“ધાઓ, ધાઓ, અરે નાથ ઊગારો અગ્નિ ઝાળથી!”

–લવતી ઝબકી જાગી નવોઢા આંસુ ઢાળતી.

“મોંઘી કળી હૃદયની સુકુમાર મ્હારી,

કોણે ત્હને મધુર નીંદરમાંહિં ડારી?

સૂતો સમીપ અભિમન્યુ પતિ પ્રચંડ

તે ભૂલિ કોણ રમતો અંહિં મૃત્યુ સંગ?”

એવૂં વદી જ રણધીર નવીન નાથ

દાબે ધિરે ધબકતૂં ઉર ઊર સાથ;

“શૂં છે, મિઠી, થયું શું આવડિ કેમ કાંપી?”

મુગ્ધા ફરી હૃદય સાથ ધિરેથિ ચાંપી.

ઉખેડી ભૂમિથી નેનો રોપિયાં પતિનેનમાં

લસતાં દીર્ઘ પક્ષ્મોમાં આસુડાં ગૂંથિને નવાં.

“આજે, નાથ, બન્યું વિપરીત, ત્હમને તે કહૂં શી રીત?

જાણે પુરુષવેશ જ ધારિ મેં અશ્વે કરી છ સવારિ,

ધારી ધનુષબાણ હું ચાલિ મૃગયા કાજ વનપથ ઝાલિ;

સુન્દર એક ત્યાં સહકાર, તે પર બેઠું છે સુકુમાર

જુગલ કપોત કેરૂં મીઠું કરતું પ્રેમકેલિ દીઠું;

મૂર્ખી હૂં ખરે બનિ કાંઈ બીજૂ કાંઈ સૂઝ્યૂં નાંહિં,

ને શર ફેંકિ નર તરુડાળ પરથી પાડિયો તત્કાળ.

સહસા ત્યાંહિં અગ્નિજ્વાળ ઊપનિ કપોતિ કેરે ભાળ—

કુદતો એહ અગ્નિ કરાળ આવ્યો મુજ કને ભરી ફાળ,

જિહ્વા તીવ્ર નચવિ અનેક મુજને વીંટિ વળિયો છેક–

છોડી સર્વ બીજાં અંગ અંબોડો ધર્યો નિ:શંક!

છળિને એકદમ પછિ જાગિ કરવા રુદન હૂં તો લાગિ.”

એમ વદીને નાર સહસા આંસૂ રેડતી: –

“સ્વપ્નાનો શો સાર હશે કારમો નાથ ઓ?

અભાગણી હૂં મોઈ ઊંધી મતિ શાણે સુઝી?

બીજું જડ્યૂં નહિં કોઈ –કપોત પ્રેમી શેં હણ્યો!”

“શાને મિઠી તું ગભરાય અરે અતીસેં?

આ સ્વપ્ન માંહિં નવ વાસ્તવ કાંઈ દીસે.–

જો પેલિ વાગિ રણદુન્દુભિ રમ્યઘોર!

રે અશ્વ, અશ્વ –સખિ, કંઠ હવે તું છોડ.”

“વ્હાલા, ન્હોય દુન્દુભિનાદ, એ તો મેઘ ગાજ્યો આજ:

બન્ધન કંઠનૂં ક્યમ છોડું મુજને ભય નથી કંઈ થોડું:

પેલી અગ્નિ કેરી ઝાળ –આવે ઓ! જુવો શિ કરાળ!”

“અરે ઘેલી, ઓ શૂં બકતિ? બધિ એ સ્વપ્ન ભ્રમણા–

તુરગ જો, મુજ કાંઈ ખુંખારતો, ‘રણચડો’ કંઈ એમ પુકારતો;

નહિં વિલમ્બ હવે કરવો પ્રિયે, કદિ જ ધર્મ તજ્યો નથિ ક્ષત્રિયે.”

“ક્ષત્રિયધર્મ જો પ્રિય થાય, તો તો કરી કોટિ ઉપાય

સર્વે સંકટોથી નિત્ય અબળા રક્ષવી એ રીત.

પેલી તીવ્ર અગ્નિજ્વાળ મુજ પૂંઠળ ભમે ચિરકાળ,

તેનાથી બચાવો, નાથ! અબળાનો તજો નવ હાથ!”

“છે એક જો સબળ નિર્બળનો જ પાતા;

વ્હાલી, હવે સ્થિર થઈ ધર ચિત્ત શાતા.

જો દેખું આ અસિ પ્હણે ચમકે અનન્ત,

ને ચિત્ત આ ચમકિને બન્યું વેગવન્ત.”

અધર વેગ થકી અધરે અડી નૃપકુમાર પ્રિયા અળગી કરી;

ત્વરિત અશ્વ પલાણિ પળ્યો રણે –તુરગનાં પગલાં યુવતી સુણે.

દૃષ્ટિપાર થયો કાન્ત પદઘોષ ગયો ડુબી,

ભૂલી ત્રિકાળને મુગ્ધા અનિમેષ રહી ઉભી.

“dhao, dhao, are nath ugaro agni jhalthi!”

–lawti jhabki jagi nawoDha aansu Dhalti

“monghi kali hridayni sukumar mhari,

kone thne madhur nindarmanhin Dari?

suto samip abhimanyu pati prchanD

te bhuli kon ramto anhin mrityu sang?”

ewun wadi ja randhir nawin nath

dabe dhire dhabaktun ur ur sath;

“shoon chhe, mithi, thayun shun awaDi kem kampi?”

mugdha phari hriday sath dhirethi champi

ukheDi bhumithi neno ropiyan patinenman

lastan deergh pakshmoman asuDan gunthine nawan

“aje, nath, banyun wiprit, thamne te kahun shi reet?

jane purushwesh ja dhari mein ashwe kari chh sawari,

dhari dhanushban hun chali mrigaya kaj wanpath jhali;

sundar ek tyan sahkar, te par bethun chhe sukumar

jugal kapot kerun mithun karatun premkeli dithun;

murkhi hoon khare bani kani biju kani sujhyun nanhin,

ne shar phenki nar taruDal parthi paDiyo tatkal

sahsa tyanhin agnijwal upani kapoti kere bhaal—

kudto eh agni karal aawyo muj kane bhari phaal,

jihwa teewr nachawi anek mujne winti waliyo chhek–

chhoDi sarw bijan ang amboDo dharyo nihshank!

chhaline ekdam pachhi jagi karwa rudan hoon to lagi ”

em wadine nar sahsa aansu reDtih –

“swapnano sho sar hashe karmo nath o?

abhagni hoon moi undhi mati shane sujhi?

bijun jaDyun nahin koi –kapot premi shen hanyo!”

“shane mithi tun gabhray are atisen?

a swapn manhin naw wastaw kani dise –

jo peli wagi randundubhi ramyghor!

re ashw, ashw –sakhi, kanth hwe tun chhoD ”

“whala, nhoy dundubhinad, e to megh gajyo aajah

bandhan kanthnun kyam chhoDun mujne bhay nathi kani thoDunh

peli agni keri jhaal –awe o! juwo shi karal!”

“are gheli, o shoon bakati? badhi e swapn bhramna–

turag jo, muj kani khunkharto, ‘ranachDo’ kani em pukarto;

nahin wilamb hwe karwo priye, kadi ja dharm tajyo nathi kshatriye ”

“kshatriydharm jo priy thay, to to kari koti upay

sarwe sanktothi nitya abla rakshwi e reet

peli teewr agnijwal muj punthal bhame chirkal,

tenathi bachawo, nath! ablano tajo naw hath!”

“chhe ek jo sabal nirbalno ja pata;

whali, hwe sthir thai dhar chitt shata

jo dekhun aa asi phne chamke anant,

ne chitt aa chamakine banyun wegwant ”

adhar weg thaki adhre aDi nripakumar priya algi kari;

twarit ashw palani palyo rane –turagnan paglan yuwati sune

drishtipar thayo kant padghosh gayo Dubi,

bhuli trikalne mugdha animesh rahi ubhi

“dhao, dhao, are nath ugaro agni jhalthi!”

–lawti jhabki jagi nawoDha aansu Dhalti

“monghi kali hridayni sukumar mhari,

kone thne madhur nindarmanhin Dari?

suto samip abhimanyu pati prchanD

te bhuli kon ramto anhin mrityu sang?”

ewun wadi ja randhir nawin nath

dabe dhire dhabaktun ur ur sath;

“shoon chhe, mithi, thayun shun awaDi kem kampi?”

mugdha phari hriday sath dhirethi champi

ukheDi bhumithi neno ropiyan patinenman

lastan deergh pakshmoman asuDan gunthine nawan

“aje, nath, banyun wiprit, thamne te kahun shi reet?

jane purushwesh ja dhari mein ashwe kari chh sawari,

dhari dhanushban hun chali mrigaya kaj wanpath jhali;

sundar ek tyan sahkar, te par bethun chhe sukumar

jugal kapot kerun mithun karatun premkeli dithun;

murkhi hoon khare bani kani biju kani sujhyun nanhin,

ne shar phenki nar taruDal parthi paDiyo tatkal

sahsa tyanhin agnijwal upani kapoti kere bhaal—

kudto eh agni karal aawyo muj kane bhari phaal,

jihwa teewr nachawi anek mujne winti waliyo chhek–

chhoDi sarw bijan ang amboDo dharyo nihshank!

chhaline ekdam pachhi jagi karwa rudan hoon to lagi ”

em wadine nar sahsa aansu reDtih –

“swapnano sho sar hashe karmo nath o?

abhagni hoon moi undhi mati shane sujhi?

bijun jaDyun nahin koi –kapot premi shen hanyo!”

“shane mithi tun gabhray are atisen?

a swapn manhin naw wastaw kani dise –

jo peli wagi randundubhi ramyghor!

re ashw, ashw –sakhi, kanth hwe tun chhoD ”

“whala, nhoy dundubhinad, e to megh gajyo aajah

bandhan kanthnun kyam chhoDun mujne bhay nathi kani thoDunh

peli agni keri jhaal –awe o! juwo shi karal!”

“are gheli, o shoon bakati? badhi e swapn bhramna–

turag jo, muj kani khunkharto, ‘ranachDo’ kani em pukarto;

nahin wilamb hwe karwo priye, kadi ja dharm tajyo nathi kshatriye ”

“kshatriydharm jo priy thay, to to kari koti upay

sarwe sanktothi nitya abla rakshwi e reet

peli teewr agnijwal muj punthal bhame chirkal,

tenathi bachawo, nath! ablano tajo naw hath!”

“chhe ek jo sabal nirbalno ja pata;

whali, hwe sthir thai dhar chitt shata

jo dekhun aa asi phne chamke anant,

ne chitt aa chamakine banyun wegwant ”

adhar weg thaki adhre aDi nripakumar priya algi kari;

twarit ashw palani palyo rane –turagnan paglan yuwati sune

drishtipar thayo kant padghosh gayo Dubi,

bhuli trikalne mugdha animesh rahi ubhi