDi mani!

whali te e shab jarur chhe, mitr teno banun hun,

chalo tene naditat jai agnino dah deshun, 36

abhare ke pranayaubhre sheersh nichun namawe,

ne pyarana hriday sah e sundri gal champe;

tyan to ‘wahala! sarap latke gokhni bariye chhe!’

boli ewun kudi paDi niche sundri gabhri e 37

joi tene priytam kahe urthi ur champih

‘awyo hun to upar chaDi e sapne dori mani’

suni awun chakit thai ne mook wicharti kain,

chintawalan sajal nayne swamine joi raheti 38

tyan holaye chhat uparthi jhulto ek diwo,

hanDimanthi sarki nikalyo dhumrno shyam goto;

te joine daDh thai jara uchchre aam shyamah

‘mara whala! sur! hridaythi das tun ishno tha! 39

phani chhe aa jagat saghalun, ant aa jiwwane

je chhe te na taki kadi rahe sarwdakal kyanye;

shodhi lene priy, priy sakhe! sarwada je raheshe,

asha tripti wibhaw sukhni tuchchh sau chhoDi de ne! 40

hun tari ne muj pan sakhe! premi aa dil tarunh

te janine hriday mam to aaj chirai jatun;

tarun te na tuj rahi shake, tutshe sarw marun,

mate chhoDi ‘tuj’ ‘muj’ hwe, das tha ishno tun! 41

a diwo jo tuj grih badhu tejthi puri deto,

diptihino timirmay chhe dhoomr to ant teno;

bhola tara hriday sah aa premanun je sharir,

teno wayu wati uDi jati akhre ant khak! 4ra

shun chhe hun man? sukhrup tane deh aa na thawani,

wahala! tene maran pachhi to kashthman balwani,

teko jyare tuj hridayno koi kyanye na raheshe,

rotan tyare jiwit saghalun poorn te kem thashe ? 43

taiyari tun priytam! kari mrityuni le agaDi;

ne maro tun kar grhi mane sath lene upaDi;

toDi bhinto timiragaDhni diwya sthane uDi ja,

ne te mate sur! hridaythi das tun ishno tha 44

ten shikhawyo ras ur bhari prem sansarno jo,

dori ja tun muj ur hwe door sansarthi to;

shun shikhawun? shikhaw mujne prem wairagyman tun,

jagi cheti uD uth hwe, ungh wa sarwada tun!’ 4pa

unDun unDun hriday utri sambhli aa rahyun tun,

ne premina magaj upar ushn lohi phartunh

nidramanthi diwas ugtan uthto jem hoy,

ratun tenun mukh tyam dise shant gambhir bhawya! 46

drishti phenki priymukh bhani premaudarybhini,

bolyo wani gadgad thai meghni garjana sheeh

“re kalyani! sakhi! guru! priye! premni diwyajyoti!

tare panthe wihrish hwe jaljanjal toDi! 47

sansarine shikhwish hwe sneh, wairagya, bhakti,

ne ante hun marish sukhman ishanun nam boli;

chalo, chalo, naditat pare jhumpDi bandhashun, ne

wahala mara param prabhunan geet gashun ja preme! 48

shringari aa hriday tuj kyan? shant wairagya te kyan?

sansari aa tuj hridayman gyananun ugawun kyan?

shun wicharun? muj magaj to bhawarun aa bane chhe,

shun wicharun? muj hridayman ansuDan ubhre chhe! 49

janm ne jiwnan krityo chhe akasmik sau are!

pasa phenke jano sarwe, da dewo harihath chhe;

‘karun chhun’ ne ‘karyun chhe mein,’ juthun e abhiman ha!

kari te shun shake prani, aa anant agadhman?” pa0

pan piyukarman latki paDi,

‘nahi, piyu!’ lawti rahi sundri

piyu rahyo mukh e nirkhi, ane

jal tani jhari pampanne bhare! pa1

chhupi unghe ghanpaD mahin tarla wyomanke,

nidra mithi giri nadi ane wishw akhunya le chhe;

ne ruperi shramit disti wijli ek sthane

suti suti hasti madhurun swapr manhi dise chhe 1

awi rate dhwani kari maha shyam wheti yamuna,

tena bhola jal uparni bhekhDe kon chhe aa?

kudi niche jal samip te manawi aawi ubhun,

ne shodhe chhe kani, pan kashun hath tene na awyun ra

ewaman tyan shab jal par koi aawe tanatun,

hoDi tene samji jaldi jorthi jhali lidhun;

ne aa chalyo purush tarto upar teni besi,

harshe bolyo, ‘priy! nki thashe aaj to aash puri ’ 3

tyan to abhre dhawal bhaDka wijliye karya sha!

tethi sarwe taru nadi ane phaD teje chhawayan;

gaji uthyun chamki wan aa meghni garjnathi,

nidramanthi mayur tahukya harshthi jagi uthi! 4

chho uthine mayur tahuke, phaD gaje bhalene,

temanthi te magaj naranun koithiye na jage;

drishti tethi shab par hati toy joi shake na,

chhone akhun jagat salgi wijlithi bale a! pa

teni patni hridayawibhuti snehni je sarita,

teni pase jigar ghasDi jay chhe lei hawan,

alekhayun hridayapatman chitr whali tanun chhe,

angomanthi jiwan saghalun tyan ja aawi rahyun chhe 6

dorato aa priyjan kane aam aasha dharine;

pahonchi ubho shab uparthi utrine kinare;

pase muki mrit sharirne mast premi wade chheh

‘diwa mari priy sakhi tana orDana dise te ’ 7

andharaman twarit pagle Dolto chalto aa,

awi pahonchi priygrih kane joi unche ubho tyan;

gokhethi tyan latki jhulatun kani dori samun chhe,

jhali tene upar chaDine gokhmanhi ubho te 8

dithi tene, hriday dhaDke jem chirai jatun,

dithi tene awyaw badhan pigli jay chhe shun?

dise tene chakar pharto kampto orDo e;

kami premi animish rahi pyarine nirkhe chhe! 9

***

joi leje phari phari sukhe premanun sthan preme,

awi mithi sukhni wakhte koi wela na aawe;

awi priti tuj na wakhte hoy kale prbhate,

a ashanun madhur sukh to aaj uDi ja jashe 10

joi leje, phari phari bhale durthi joi leje

ichchhe tewun sukh anubhwi aajni raat leje;

tare mate diwas ugtan kai judun ja bhagya,

taro nirmyo karun prbhue kani judo ja marg! 11

jone tari yuwati ramni shant nidrasth aa chhe,

ne weli shun sharir sukhman shant shayya pare chhe

nidra mithi kar sukhbharya pherwe chhe kapale,

shun mrityuthi kabaj thaine ang sarwe Dhalyan chhe? 1ra

nidranun aa sukh tyji dai uthine, sundri, tun,

champi lene hridye hradye mitranun, sundri, tun;

e haiyano ras tuj pare khoob warshi rahyo chhe,

ratrina be prahar sukhman poorn mani hwe le! 13

a ratriman tuj priy kane mithDan geet gawan,

tare teni jarur karwi aaj to tript asha;

tare kani madhur sukhman aaj chhe jhulwanun,

kale to ko nawin rasna sindhuman Dubwanun 14

*

pelo kami purush haji tyan gokh manhi ubho chhe,

tenan kami pranyi nayno premine nirkhe chhe;

tyan diwaman chaDachDi maryun ek bholun patang,

jowa lagyo sthir nayanne pherwi tyan yuwan 1pa

boli uthyo, ‘ahahhaprabhu! snehni aa dasha shee?

oho karta! tuj karniman aawi te krurata shee?

premi bhokta pranyi hridye bhojyni pas aawe,

te bhoktanun jigar kumalun bhojya te kem bale? 16

kani mithun sukh nki hashe premine balwaman,

ne kain tethi wadhu sukh hashe premine dajhwaman,

‘bali de to priy sakhi mane! etalun boli doDi,

sutelina hriday sah te dhrujti chhati champi! 17

jagi boli chamki lalana, ‘jiwana jeew mara,

shun atyare tuj sakhi kane aam aawyo ja whala!’

ne banneye hriday dhaDakyan sathsathe dabai,

bhane bhuli pranyi sukhiyan shant pamyan samadhi 18

*

a banneni driDh kshan mahin chhutshe granthi, hay!

kewo mitho samay sukhno, toy kewo kshnik!

junan thatan madhur sukhDan chitt shodhe nawanne,

ne ashaman wakhat saghlo aam premi gumawe! 19

sthayi kyanye sukh naw male, sthayi aasha na kyanye,

re sandhyani surkhiwat sau snehna rang bhase;

ne ashaman madhur sukh te triptiman kem chhe na?

re! toye sau hriday dhartan triptini kem asha? ra0

je chhe te chhe sukhadukha ane tripti aasha ahin to,

je pamo te anubhwi sukhe snehi lejo tame to;

sanyogi aa subhag dilDan! triptinun aaj lhanun,

utho, utho, ati sukh mahin bhan na bhulwanun ra1

dhime ardhi rawikar wati poyni jem khile,

banne tewi mriganaynini ankhDi ughDe chhe;

te ankho to piyush piyunan angne lepi deti,

e ankhoman washikran shi premmurchha waheti! rar

ne gheratan nayan piyunan ughaDchan deergh snigdh,

arpi detan hriday priyna padman jem hoy;

pi lei ne sharir priyanun netrthi netr chontyan,

mitha bhawe ratimay tahin poorn satkar pamyan ra3

e drishtina amijharanman gan daiwi gawatun,

banne aatma rasmay thatan aikyanun pan thatun;

e drishtiman lay thai gai wishwni sau upadhi,

wela waheti satat gatiye tem tyan stambhi ubhi ra4

na na, re re! wakhatnad to jay chalyo sapate;

te rokato pal pan nahin premnan karya mate;

bicharanni saphal ghaDi e lesh na deergh thati,

oho! e to jaldi jaldi aawi ke uDi jati! rap

jyare banne rasmay dilo sathsathe dabayan,

tyare tena grih upar kain wadlan doDtantan;

ne hawan to ghandal sahu wikhrai gayan chhe,

tara sathe shashi chalakto pashchime utre chhe ra6

oho! mithun jarur disatun triptinun aaj lhanun,

kewun ghelun kudi kudi uthi geet gatun chakorun!

kewan nachi prtiwichi ure chandranun bimb dhare,

ne wayuna adhar pharke pushpna oshth sathe! ra7

hime Dhankya giriwar tana shringshringe shashi chhe,

ne gulmona pratiphul ure bhring bajhi rahya chhe;

aje kyanye wirahaduhakhnan mlani ke ashru chhe na,

kyanye chhe na jagat parni sarwawyapi katuta ra8

purwe lali chalakti dise abhman kesuDan shi,

je joine kalraw kari uDtan kaink pakshi;

piyu sathe shayan karti sambhli sundri te

boli, ‘mara priytam! gai ratri chali, arere! ra9

aha! ante janahridayne bolwanun ‘arere!

kampi rahetan jigar sukhman ushn nishwas aawe;

ansuDan jyan nayan parthi harshnan na sukayan,

tyan to netro dukhamay bane ansuni dharwalan! 30

chonti mlani piyuhridayne sambhli te ‘arere,’

ne angoman dukhamay are mlanini susti aawe;

phenki drishti atidukhabhri pyarina netr same,

je drishtiman dukhamay ami whalanun warshi rahe chhe 31

banne uthi shithil pagle gokhman aawi ubhan,

bhare haiye kudrat tanun shant saundarya jotan;

uge chhe tyan jhalhal thato purwman lal golo,

nachi rahe chhe kiran salile reDtan rang rato 3ra

‘kewun, whala! khubasurat chhe wishwanun roop bhawya!

nache kewo sukhmay tahin Dhel sathe mayur!

ashru jhile priytam kane hetthi te mayuri,

ne te de chhe mayur pranyi premni chees paDi 33

chumbi ashru tuj priy sakhe! galthi luchhi nakhun,

jawun na, na, muj sah rahe, etalun nath! yachun;

boli e, tyan najar yamunatir pase paDe chhe,

ne tyan pelun shab nirakhtan nathne e puchhe chhe 34

‘jone, whala! mrit sharir ko kem tyan chhe paDelun?

re re! shun na jagat par chhe koi ye mitr tenun?

rowa tene jag par nathi, koi na dah dewa!

whala! tenun sukhmay hashe mrityu kewun thayun ha! 3pa

joi tene pranyi wadto shant gambhir wanih

hun aawyo chhun utri yamuna ratriye hoDi mani!

whali te e shab jarur chhe, mitr teno banun hun,

chalo tene naditat jai agnino dah deshun, 36

abhare ke pranayaubhre sheersh nichun namawe,

ne pyarana hriday sah e sundri gal champe;

tyan to ‘wahala! sarap latke gokhni bariye chhe!’

boli ewun kudi paDi niche sundri gabhri e 37

joi tene priytam kahe urthi ur champih

‘awyo hun to upar chaDi e sapne dori mani’

suni awun chakit thai ne mook wicharti kain,

chintawalan sajal nayne swamine joi raheti 38

tyan holaye chhat uparthi jhulto ek diwo,

hanDimanthi sarki nikalyo dhumrno shyam goto;

te joine daDh thai jara uchchre aam shyamah

‘mara whala! sur! hridaythi das tun ishno tha! 39

phani chhe aa jagat saghalun, ant aa jiwwane

je chhe te na taki kadi rahe sarwdakal kyanye;

shodhi lene priy, priy sakhe! sarwada je raheshe,

asha tripti wibhaw sukhni tuchchh sau chhoDi de ne! 40

hun tari ne muj pan sakhe! premi aa dil tarunh

te janine hriday mam to aaj chirai jatun;

tarun te na tuj rahi shake, tutshe sarw marun,

mate chhoDi ‘tuj’ ‘muj’ hwe, das tha ishno tun! 41

a diwo jo tuj grih badhu tejthi puri deto,

diptihino timirmay chhe dhoomr to ant teno;

bhola tara hriday sah aa premanun je sharir,

teno wayu wati uDi jati akhre ant khak! 4ra

shun chhe hun man? sukhrup tane deh aa na thawani,

wahala! tene maran pachhi to kashthman balwani,

teko jyare tuj hridayno koi kyanye na raheshe,

rotan tyare jiwit saghalun poorn te kem thashe ? 43

taiyari tun priytam! kari mrityuni le agaDi;

ne maro tun kar grhi mane sath lene upaDi;

toDi bhinto timiragaDhni diwya sthane uDi ja,

ne te mate sur! hridaythi das tun ishno tha 44

ten shikhawyo ras ur bhari prem sansarno jo,

dori ja tun muj ur hwe door sansarthi to;

shun shikhawun? shikhaw mujne prem wairagyman tun,

jagi cheti uD uth hwe, ungh wa sarwada tun!’ 4pa

unDun unDun hriday utri sambhli aa rahyun tun,

ne premina magaj upar ushn lohi phartunh

nidramanthi diwas ugtan uthto jem hoy,

ratun tenun mukh tyam dise shant gambhir bhawya! 46

drishti phenki priymukh bhani premaudarybhini,

bolyo wani gadgad thai meghni garjana sheeh

“re kalyani! sakhi! guru! priye! premni diwyajyoti!

tare panthe wihrish hwe jaljanjal toDi! 47

sansarine shikhwish hwe sneh, wairagya, bhakti,

ne ante hun marish sukhman ishanun nam boli;

chalo, chalo, naditat pare jhumpDi bandhashun, ne

wahala mara param prabhunan geet gashun ja preme! 48

shringari aa hriday tuj kyan? shant wairagya te kyan?

sansari aa tuj hridayman gyananun ugawun kyan?

shun wicharun? muj magaj to bhawarun aa bane chhe,

shun wicharun? muj hridayman ansuDan ubhre chhe! 49

janm ne jiwnan krityo chhe akasmik sau are!

pasa phenke jano sarwe, da dewo harihath chhe;

‘karun chhun’ ne ‘karyun chhe mein,’ juthun e abhiman ha!

kari te shun shake prani, aa anant agadhman?” pa0

pan piyukarman latki paDi,

‘nahi, piyu!’ lawti rahi sundri

piyu rahyo mukh e nirkhi, ane

jal tani jhari pampanne bhare! pa1