ઉચ્છ્વાસતો કાનન-મર્મર-ધ્વનિ,

શરુ-તરુનાં વન વીંધતો વહે,

લળી જતો મંજરી ભાર વેરી,

ઊંચા ઊંચા સાગ નીચા નમી રહે.

પ્રચ્છન્ન રૂપે પગદંડી પાતળી,

તૃણાંકુરોમાં અટવાતી આથડે;

કરી રહ્યો નિર્ઝર કલ્કલ ધ્વનિ,

કો ગહ્વરેથી જલ-ધોધવા દડે.

મઘુસ્વરે સોહિની ગાય શ્યામો,

નિબિડથી નીલમ દેવદારુની,

અને હિમાદ્રિ શતશંગ ટોચે,

ચડી પડે પ્રાતર-બ્હેન આરુણી.

આગે બઢ્યો હું કરી સ્નાનસંધ્યા,

તિબેટની પ્રાંતસીમા જરા વીંધી,

કુલી દૂરે ટેકરીઓ વચાળે,

દેખાડતો દેવળ આંગળી ચીંધી :

“સામે જુઓ તે જ દલાઈ લામા,

આરૂઢતા ત્યાં અવલોકિતેશ્વર :

અહીં ઊભો હું, જઈને ત્વરાથી,

આટોપી લ્યો સત્ત્વસ્વરૂપ દર્શન!”

(તંદ્રા)

આકાશનો ઘુમ્મટ ઘેર સાંધી,

બાંધી લીધું મેઘધનુષ્ય તોરણે :

મરાલનો મૉડ ધર્યા વિમાને

મૂકી દીધાં મત્તમયૂર વીંઝણે.

વીણા લઈ ગાંધરવો બજાવે,

ઊડી કરે ગાયન અંતરીક્ષમાં;

પદે પદે તાલ ધરી મૃદંગે,

કરી રહ્યા કિન્નર તા પ્રદક્ષિણા.

મંદરાની માલ્ય કરે ધરીને,

અશ્વિની ઊભા કરતા પ્રતીક્ષા :

શચિ, શુચિ, અગ્નિ, અરુણ, વાયુ,

આતુર હસ્તે ગ્રહી દિવ્ય દીક્ષા.

અસ્તાચળે, ઉગમણી દિશાન્તે

મૂકી દીધા સૂરજ-ચંદ્ર દીવડા :

પૃથ્વી થકી ઊર્ધ્વં ધસંત કેડીએ

વૈતાલિકો હાર કરી રહ્યા ખડા.

જન્માન્તરોની કૂદડી ફરીને,

આજે પધારે અવલોકિતેશ્વર;

મનુષ્યનો દેહ ત્યજી દઈને,

જતા હતા મોક્ષ-સ્વધામ ઈશ્વર.

અને હવામાં ઊડતી પતાકા,

વિમાનનો મંગલ શબ્દ ગુંજતો,

વૈતાલિકો ગાન ધરે મૃદંગે

પદે પદે કિન્નરતાલ ઊઠતો.

આકાશમાં ઝાલર ઘંટ વાગે,

ને ગાજતો મંગલ શંખનો ધ્વનિ;

દેવાંગના આરતીને સમારતી

ગજાવતી વિશ્વ કરી હુલુધ્વનિ.

ખમા, ખમા! પ્રેમલ બોધિસત્ત્વ!

જયો! જયો! ઓ અવલોકિતેશ્વર

પુકારતા દેવગણો જયધ્વનિ,

ગાજી ઊઠ્યું ત્યાં સઘળું ચરાચર.

ને મોક્ષના ઉંબરમાં પગો ધરી,

જ્યાં થોભતા’તા અવલોકિતેશ્વર;

પૃથ્વી થકી હાય ઊઠંત આકરી,

નિશ્વાસતાં દુ:ખિત નારીઓ નર

આંખો મીંચીને મુખ ફેરવી લીધું,

ખેંચી લીધા પાય ત્વરિત તાનમાં;

ને મોક્ષના ઉંબરથી ફરી જઈ

પૃથ્વી ભણી એ પળતા વિમાનમાં.

“પૃથ્વી તણો દુ:ખિત પ્રાણ છેલ્લો,

ન મોક્ષના ઉંબર માંહી જ્યાં લગી;

દુખાર્ત સંગે બનું એક હું દુખી,

ન મોક્ષનો લોભ શકે મને ઠગી!”

મંદારની અશ્વિનીમાલ્ય તો સરી!

ને સાથમાં બે નભતારલી ખરી!

*

કુલી ઊભો’તો દ્વય આંખ ફાડી

દેખાડતો મંદિર ચીંધવી કર :

“અહીં ઊભો હું, જઈને ત્વરાથી,

આટોપી લ્યો સત્ત્વસ્વરૂપ દર્શન.”

“લે ચાલ તું, દર્શન તો પૂરું થયું!”

આશ્ચર્ય એનું ઊલટું વધી ગયું!