ઇયળબેન, બધ્ધાં ગયાં
ને તમે કેમ ન ગયાં
કીડીબાઈની જાનમાં?
બદ્ધાંએ ખાધાં
ચોખા અને ખાંડ
ખાલી તમે એકલાં જ બેસી રહ્યાં
અહીં પાંદડાં પર.
કીડીબાઈના લગનમાં ઇયળબેન
બધાંએ કંઈને કંઈ કામ કર્યું.
પગે વા ઊતરેલો તો ય
મંકોડાભાઈ માળવે ગયેલા
ગોળ લેવા;
પીઠે ચાઠાં પડેલાં તો ય
ગધેડાભાઈ ગયેલા ભાલમાં
ઘઉં લેવા
ઢેલને રીઝવીને ડોક રહી ગયેલી તો ય
મોડબંદાએ માંડવા બાંધેલા
થાકીને લોથપોથ થઈ ગયેલી તો ય
વઈબુને વડાં કરેલાં;
કાબરબેન તો આમેય નવરાં ધૂપ
એમણે કીડીબેનને ધૂપેલ નાખીને
ચોટલો ગૂંથી આપેલો.
પણ તમે તો અહીં જ બેસી રહેલાં.
શું કહ્યું
બીક લાગતી’તી
બગલાભાઈની ચોંચની
અને તેતરસિંઘની તલવારની?
બાજસિંગની બેનાળીની?
બહાનાં ન કાઢો ઇયળબેન;
કોઈએ ભાવ ન પૂછ્યો
એટલે બગલાભાઈ તો
રિસાઈને ચાલ્યા ગયેલા બેટ પર;
અને તેતરસિંગની તલવારે તો હતાં
તેર મણનાં તાળાં;
બાજસિંઘની બંદૂકે ભરેલા હતા
અધમણ ડૂચા.
હા, એ વાત સાચી છે કે
સોળ શણગાર સજ્યા વિના તો
કઈ રીતે જવાય કીડીબાઈની જાનમાં?
તમારે ઝાંઝર પહેરવાં હતાં
પણ એ માટે પગ ન હતા;
ચંદનહાર પહેરવો હતો
પણ એ માટે ડોક ન હતી;
વળી પહેરવી હતી વિઠ્ઠલવરની
પણ એ માટે નાક તો જોઈએ ને?
સાચી વાત કહું ઇયળબેન?
હું પણ ન’તો ગયો
કીડીબાઈની જાનમાં.
કીડીબાઈની જાનમાં એમ થોડું જવાય?
એ માટે સૌ પહેલાં તો કાયાને ધોવી પડે
ધીરા ભગતની કાફીઓથી.
શું કહું કોણ હતો ધીરો ભગત?
એ પણ હતો તમારા જેવો જ
શબ્દોમાં શોધ્યા કરતો હતો
પાદુકાઓ પરભુજીની
નરસીં અને મીરાંની જેમ.
ઓહ્ કોણ છે આ નરસીં અને મીરાં એમ?
એ બધાં કાં તો તમારાં અનુયાયી હતાં
કાં તો તમે એમનાં અનુયાયીઓ છો
મારી જેમ જ.
એ પણ સતનું ધરુ નાખવા માગતાં હતાં
પહેલાં ગુજરાતી ભાષામાં
પછી માટીમાં
અને પછી
માણસ માત્રની
પાંચેય ઇન્દ્રિયોમાં.
iyalben, badhdhan gayan
ne tame kem na gayan
kiDibaini janman?
baddhane khadhan
chokha ane khanD
khali tame eklan ja besi rahyan
ahin pandDan par
kiDibaina laganman iyalben
badhane kanine kani kaam karyun
page wa utrelo to ya
mankoDabhai malwe gayela
gol lewa;
pithe chathan paDelan to ya
gadheDabhai gayela bhalman
ghaun lewa
Dhelne rijhwine Dok rahi gayeli to ya
moDbandaye manDwa bandhela
thakine lothpoth thai gayeli to ya
waibune waDan karelan;
kabarben to aamey nawran dhoop
emne kiDibenne dhupel nakhine
chotalo gunthi apelo
pan tame to ahin ja besi rahelan
shun kahyun
beek lagti’ti
baglabhaini chonchni
ane tetarsinghni talwarni?
bajsingni benalini?
bahanan na kaDho iyalben;
koie bhaw na puchhyo
etle baglabhai to
risaine chalya gayela bet par;
ane tetarsingni talware to hatan
ter mannan talan;
bajsinghni banduke bharela hata
adhman Ducha
ha, e wat sachi chhe ke
sol shangar sajya wina to
kai rite jaway kiDibaini janman?
tamare jhanjhar paherwan hatan
pan e mate pag na hata;
chandanhar paherwo hato
pan e mate Dok na hati;
wali paherwi hati withthalawarni
pan e mate nak to joie ne?
sachi wat kahun iyalben?
hun pan na’to gayo
kiDibaini janman
kiDibaini janman em thoDun jaway?
e mate sau pahelan to kayane dhowi paDe
dhira bhagatni kaphiothi
shun kahun kon hato dhiro bhagat?
e pan hato tamara jewo ja
shabdoman shodhya karto hato
padukao parabhujini
narsin ane miranni jem
oh kon chhe aa narsin ane miran em?
e badhan kan to tamaran anuyayi hatan
kan to tame emnan anuyayio chho
mari jem ja
e pan satanun dharu nakhwa magtan hatan
pahelan gujarati bhashaman
pachhi matiman
ane pachhi
manas matrni
panchey indriyoman
iyalben, badhdhan gayan
ne tame kem na gayan
kiDibaini janman?
baddhane khadhan
chokha ane khanD
khali tame eklan ja besi rahyan
ahin pandDan par
kiDibaina laganman iyalben
badhane kanine kani kaam karyun
page wa utrelo to ya
mankoDabhai malwe gayela
gol lewa;
pithe chathan paDelan to ya
gadheDabhai gayela bhalman
ghaun lewa
Dhelne rijhwine Dok rahi gayeli to ya
moDbandaye manDwa bandhela
thakine lothpoth thai gayeli to ya
waibune waDan karelan;
kabarben to aamey nawran dhoop
emne kiDibenne dhupel nakhine
chotalo gunthi apelo
pan tame to ahin ja besi rahelan
shun kahyun
beek lagti’ti
baglabhaini chonchni
ane tetarsinghni talwarni?
bajsingni benalini?
bahanan na kaDho iyalben;
koie bhaw na puchhyo
etle baglabhai to
risaine chalya gayela bet par;
ane tetarsingni talware to hatan
ter mannan talan;
bajsinghni banduke bharela hata
adhman Ducha
ha, e wat sachi chhe ke
sol shangar sajya wina to
kai rite jaway kiDibaini janman?
tamare jhanjhar paherwan hatan
pan e mate pag na hata;
chandanhar paherwo hato
pan e mate Dok na hati;
wali paherwi hati withthalawarni
pan e mate nak to joie ne?
sachi wat kahun iyalben?
hun pan na’to gayo
kiDibaini janman
kiDibaini janman em thoDun jaway?
e mate sau pahelan to kayane dhowi paDe
dhira bhagatni kaphiothi
shun kahun kon hato dhiro bhagat?
e pan hato tamara jewo ja
shabdoman shodhya karto hato
padukao parabhujini
narsin ane miranni jem
oh kon chhe aa narsin ane miran em?
e badhan kan to tamaran anuyayi hatan
kan to tame emnan anuyayio chho
mari jem ja
e pan satanun dharu nakhwa magtan hatan
pahelan gujarati bhashaman
pachhi matiman
ane pachhi
manas matrni
panchey indriyoman
સ્રોત
- પુસ્તક : પ્રતિપદા (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 229)
- સંપાદક : પ્રશાંત પટેલ, યોગશ પટેલ
- પ્રકાશક : એન.એસ. પટેલ આર્ટ્સ કૉલેજ, આણંદ
- વર્ષ : 2015