ઘાસની ગાડી રસ્તાની એક બાજુ ઉભાડીને
ઘાસવાળો ઊંચે સાદે બૂમ પાડી રહ્યો હતો:
‘આજ એકાદશી, નાખો ઘાસ ગાવડી-માઈને,
બાંધી લ્યો પુણ્યનું ભાતું’ ને એમ કહીને પૂળો
બતાવે બેવડો બાળી ‘ન્યાળો એની કુમાશને!’
કિન્તુ પ્રવૃત્તિમાં ડૂબ્યાં જનોને પરવા જરી
નહોતી પુણ્યભાતાની, ધંધે ધ્યાન પરોવીને
પોતપોતા તણે પંથે સીધાં ચાલ્યાં જતાં હતાં.
એને પુણ્યતણી કાંઈ ચિંતા ના હોય તો ભલે,
કિન્તુ એ ઘાસવાળાને ચિંતા સૌની વસી હતી!
છોડી સ્વસ્થાન એ આડો પડીને માર્ગ રોકતો
હાથને પકડી ધર્મ્ય કાર્યમાં પ્રેરવા કરે
યત્નો, ને કોઈ કોઈની ધર્મબુદ્ધિ જગાડીને
ગાયને ઘાસ નંખાવા મહીં એ ફાવતો ય તે!
એમ એકાદી વેળાએ ગાડીનાં પૈ ટકાવીને
પથ્થરે, ઘૂમતો ’તો એ ઘરાકો તણી શોધમાં;
તહીં પાછળથી એક એની કો ‘ગાય માવડી’
મથી રહૈ ઊંચકી લેવા ગાડીથી ઘાસનો પૂળો,
ને વીંટ્યા દોરડામાંથી પૂળો નીકળતો ન’તો.
છતાં યે ઝીંક મારીને ઝાંવા એ નાખતી હતી;
ને એણે ત્રણ કે ચાર ચાવ્યાં જ્યાં તરણાં હશે,
ત્યાં મોઢે ડચકારન્તો ને હાથે ધરી ડાંગને
ઘાસવાળો હડી મેલી આવિયો લાગલો તહીં
અને જોયા વિના કાંઈ-નુક્સાનીનું પ્રમાણ યે-
મંડી ગ્યો આંખ મીંચીને ‘માવડી’ને લગાવવા;
ને એને શેરીને નાકે ડાંગના માર મારતો
મૂકી આવ્યો, તહીં લોકો જુએ તો ગાયને ડિલે
ગણી લેવાય એવા કૈં ઊઠ્યા’તા સોળ કારમા!
ગાયનો પક્ષ લેનારા લોકોને ગાળ ભાંડતો
અને ગોવંશ આખાને પેઢીની ચોપડાવતો
મુખે વિજયનું હાસ્ય ધરી, ગાડી કને ઊભી
પાછો પ્રથમના જેવી મંડ્યો એ બૂમ પાડવા:
‘આજ એકાદશી, નાખો ઘાસ ગાવડી માઈને,
બાંધી લ્યો પુણ્યનુ ભાતું,’ ને એમ કહીને પૂળો
બતાવે બેવડો વાળી ન્યાળો એની કુમાશને!’
ghasni gaDi rastani ek baju ubhaDine
ghaswalo unche sade boom paDi rahyo hatoh
‘aj ekadashi, nakho ghas gawDi maine,
bandhi lyo punyanun bhatun’ ne em kahine pulo
batawe bewDo bali ‘nyalo eni kumashne!’
kintu prwrittiman Dubyan janone parwa jari
nahoti punybhatani, dhandhe dhyan parowine
potpota tane panthe sidhan chalyan jatan hatan
ene punyatni kani chinta na hoy to bhale,
kintu e ghaswalane chinta sauni wasi hati!
chhoDi swasthan e aaDo paDine marg rokto
hathne pakDi dharmya karyman prerwa kare
yatno, ne koi koini dharmabuddhi jagaDine
gayne ghas nankhawa mahin e phawto ya te!
em ekadi welaye gaDinan pai takawine
paththre, ghumto ’to e gharako tani shodhman;
tahin pachhalthi ek eni ko ‘gay mawDi’
mathi rahai unchki lewa gaDithi ghasno pulo,
ne wintya dorDamanthi pulo nikalto na’to
chhatan ye jheenk marine jhanwa e nakhti hati;
ne ene tran ke chaar chawyan jyan tarnan hashe,
tyan moDhe Dachkaranto ne hathe dhari Dangne
ghaswalo haDi meli awiyo laglo tahin
ane joya wina kani nuksaninun prman ye
manDi gyo aankh minchine ‘mawDi’ne lagawwa;
ne ene sherine nake Dangna mar marto
muki aawyo, tahin loko jue to gayne Dile
gani leway ewa kain uthya’ta sol karma!
gayno paksh lenara lokone gal bhanDto
ane gowansh akhane peDhini chopDawto
mukhe wijayanun hasya dhari, gaDi kane ubhi
pachho prathamna jewi manDyo e boom paDwah
‘aj ekadashi, nakho ghas gawDi maine,
bandhi lyo punyanu bhatun,’ ne em kahine pulo
batawe bewDo wali nyalo eni kumashne!’
ghasni gaDi rastani ek baju ubhaDine
ghaswalo unche sade boom paDi rahyo hatoh
‘aj ekadashi, nakho ghas gawDi maine,
bandhi lyo punyanun bhatun’ ne em kahine pulo
batawe bewDo bali ‘nyalo eni kumashne!’
kintu prwrittiman Dubyan janone parwa jari
nahoti punybhatani, dhandhe dhyan parowine
potpota tane panthe sidhan chalyan jatan hatan
ene punyatni kani chinta na hoy to bhale,
kintu e ghaswalane chinta sauni wasi hati!
chhoDi swasthan e aaDo paDine marg rokto
hathne pakDi dharmya karyman prerwa kare
yatno, ne koi koini dharmabuddhi jagaDine
gayne ghas nankhawa mahin e phawto ya te!
em ekadi welaye gaDinan pai takawine
paththre, ghumto ’to e gharako tani shodhman;
tahin pachhalthi ek eni ko ‘gay mawDi’
mathi rahai unchki lewa gaDithi ghasno pulo,
ne wintya dorDamanthi pulo nikalto na’to
chhatan ye jheenk marine jhanwa e nakhti hati;
ne ene tran ke chaar chawyan jyan tarnan hashe,
tyan moDhe Dachkaranto ne hathe dhari Dangne
ghaswalo haDi meli awiyo laglo tahin
ane joya wina kani nuksaninun prman ye
manDi gyo aankh minchine ‘mawDi’ne lagawwa;
ne ene sherine nake Dangna mar marto
muki aawyo, tahin loko jue to gayne Dile
gani leway ewa kain uthya’ta sol karma!
gayno paksh lenara lokone gal bhanDto
ane gowansh akhane peDhini chopDawto
mukhe wijayanun hasya dhari, gaDi kane ubhi
pachho prathamna jewi manDyo e boom paDwah
‘aj ekadashi, nakho ghas gawDi maine,
bandhi lyo punyanu bhatun,’ ne em kahine pulo
batawe bewDo wali nyalo eni kumashne!’
સ્રોત
- પુસ્તક : વનશ્રી (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 37)
- સર્જક : દેવજી રા. મોઢા
- પ્રકાશક : એન. એમ. ત્રિપાઠી પ્રા. લિ.
- વર્ષ : 1963