
[અનુષ્ટુપ]
માથે મધ્યાહ્નનો સૂર્ય તાપથી દિલને દહે,
સ્વેદથી આર્દ્ર કો પાન્થ નિસાસા નાખતો ભમે.
[દ્રુતનવિલંબિત]
પ્રણયિની હૃદયે સ્મરતો હતો,
હૃદયને સ્મરતો દહતો હતો;
મૃદુલ ભાવભીની સ્મૃતિ પૂર્વની
ભજવતી રસકેલિ પ્રિયા તણી.
વિવશ ચિત્ત થયું સ્મૃતિખેલથી,
વિકલ દેહ થયો રવિ તાપથી,
ટહુકી કોયલ આમ્રઘટા થકી,
પથિક આત્મ તણી હરતી દ્યૃતિ.
[વસંતતિલકા]
વાયો ત્યહીં અનિલ આર્દ્ર સરિત્તટેથી,
દીઠો વિશાળ સહકાર ભરેલ મ્હોરે;
બેઠો જઈ વિવશ પાન્થ રસજ્ઞ પ્રેમી
જામી સમાઘિ હૃદયે પ્રણયેશ્વરીની.
[મંદાક્રાંતા]
કામાવસ્થા અનુભવી હતી પૂર્વ ના આવી કો દી,
જેમાં મૂર્તિ પ્રણયિની તણી હોય આલમ્બને ના;
ગાળી ભેદો જગતભરના વ્યાપી હૈયે સમાધિ,
ધીમે ધીમે તનમય થયું ચિત્ત એ તત્ત્વ માંહીં.
[અનુષ્ટુપ]
રસલીન થતાં તે તો ભેદભાન ભૂલી ગયો,
પ્રકૃતિરૂપને પામી શક્તિને શરણે ગયો.
[દ્રુતવિલંબિત]
ત્રિપુરસુંદરી ત્યાં કમલાનના
લલિત ભાવ ભરી અવકાશમાં,
જગતના અવકાશથી નીકળી
મધુર મૂર્તિ રસેશ્વરાની સ્વયં!
વિશદ ભાલ પ્રભામય દેવીનું,
સુભગતા જગની તિલકે ધરે,
નયન નેહમુદા વરસાવતાં,
અધર મોહક, મૂર્ચ્છક, વર્ણ્ય ના!
ધવલ અંશુક છાદિત દેવીના
મદભર્યા ઉરનો શું ભરાવ એ!
મદનનો જીતનાર જીત્યા થકી
ગરવથી વિલસે શું પ્રભાવ એ?
અલક પુષ્પ ભર્યાં અભિલાષથી
પૃથુ નિતમ્બ તણા સ્પરશે રમે!
કુસુમમંડિત દેવી કવીશ્વરી
મધુર દર્શન ભક્તદિલે દિયે.
[અનુષ્ટુપ]
દેવીના દર્શન મોહ્યો, આત્મભાન ભૂલી ગયો.
ભક્તિથી મોહીને દેવી, રસાસ્વાદ દઈ ખસે.
[વંશસ્થ]
કૃતાર્થ નેણે નીરખી રહી વદે
‘સહીશ શી રીત વિયોગ દેવિ! હું?’
કૃપાળુ દેવી કરુણાર્દ્ર કંઠથી
સુણાવતી તત્ત્વ નિગૂઢ વિશ્વનાં!
[અનુષ્ટુપ]
“વિશ્વમાં સર્વવ્યાપી હું, ભૂત પલ્લવ પ્રાણિમાં,
મૂર્તિ મ્હારી વસે ત્હોયે સ્ત્રી-લાવણ્ય-તરંગમાં.
કલાથી રીઝનારી હું, મને પ્રિય કલાધરો,
સ્ત્રીને જે અર્ચનારાઓ, તે બધા ભક્ત માહરા.
રસમાં રીઝનારી હું, આનન્દમય મૂર્તિ હું,
આનન્દદૃષ્ટિથી દેખે, રસિકો કવિઓ મ્હને
પ્રેમને ભક્તિ હું જોઈ રીઝું છું આજ તાહરી,
અમોધ દઉં છું દૃષ્ટિ, કલા-આનન્દની ત્હને!”
[પુષ્પિતાગ્રા]
પ્રમુદિત થઈને સુણી રહે એ
અનુભવતો કંઈ ભાવ એ નવીન.
અવિદિત ગતિથી સરે ય દેવી
અકલ કલા કવિ એ રહે નિહાળી!
[anushtup]
mathe madhyahnno surya tapthi dilne dahe,
swedthi aardr ko panth nisasa nakhto bhame
[drutanawilambit]
pranayini hridye smarto hato,
hridayne smarto dahto hato;
mridul bhawbhini smriti purwni
bhajawti raskeli priya tani
wiwash chitt thayun smritikhelthi,
wikal deh thayo rawi tapthi,
tahuki koyal amraghta thaki,
pathik aatm tani harti dyriti
[wasantatilka]
wayo tyheen anil aardr saritttethi,
ditho wishal sahkar bharel mhore;
betho jai wiwash panth rasagya premi
jami samaghi hridye pranyeshwrini
[mandakranta]
kamawastha anubhwi hati poorw na aawi ko di,
jeman murti pranayini tani hoy alambne na;
gali bhedo jagatabharna wyapi haiye samadhi,
dhime dhime tanmay thayun chitt e tattw manhin
[anushtup]
raslin thatan te to bhedbhan bhuli gayo,
prakritirupne pami shaktine sharne gayo
[drutawilambit]
tripursundri tyan kamlanna
lalit bhaw bhari awkashman,
jagatna awkashthi nikli
madhur murti raseshwrani swyan!
wishad bhaal prbhamay dewinun,
subhagta jagni tilke dhare,
nayan nehamuda warsawtan,
adhar mohak, murchchhak, warnya na!
dhawal anshuk chhadit dewina
madbharya urno shun bharaw e!
madanno jitnar jitya thaki
garawthi wilse shun prabhaw e?
alak pushp bharyan abhilashthi
prithu nitamb tana sparshe rame!
kusummanDit dewi kawishwri
madhur darshan bhaktadile diye
[anushtup]
dewina darshan mohyo, atmbhan bhuli gayo
bhaktithi mohine dewi, rasaswad dai khase
[wanshasth]
kritarth nene nirkhi rahi wade
‘sahish shi reet wiyog dewi! hun?’
kripalu dewi karunardr kanththi
sunawti tattw niguDh wishwnan!
[anushtup]
“wishwman sarwawyapi hun, bhoot pallaw praniman,
murti mhari wase thoye stri lawanya tarangman
kalathi rijhnari hun, mane priy kaladhro,
strine je archnarao, te badha bhakt mahara
rasman rijhnari hun, anandmay murti hun,
ananddrishtithi dekhe, rasiko kawio mhne
premne bhakti hun joi rijhun chhun aaj tahri,
amodh daun chhun drishti, kala anandni thne!”
[pushpitagra]
pramudit thaine suni rahe e
anubhawto kani bhaw e nawin
awidit gatithi sare ya dewi
akal kala kawi e rahe nihali!
[anushtup]
mathe madhyahnno surya tapthi dilne dahe,
swedthi aardr ko panth nisasa nakhto bhame
[drutanawilambit]
pranayini hridye smarto hato,
hridayne smarto dahto hato;
mridul bhawbhini smriti purwni
bhajawti raskeli priya tani
wiwash chitt thayun smritikhelthi,
wikal deh thayo rawi tapthi,
tahuki koyal amraghta thaki,
pathik aatm tani harti dyriti
[wasantatilka]
wayo tyheen anil aardr saritttethi,
ditho wishal sahkar bharel mhore;
betho jai wiwash panth rasagya premi
jami samaghi hridye pranyeshwrini
[mandakranta]
kamawastha anubhwi hati poorw na aawi ko di,
jeman murti pranayini tani hoy alambne na;
gali bhedo jagatabharna wyapi haiye samadhi,
dhime dhime tanmay thayun chitt e tattw manhin
[anushtup]
raslin thatan te to bhedbhan bhuli gayo,
prakritirupne pami shaktine sharne gayo
[drutawilambit]
tripursundri tyan kamlanna
lalit bhaw bhari awkashman,
jagatna awkashthi nikli
madhur murti raseshwrani swyan!
wishad bhaal prbhamay dewinun,
subhagta jagni tilke dhare,
nayan nehamuda warsawtan,
adhar mohak, murchchhak, warnya na!
dhawal anshuk chhadit dewina
madbharya urno shun bharaw e!
madanno jitnar jitya thaki
garawthi wilse shun prabhaw e?
alak pushp bharyan abhilashthi
prithu nitamb tana sparshe rame!
kusummanDit dewi kawishwri
madhur darshan bhaktadile diye
[anushtup]
dewina darshan mohyo, atmbhan bhuli gayo
bhaktithi mohine dewi, rasaswad dai khase
[wanshasth]
kritarth nene nirkhi rahi wade
‘sahish shi reet wiyog dewi! hun?’
kripalu dewi karunardr kanththi
sunawti tattw niguDh wishwnan!
[anushtup]
“wishwman sarwawyapi hun, bhoot pallaw praniman,
murti mhari wase thoye stri lawanya tarangman
kalathi rijhnari hun, mane priy kaladhro,
strine je archnarao, te badha bhakt mahara
rasman rijhnari hun, anandmay murti hun,
ananddrishtithi dekhe, rasiko kawio mhne
premne bhakti hun joi rijhun chhun aaj tahri,
amodh daun chhun drishti, kala anandni thne!”
[pushpitagra]
pramudit thaine suni rahe e
anubhawto kani bhaw e nawin
awidit gatithi sare ya dewi
akal kala kawi e rahe nihali!



સ્રોત
- પુસ્તક : શ્રેષ્ઠ ગુજરાતી ખંડકાવ્યો (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 69)
- સંપાદક : ચિનુ મોદી
- પ્રકાશક : આદર્શ પ્રકાશન
- વર્ષ : 1985