IIAS Simla Khate Ek Shodh (Safar Mari Ane Mari Bhashani) - Free-verse | RekhtaGujarati
search search
લૉગ-ઇન

IIAS સીમલા ખાતે એક શોધ (સફર મારી અને મારી ભાષાની)

IIAS Simla Khate Ek Shodh (Safar Mari Ane Mari Bhashani)

સમીર ભટ્ટ સમીર ભટ્ટ
IIAS સીમલા ખાતે એક શોધ (સફર મારી અને મારી ભાષાની)
સમીર ભટ્ટ

1. પરોઢ

હોવું,

કાળના સર્વ સંતાપને શમાવી દેતું

અરે, કાળનેય ભૂલવી દેતું

માત્ર હોવું કેટલું સુંદર છે

એ સમજાય એવી સવાર છે આ.

કોઈ પુષ્ટ નારીના ઉન્નત પયોધર સમી

આ ટેકરીના ઢોળાવ પર

એકમેકના જુગજૂના ભાઈબંધો જેવાં અસંખ્ય વૃક્ષો

કાચી નીંદરમાં અધખૂલી આંખે

એકમેકને કશુંક કહે છે

અને

આકાશમાં રતુંબડી ઝાંય ઊપસી આવે છે,

ટેકરીના શિખર પરની તલ સમી

મૃદુ મલકતી એક પ્રશિષ્ટ ઇમારત

વૃક્ષોની બોલાશને પારખતી આછું આછું ડોલી રહી છે

આ સમયને પણ ઉલ્લંઘી જતા અવકાશમાં વાદળો વચ્ચે.

એમાં ક્યાંકથી આવીને બંધાયેલો

સૌંદર્યઘેલો એક જણ

અધખૂલી આંખે

આ ઇમારતના પથ્થરોની

વાદળની વૃક્ષોની

આદિમ વાણી ઉકેલવા મથી રહ્યો છે.

2. સવાર

ત્યાં તો, વાદળો ચડી આવે છે ચોમેરથી

રતુંબડી ઝાંયને ઢાંકી દેતા.

લાગે છે કે વરસશે કદાચ.

એક રૂંવાટીદાર પહાડી શ્વાન (હમણાંનો એનો સાથી)

આવીને બેસે છે તેની પાસે.

આછાં વાદળ, ઘેરી ઇમારત, ભીનાશથી

એકમેકમાં ગૂંથાયેલાં વૃક્ષો અને વરસાદી ઝરફરાટ વચ્ચે

શ્વાનને પસવારતાં પસવારતાં

અચાનક એ જણને થાય છે

કે વરસશે જો અનરાધાર

તો એમાં આ શ્વાનની ટચલી આંગળીય નહીં ઓગળે

સવારની આ સફરમાં.

પણ,

જો ઓગળશે એ પોતે, વહેશે,

જમીનમાં ઊતરશે અને વૃક્ષોના મૂળમાં પ્રવેશી

થડ–ડાળ–પાંદની શિરાઓમાં પહોંચી જશે તો?

3. બપોર

વાદળો તો વિખેરાઈ ગયાં.

સૂર્ય અઢળક ઢળિયો છે આખી ઇમારત પર.

ખુલ્લી ફટ્ટાક ટેકરી પ્રવાસીઓના કોલાહલથી ઊભરાઈ ઊઠી.

ભાતભાતના લોકો–

સૂચનાઓ આપતા, જૂથના મુખીને કમને અનુસરતા,

મશ્કરાઓ, બધું જોઈ, સૂંઘી, ચાખી કૅમેરામાં ઉતારી

તૃપ્તિનો ઓડકાર ખાઈ લેતા પોતે અને ઇમારત

છબીમાં બરાબર ઝીલાયા છે – ની ખાતરી

કરતાં, પોતાની તૃપ્તિ દૂર દેશાવરમાં રહેલા

લોકોની અતૃપ્તિ સાથે કેવું સાદૃશ્ય રચશે–ની

મનોમન ગણતરી માંડતા લોકોની રગેરગમાંથી ઊઠતા

ખાટા ઓડકારો સાંભળતો એ જણ

સ્તબ્ધ બની

ધીમે ધીમે ઉદાસી ઓઢતી ઇમારત ભણી ચાલી નીકળે છે.

ઇમારતના ગ્રંથાલયમાં પહોંચી

એના જેવા જ આગંતુક છતાં

આખા વાતાવરણ સાથે બાથ ભીડતાં

એકાદ પરભાષી પુસ્તકને શોધી એમાં પ્રવેશે છે.

વર્ષોની એકલતાથી મૂંઝાતી પરદેશી ભાષા

અને એ સ્વદેશી જણ

એકમેકની હૂંફથી આર્દ્ર બની જાય છે.

આ સભર શૂન્ય બપોરે.

4. સાંજ

આ ઢળતી સાંજે

ઊંચા એટલાં જ ઊંડા વૃક્ષો

કે

ટેકરી

કોણ ટકાવે છે એકબીજાને

એ નક્કી કરવું મુશ્કેલ બને એવો સૂનકાર વ્યાપ્યો છે.

વૃક્ષ વચાળેથી દદડતી સાંજ ફરી વળે છે તળેટીના શહેરમાં

સાંજથી દબાતું આખું શહેર હજારો ફાટી આંખે તાકી રહે છે

આકાશ ભણી.

તળેટી અને આકાશ વચ્ચેની ટેકરીની ટોચે બેસેલ

એ જણ અંદરથી ફફડી ઊઠે છે કે

એ ભૂલી તો નહીં જાય ને પોતાની ભાષા.

ગુજરાતી.

બેબાકળો એ ધસી જાય છે પાસેના વૃક્ષ તરફ

વૃક્ષોના જનાન્તિક ઉદ્ગારમાંથી કદાચ

ગુજરાતી મૂળાક્ષરને મળતો એકાદો ધ્વનિય

જો એના કાને પડી જાય

તો આજની સાંજે એ ટકી જશે.

5. રાત

થોડી વારે સાંજને હટાવે છે રાત

જામે છે

ઘેરા અંધકારમાં ચસોચસ ગોઠવાયેલ આકાશમાં

ક્યાંક ક્યાંક કોઈક તારા ટમટમે છે

જાણે પાછળ ભરાયેલી કોઈ ‘ગેબી કચેરી’ના રખેવાળ જેવા.

અરે!

એ જણની અંદર

એની ભાષાના ઊર્મિલ કવિએ વાપરેલાં વિશેષણ

આ ગાઢ અંધકારમાં કેમ ઊગી નીકળ્યાં!

લાગે છે કે અંધારુ અને ઊર્મિલતા વચ્ચે જનમજનમનો નાતો છે.

એ નાતાને પારખીને,

બહારના અંધારા અને અંદરની ઊર્મિલતાથી રસાયેલો એ જણ

ભીતર ઊગેલા ઉદ્ગારોને

પાસેના ખરબચડા થડ પર હાથ ફેરવતાં ફેરવતાં સંભળાવી દે છે.

વૃક્ષ પૂરી કરુણાથી – પ્રસન્નતાથી મલકી ઊઠે છે

આજ

એ ટકી જવાનો એટલું તો નક્કી.

સ્રોત

  • પુસ્તક : પરબ : એપ્રિલ ૨૦૨૫ (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 14)
  • સંપાદક : કિરીટ દૂધાત
  • પ્રકાશક : ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ