રગેરગમાં કાળમીંઢ શિલાઓ તળે

ગુપ્ત વહેતી હડપ્પન નદી –

ઉછાળ આટલે કાળેય ધસમતી આવે છાતી લગી.

વારસાઈ મિરાતના દસ્તાવેજો,

વહુઆરુની જણસો,

ઓળીપાલીંપણની ભાત ને ચૂનાગેરુનાં ચિતરામણમાં જીવતી હથેળીઓ,

રજાઈધાબળીના ટાંકામાં ઊઘડતી વંશની સ્ત્રીઓની અગણિત બપોર.

અનેકાનેક ઓચ્છવનાં વરાંરસોડાં,

ગૂંજતાં વ્રતજાગરણ.

કેટકેટલું?

કુળની મરજાદ સાચવતી,

ઉંબરા, બારસાખ ને તુલસીક્યારો પૂજતી,

પાંચ દિવસ ખૂણો પાળી,

નીતરતાં રહી સઘળો અજંપો, થાક ને મૂંઝારો વહાવી દઈ

દરમાસે નવ અવતાર ધારનારી

ઠાવકી, કામઢી અને રૂપાળી સ્ત્રીઓ

આજ આટલે કાળેય ધસમસી આવે છાતી લગી,

વારતીડારતી રહે સતત.

એમની જણસોના નક્કર જૂના ઘાટ પિગળાવી

નવા ઘાટને મનગમતી મીનાકારી કરાવું.

ઘરનાં સજીવનિર્જીવ પર ઓળઘોળ થવાના,

અકથ્ય, અસહ્ય ચૂંથારામાં પગનાં અંગૂઠા વડે ભોંય ખોતરવાના,

વંશની દોમદોમ સાહ્યબીની ચૂપચાપ ઠાઠવેઠ કરવાનાં હજાર વાનાં,

જાતફરતે જાતે જ ચણેલી અભેદ્ય લોખંડી દીવાલો,

રગેરગમાં કાળમીંઢ શિલાઓ તળે ગુપ્ત વહેતી હડપ્પન નદી.

અસંભવ એવું સુકાવું.

ઉછાળ આટલે કાળેય ધસમતી આવે છાતી લગી.

જતનથી જાળવેલો કુળવારસો પેઢીદરપેઢી દીકરીઓને આપી જનારી સ્ત્રીઓના

જીવતર આખાના પરિશ્રમ, પરિતાપથી રચાયેલ લોહનગર,

એની ભોંયમાં ફંફોસું ગુપ્ત સુરંગ-

રૂંધામણી વંશપ્રણાલીઓની ઠસોઠસ

ગીચતાથી નીકળી જવા જોજનો દૂર.

ખોદું ત્યાં અક્ષત અવશેષો.

માટી તળે દટાઈ જાય ઓરતા.

કંતાયેલા હાથની આંટણોમાં,

રોજેરોજ ઉમેરાતી જતી રેખાઓમાં

આજના નકશા કરતાંય વધુ સુરેખ મારા વંશની સ્ત્રીઓની મુખાકૃતિ.

લોખંડી દીવાલો વચ્ચે અથડાતી ગૂંગળામણથીયે વધુ પ્રબળ છે

એમની હળવી છતાં કડપભરી બોલાશનો રણકાર,

એમનાં હાસ્ય ને ક્રંદન,

ઊંઘ ને ઉજાગરા

કડપને હળવાશ ને મરજી ને અકળામણ.

આ તમામ સંપદા સમેટતાં, સાચવતાં હું આખેઆખી લોહીઝાણ.

આરા વિનાનું લોહનગર

ને

રગેરગમાં જડબેસલાક ખોડાયેલી કાળમીંઢ શિલાઓ તળે ગુપ્ત વહેતી હડપ્પન નદીનોય

કોઈ ઓવારો નહીં.

તરવાઊગરવા મથતાં જ

ઘોડાપૂર ઉછાળમાં ધ્વસ્ત આજ.

ધારદાર કરચો કરપાયેલી આંગળીઓ વચ્ચે દાબી,

ત્વચા તળે ઘર કરી રહેલાં અડાબીડ રાનમાંથી

મારગ કંડારવાનું પડતું મૂકી,

ભીષણ જળપ્રપાતમાં પાષાણવત્ જડાઈ જઈ

બની જાઉં કાળમીંઢ શિલા –

મારા વંશની સ્ત્રીનો ચિરપરિચિત ચહેરો.

લોહનીંગળતી હથેળીએ સંચિત કરું

હડપ્પન નદી ને લોહનગર

મારા વંશની દીકરીઓ કાજે.

rageragman kalminDh shilao tale

gupt waheti haDappan nadi –

uchhaal aatle kaley dhasamti aawe chhati lagi

warsai miratna dastawejo,

wahuaruni janso,

olipalimpanni bhat ne chunagerunan chitramanman jiwti hathelio,

rajaidhablina tankaman ughaDti wanshni strioni agnit bapor

anekanek ochchhawnan waranrsoDan,

gunjtan wratjagran

ketketlun?

kulni marjad sachawti,

umbra, barsakh ne tulsikyaro pujti,

panch diwas khuno pali,

nitartan rahi saghlo ajampo, thak ne munjharo wahawi dai

darmase naw awtar dharnari

thawki, kamDhi ane rupali strio

aj aatle kaley dhasamsi aawe chhati lagi,

wartiDarti rahe satat

emni jansona nakkar juna ghat piglawi

nawa ghatne managamti minakari karawun

gharnan sajiwnirjiw par olghol thawana,

akathya, asahya chuntharaman pagnan angutha waDe bhonya khotarwana,

wanshni domdom sahybini chupchap thathweth karwanan hajar wanan,

jatapharte jate ja chaneli abhedya lokhanDi diwalo,

rageragman kalminDh shilao tale gupt waheti haDappan nadi

asambhaw ewun sukawun

uchhaal aatle kaley dhasamti aawe chhati lagi

jatanthi jalwelo kulwarso peDhidarpeDhi dikrione aapi janari striona

jiwtar akhana parishram, paritapthi rachayel lohangar,

eni bhonyman phamphosun gupt surang

rundhamni wanshaprnalioni thasothas

gichtathi nikli jawa jojno door

khodun tyan akshat awshesho

mati tale datai jay orta

kantayela hathni antnoman,

rojeroj umerati jati rekhaoman

ajna naksha kartanya wadhu surekh mara wanshni strioni mukhakriti

lokhanDi diwalo wachche athDati gunglamanthiye wadhu prabal chhe

emni halwi chhatan kaDapabhri bolashno rankar,

emnan hasya ne krandan,

ungh ne ujagra

kaDapne halwash ne marji ne aklaman

a tamam sampada samettan, sachawtan hun akheakhi lohijhan

ara winanun lohangar

ne

rageragman jaDbeslak khoDayeli kalminDh shilao tale gupt waheti haDappan nadinoy

koi owaro nahin

tarwaugarwa mathtan ja

ghoDapur uchhalman dhwast aaj

dharadar karcho karpayeli anglio wachche dabi,

twacha tale ghar kari rahelan aDabiD ranmanthi

marag kanDarwanun paDatun muki,

bhishan jalaprpatman pashanwat jaDai jai

bani jaun kalminDh shila –

mara wanshni strino chiraprichit chahero

lohningalti hatheliye sanchit karun

haDappan nadi ne lohangar

mara wanshni dikrio kaje

rageragman kalminDh shilao tale

gupt waheti haDappan nadi –

uchhaal aatle kaley dhasamti aawe chhati lagi

warsai miratna dastawejo,

wahuaruni janso,

olipalimpanni bhat ne chunagerunan chitramanman jiwti hathelio,

rajaidhablina tankaman ughaDti wanshni strioni agnit bapor

anekanek ochchhawnan waranrsoDan,

gunjtan wratjagran

ketketlun?

kulni marjad sachawti,

umbra, barsakh ne tulsikyaro pujti,

panch diwas khuno pali,

nitartan rahi saghlo ajampo, thak ne munjharo wahawi dai

darmase naw awtar dharnari

thawki, kamDhi ane rupali strio

aj aatle kaley dhasamsi aawe chhati lagi,

wartiDarti rahe satat

emni jansona nakkar juna ghat piglawi

nawa ghatne managamti minakari karawun

gharnan sajiwnirjiw par olghol thawana,

akathya, asahya chuntharaman pagnan angutha waDe bhonya khotarwana,

wanshni domdom sahybini chupchap thathweth karwanan hajar wanan,

jatapharte jate ja chaneli abhedya lokhanDi diwalo,

rageragman kalminDh shilao tale gupt waheti haDappan nadi

asambhaw ewun sukawun

uchhaal aatle kaley dhasamti aawe chhati lagi

jatanthi jalwelo kulwarso peDhidarpeDhi dikrione aapi janari striona

jiwtar akhana parishram, paritapthi rachayel lohangar,

eni bhonyman phamphosun gupt surang

rundhamni wanshaprnalioni thasothas

gichtathi nikli jawa jojno door

khodun tyan akshat awshesho

mati tale datai jay orta

kantayela hathni antnoman,

rojeroj umerati jati rekhaoman

ajna naksha kartanya wadhu surekh mara wanshni strioni mukhakriti

lokhanDi diwalo wachche athDati gunglamanthiye wadhu prabal chhe

emni halwi chhatan kaDapabhri bolashno rankar,

emnan hasya ne krandan,

ungh ne ujagra

kaDapne halwash ne marji ne aklaman

a tamam sampada samettan, sachawtan hun akheakhi lohijhan

ara winanun lohangar

ne

rageragman jaDbeslak khoDayeli kalminDh shilao tale gupt waheti haDappan nadinoy

koi owaro nahin

tarwaugarwa mathtan ja

ghoDapur uchhalman dhwast aaj

dharadar karcho karpayeli anglio wachche dabi,

twacha tale ghar kari rahelan aDabiD ranmanthi

marag kanDarwanun paDatun muki,

bhishan jalaprpatman pashanwat jaDai jai

bani jaun kalminDh shila –

mara wanshni strino chiraprichit chahero

lohningalti hatheliye sanchit karun

haDappan nadi ne lohangar

mara wanshni dikrio kaje