bahuk kawymanthi ek ansh (be bhag) pratham bhag - Khandkavya | RekhtaGujarati

બાહુક કાવ્યમાંથી એક અંશ (બે ભાગ) - પ્રથમ ભાગ

bahuk kawymanthi ek ansh (be bhag) pratham bhag

ચિનુ મોદી ચિનુ મોદી
બાહુક કાવ્યમાંથી એક અંશ (બે ભાગ) - પ્રથમ ભાગ
ચિનુ મોદી

(પ્રથમ ભાગ)

નળ :

......જરાક નીચે

આવ્યાં સખી! વિહગ; નીડ ગણી ધરાને-

છે. સ્વર્ણરંગ

વળી, પુષ્ટ;

અને

ક્ષુધા આ-

કોપાયમાન વરસે નહિ મેઘ

ત્યારે,

જેવી ધરા

ઉદરતપ્ત

તણાય એવું......

તો...

વિહંગ નહિ.

- ભક્ષ્ય -

સુવર્ણ પાંખો

ને વર્ણ ચારુ...

લયસિક્ત ઝમે મૃદુ

સૂરાવલી-

મરુત થાય સદેહ જેથી

એવાં વિહંગ...

એવાં વિહંગ હણવાં પડશે અમારે?

એવાં વિહંગ હણવાં પડશે અમારે...

અતૃપ્ત, નિત્ય, નિયમે હઠપૂર્ણ, ક્રૂર

ક્ષુધાવશ થઈ?

–ધિક્, જીવવું આ.

આવો વિહંગ, નિજ નીડ ગણી ધરાને.

*

કિંતુ,

જ્વરની જેમ

ચિત્તની સ્વસ્થતા હરતી,

આકસ્મિક; અશ્વગતિ ધારતા,

જળપ્રવાહ જેમ

તટે સ્થિત રહેવા દેતી;

સઘન વનમાં પ્રદીપ્ત અગ્નિ જેમ

પ્રજ્વલિત કરવા પ્રસરીને,

હરિત-શુષ્કના ભેદ ભૂંસતી

ક્ષુધા;

ક્ષુધાઃ મારી સ્વસ્થતા હરે છે

મારા તાટસ્થ્યને હણે છે

મારા વિવેકને....

*

આવ્યા

ઊતરી આવ્યા

સાવ લગોલગ

પુષ્ટ દેહના ખગ.

ત્વરા કરી હે હાથ!

બે પાંખ,

પાણી જેવી ગ્રીવા પાતળી,

નર્યાં માંસમજ્જાના દેહ

ચીલગતિથી,

સિંહમતિથી

સાહી લે, સાહી લે

વિહંગને;

કિંતુ, પાંખાળાં તે પાંખ વીંઝતાં

ઊડ્યાં...ઊડ્યાં...

પંખી છે તે ઊડે

નૈષધને નૈરાશ્ય શોભશે?

ત્વરા કરો હે હાથ!

હાથ,

વસ્ત્ર ઉતારો પહેરેલું...

વસ્ત્રનો પાશ બનાવી

પંખીને

અક્ષસમાણી ચાલયાતુરી વિહંગની

તે......

એકમાત્ર જે વસ્ત્ર,

વસ્ત્ર પણ

મને ત્યજીને ગયું

ગયું

ગયું.

*

ઊડ્યાં પંખી, વસન લઈને,

નગ્ન હું, નગ્ન છું હું;

પાછાં જાઓ, સરિત જળ હે!

પ્હાડમાં જાવ, પાછાં.

અદ્રિ જેવાં તરુવર! પધારો

તમે, મૂળ પાસે,

આભે પાછાં જળસભર હે વાદળો!

જાવ પા...છાં.

જન્મક્ષણે હતો

એવો હું

વિવસ્ર

થઈ ગયો છું

પાછો.

કયારેય નહોતો

એવો અશસ્ત્ર

થઈ ગયો છું.

કરુણાર્દ્ર માતાનું

સદ્યસ્મરણ

મને કેમ થઈ આવે છે?

જન્મક્ષણે હતો

એવો હું

વિવસ્ત્ર

થઈ ગયો છું,

ત્યારે;

પ્રિયે, માતા પેઠે વસન અમને આપ ધરશો?

ફરી પાછી ભાષા અવશ કરનારી શીખવશો?

મરેલાં મત્સ્યોને સજીવન કરી, જળમાં

ધકેલીને પાછાં, અવિરત તરે, એમ કરશો?

ફરી સૌ શાને? પુનરપિ, વળી, ક્રમમાં?

તડાકે તોડું વિકટ સરખાં બંધન..., તદા,

નહીં દોરાયેલાં, પણ, સમયના ભાવિ પટ પે

હવે અંકાનારાં, વિધવિધ બધાં ચિત્ર ઊપસે:

કુરરી પક્ષિણી જેમ ચિત્કાર કરતી,

બાણથી વીંધાવાના ભયથી

વ્યાકુલ હરિણી જેમ દોડતી,

અશોક વૃક્ષ પાસે થોભતી;

આમ છતાં શોકરહિત અવસ્થા

પ્રાપ્ત થતાં, ખિન્ન બનતી;

અંગ પર અર્ધવસ્ત્ર હાવાથી

લજ્જા અનુભવતી;

વયોવૃદ્ધ એવા ગિરિવરને

ઊર્ધ્વશિખરનાં નેત્રોથી

ચોપાસ જોવા વીનવતી;

ઋષિગણ પાસે જલ્પતી;

અગ્નિ જેવા વિરહથી દગ્ધ એવી

આ...

તો ભીમક્તનયા...

હૃદયદ્વિતી...

જોઈ શકાશે વિજનવન મધ્યે

ભયવ્યાકુલને આમતેમ અટવાતી?

છેદી શકાશે રમણીય વસ્ત્રને?

ક્યારેય નહોતો એવો

હું અશસ્ત્ર થઈ ગયો છું.

અને આ...

ઉછંગે જેના હું શિશુવત રમી, યૌવન વિશે

થયો સ્વામી, તે નિષધનગરી –વત્સલપ્રિયા–

દિનાન્તે યુદ્ધાન્તે રણભૂમિ પરે, પુત્ર-પતિનાં

શબો પામી, નારી જડવત બને, એમ મૂઢ છે;

દિશાનાં વસ્ત્રોમાં પરિચિત હતું, એય ગૂઢ છે.

અપરિચિત વન્ય પુષ્પોની

પરિચિત થવા પ્રયત્ન કરતી

તીવ્ર ગંધ જેવા સંબંધ -

અલ્પશ્રવા ને પાછા અંધ.

*

અરણ્યમાંનું સળગાવાયેલું એક વૃક્ષ,

કેવળ નૈકટ્યને લીધે,

અન્ય વૃક્ષને સળગાવે

એવા સંબંધ

અલ્પશ્રદ્ધા ને પાછા અંધ.

*

આમ, હરિતવર્ણ અરણ્યને

નૈકટ્યનો શાપ

ભસ્મીભૂત કરે

પહેલાં

દાંત ભીડી,

મુઠ્ઠી વાળી,

નાસી છૂટું

નાસી છૂટું ક્યાંક.

*

ત્યજું મ્હોરેલી નગરી, કુમળી વેલ; બળતી

ત્વચાથી બાળું પ્રથમ, સઘળાંને ત્યજી દઉં.

સ્વીકારું છાપેલું બૃહદ-ગુરુ એકાંત અ-ચલ,

ભલે એના ડંખે અનલવિષથી ના રહું નલ.

સ્રોત

  • પુસ્તક : આધુનિક ગુજરાતી કવિતા (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 92)
  • સંપાદક : સુરેશ દલાલ, જયા મહેતા
  • પ્રકાશક : સાહિત્ય અકાદમી
  • વર્ષ : 1989