આપણે આવી રીતે છૂટાં નહોતું પડવું જોઈતું
aapne aawi rite chhutan nahotun paDawun joitun
આપણે આવી રીતે છૂટાં નહોતું પડવું જોઈતું, વિભા,
ટ્રેન તો બીજી પણ આવત,
ને સાંજ તો બીજી પણ પડત,
ને સ્ટેશન તો બીજું પણ મળત,
ને અમેરિકા તો બીજો પણ શોધાત;
પાછાં ફરતાં જોયું તો મારા નગરમાં
ઠેર ઠેર પર્વતો ઊગી નીકળ્યા છે,
રસ્તાઓ નદીઓ બનીને વહેવા લાગ્યા છે,
‘બસ થોભો’ના થાંભલાઓ કાંટાળાં ઝાડ બની ગયા છે,
લારી ખેંચતી મારવાડણોનાં સ્તનો
સફરજન બનીને લટકી રહ્યાં છે;
ઘોર અરણ્ય વચ્ચે હું સર્યો જાઉં છું, વિભા,
કર્કોટકની શોધમાં ભમું છું
બાહુક બનવાનાં સ્વપ્નો સાથે રમું છું,
મને કોઈ કહેતાં કોઈ ઓળખી ન શકે
આકાશના તારાય નહીં,
રેલના પાટાય નહીં,
વડોદરાની શેરીઓમાં ટપકતા નળ પણ નહીં,
રવિબાબુની કવિતાય નહીં,
સારેગમનો સાય નહીં;
ને પછી આવીશ તારી પાસે –
ના, સફરજન નહીં ખાવાની મેં પ્રતિજ્ઞા લીધી છે,
આદમે કરેલી ભૂલ હું શું કરવા કરું?
ના, હું અયોધ્યાનો રામ નથી,
ગોકુળનો શ્યામ નથી,
હું નથી વિદેહી જનક કે નથી મુનિ સનક,
નથી હું દુર્વાસા કે નથી હું નળ,
નથી હું યમુનાનું કૃષ્ણોદક
કે નથી નરસિંહ મહેતાએ નાહવાનું ઉષ્ણોદક;
તો, હું કોણ છું, વિભા?
ડેલ્ફીની દેવીને રીઝવવા નીકળેલો ઇડિપસ?
ગોદાવરીને કાંઠે ઊભેલી વનકન્યાનું સરી ગયેલું સ્વપ્નું?
પાંડવગુફામાં અપૂજ પડેલું શિવલિંગ?
પાર્કસ્ટ્રીટનો રાતોચોળ દીવો?
યુનિવસિર્ટીના ટાવરનો કબૂતર બેસવાથી ખસી ગયેલો કાંટો?
ડાંગમાં ચિત્તાની આંખમાં
મધરાતે ઝિલાયેલો વરસાદનો પહેલો છાંટો?
હુગલીમાં તરતો જતો તારો સોનેરી વાળ?
બૅરેક રોડ પરના કબ્રસ્તાનની પાળ?
સ્વપ્નાં તો વિભા, આળપંપાળ
સ્વપ્નાં તો રેતીના પહાડ
સ્વપ્નાં તો ઉનાળામાં પલાશનાં ઝાડ...
ઉખાડ હવે તારા બંગલાની નેમ-પ્લેટ,
કરી દે દરવાજો બંધ ને નીકળી આવ રસ્તા પર,
મારા નગરમાં તો હવે રોજ ધરતીકંપ થાય છે,
તારે ત્યાં નથી થતા?
મારા નગરનાં આકાશને કોઈ વેન્ટિલેશન મૂકે
તેની રાહ જોતો પડ્યો છું,
ધૂળની ડમરીઓ ચડે છે
પાંદડાં ખરે છે, ચડે છે ને પડે છે
હું આંખો મીંચી દઉં છું,
કદાચ આવતી કાલે રેતમાં ધરબાઈને
હું ટેકરી બની ગયો હોઈશ,
મારી ઉપર ઊડશે સૂકાં પાન
ક્યારેક થાકીને બેસશે હિમાલયથી પાછો આવેલો
યુધિષ્ઠિરનો શ્વાન,
નાગના બંધાશે રાફડા,
પણ કર્કોટકને ને તારે હવે શું, વિભા?
અવાય તો આવજે કો’ક વાર,
ગ્રીષ્મમાં આવીશ તો ગુલમ્હોર ખીલશે,
સવારે આવીશ તો શિરીષ
રાત્રે આવીશ તો રજનીગંધા
હેમંતમાં આવીશ તો પારિજાત
ને વર્ષમાં આવીશ તો મોગરો —
ના, બહુ વિચારવું નહીં,
‘હલ્લો ડિયર, હાઉ આર યુ’માં ખોવાઈ જવું,
નહિતર કાલથી તારા દરિયા પર જંગલ ઊગવા માંડશે,
જંગલમાં આખા દરિયા નથી હોતા,
દરિયાના પેટાળમાં ગાઢાં જંગલ હોય છે, હોં!
aapne aawi rite chhutan nahotun paDawun joitun, wibha,
tren to biji pan aawat,
ne sanj to biji pan paDat,
ne steshan to bijun pan malat,
ne amerika to bijo pan shodhat;
pachhan phartan joyun to mara nagarman
ther ther parwto ugi nikalya chhe,
rastao nadio banine wahewa lagya chhe,
‘bas thobho’na thambhlao kantalan jhaD bani gaya chhe,
lari khenchti marwaDnonan stno
sapharjan banine latki rahyan chhe;
ghor aranya wachche hun saryo jaun chhun, wibha,
karkotakni shodhman bhamun chhun
bahuk banwanan swapno sathe ramun chhun,
mane koi kahetan koi olkhi na shake
akashna taray nahin,
relna patay nahin,
waDodrani sherioman tapakta nal pan nahin,
rawibabuni kawitay nahin,
saregamno say nahin;
ne pachhi awish tari pase –
na, sapharjan nahin khawani mein prtigya lidhi chhe,
adme kareli bhool hun shun karwa karun?
na, hun ayodhyano ram nathi,
gokulno shyam nathi,
hun nathi widehi janak ke nathi muni sanak,
nathi hun durwasa ke nathi hun nal,
nathi hun yamunanun krishnodak
ke nathi narsinh mahetaye nahwanun ushnodak;
to, hun kon chhun, wibha?
Delphini dewine rijhawwa niklelo iDipas?
godawrine kanthe ubheli wankanyanun sari gayelun swapnun?
panDawaguphaman apuj paDelun shiwling?
parkastritno ratochol diwo?
yuniwsirtina tawarno kabutar beswathi khasi gayelo kanto?
Dangman chittani ankhman
madhrate jhilayelo warsadno pahelo chhanto?
hugliman tarto jato taro soneri wal?
berek roD parna kabrastanni pal?
swapnan to wibha, alpampal
swapnan to retina pahaD
swapnan to unalaman palashnan jhaD
ukhaD hwe tara banglani nem plet,
kari de darwajo bandh ne nikli aaw rasta par,
mara nagarman to hwe roj dhartikamp thay chhe,
tare tyan nathi thata?
mara nagarnan akashne koi wentileshan muke
teni rah joto paDyo chhun,
dhulni Damrio chaDe chhe
pandDan khare chhe, chaDe chhe ne paDe chhe
hun ankho minchi daun chhun,
kadach awati kale retman dharbaine
hun tekari bani gayo hoish,
mari upar uDshe sukan pan
kyarek thakine besshe himalaythi pachho awelo
yudhishthirno shwan,
nagna bandhashe raphDa,
pan karkotakne ne tare hwe shun, wibha?
away to aawje ko’ka war,
grishmman awish to gulamhor khilshe,
saware awish to shirish
ratre awish to rajnigandha
hemantman awish to parijat
ne warshman awish to mogro —
na, bahu wicharawun nahin,
‘hallo Diyar, hau aar yu’man khowai jawun,
nahitar kalthi tara dariya par jangal ugwa manDshe,
jangalman aakha dariya nathi hota,
dariyana petalman gaDhan jangal hoy chhe, hon!
aapne aawi rite chhutan nahotun paDawun joitun, wibha,
tren to biji pan aawat,
ne sanj to biji pan paDat,
ne steshan to bijun pan malat,
ne amerika to bijo pan shodhat;
pachhan phartan joyun to mara nagarman
ther ther parwto ugi nikalya chhe,
rastao nadio banine wahewa lagya chhe,
‘bas thobho’na thambhlao kantalan jhaD bani gaya chhe,
lari khenchti marwaDnonan stno
sapharjan banine latki rahyan chhe;
ghor aranya wachche hun saryo jaun chhun, wibha,
karkotakni shodhman bhamun chhun
bahuk banwanan swapno sathe ramun chhun,
mane koi kahetan koi olkhi na shake
akashna taray nahin,
relna patay nahin,
waDodrani sherioman tapakta nal pan nahin,
rawibabuni kawitay nahin,
saregamno say nahin;
ne pachhi awish tari pase –
na, sapharjan nahin khawani mein prtigya lidhi chhe,
adme kareli bhool hun shun karwa karun?
na, hun ayodhyano ram nathi,
gokulno shyam nathi,
hun nathi widehi janak ke nathi muni sanak,
nathi hun durwasa ke nathi hun nal,
nathi hun yamunanun krishnodak
ke nathi narsinh mahetaye nahwanun ushnodak;
to, hun kon chhun, wibha?
Delphini dewine rijhawwa niklelo iDipas?
godawrine kanthe ubheli wankanyanun sari gayelun swapnun?
panDawaguphaman apuj paDelun shiwling?
parkastritno ratochol diwo?
yuniwsirtina tawarno kabutar beswathi khasi gayelo kanto?
Dangman chittani ankhman
madhrate jhilayelo warsadno pahelo chhanto?
hugliman tarto jato taro soneri wal?
berek roD parna kabrastanni pal?
swapnan to wibha, alpampal
swapnan to retina pahaD
swapnan to unalaman palashnan jhaD
ukhaD hwe tara banglani nem plet,
kari de darwajo bandh ne nikli aaw rasta par,
mara nagarman to hwe roj dhartikamp thay chhe,
tare tyan nathi thata?
mara nagarnan akashne koi wentileshan muke
teni rah joto paDyo chhun,
dhulni Damrio chaDe chhe
pandDan khare chhe, chaDe chhe ne paDe chhe
hun ankho minchi daun chhun,
kadach awati kale retman dharbaine
hun tekari bani gayo hoish,
mari upar uDshe sukan pan
kyarek thakine besshe himalaythi pachho awelo
yudhishthirno shwan,
nagna bandhashe raphDa,
pan karkotakne ne tare hwe shun, wibha?
away to aawje ko’ka war,
grishmman awish to gulamhor khilshe,
saware awish to shirish
ratre awish to rajnigandha
hemantman awish to parijat
ne warshman awish to mogro —
na, bahu wicharawun nahin,
‘hallo Diyar, hau aar yu’man khowai jawun,
nahitar kalthi tara dariya par jangal ugwa manDshe,
jangalman aakha dariya nathi hota,
dariyana petalman gaDhan jangal hoy chhe, hon!
સ્રોત
- પુસ્તક : કિમપિ
- સર્જક : અનિરુદ્ધ બ્રહ્મભટ્ટ
- પ્રકાશક : આર. આર. શેઠ