
એક આખેઆખો કલ્પ સદીઓના ચકરાવા સમેટી
આ ક્ષણે પગનાં તળિયે આવી ઠર્યો છે.
મારી પેઢીઓના ભૂંસાયેલા નક્શા
હથેળીમાં ઊંડા પહોળા વ્રણ આંકી ચૂક્યા હોય તે ઘડી
ઊંબરા પૂજવા વલવલતી આંગળીઓ વહેરાઈ જાય,
તરડાતી જતી ત્વચાય જૂઠી પડી જાય.
મને તસોતસ વળગી બેઠેલી મારા વંશની મારી પૂર્વજ સ્ત્રીઓ,
એકાએક જ સ્મશાન ભૂથી બેઠી થઈ એકાકાર થતી રહે –
મારી ઘરવખરીની રખાવટમાં,
મારી એકેક ક્રિયામાં, મારી વાસનામાં ને મારામાં.
પેઢી દર પેઢીથી છાતીમાં ઝીંકાયેલા ખાલીપાને
મારા ઉંબરે જડબેસલાક ખોડી દેતી મારા વંશની સ્ત્રીઓ.
રોજ સંધ્યાકાળે ઊઘડતી રહે મારા ઘરને ગળી જતા અંધારમાં.
દિવાલોમાંથી ખરતો રહે ચૂલાના ધૂમાડા અને
છાણ-વાસીદાંની સુવાસથી ભર્યો-ભાદર્યો એમનો સૂનકાર.
માથાંબોળ ન્હાતાં વાળમાં ફોરમતા રહે અરીઠાં ને
જૂઈ-બોરસલીનાં વેણી ગજરા.
આંગણામાં ખોરડાનાં મોભ સમા ઝાડ હેઠે બેસી
ઘરની વહુઆરુ માટે ફૂલ ગૂંથતી આંગળીઓની
આંટણો પેઢીઓથી મારા વંશની દીકરીઓને સારતી રહી છે.
વંશની ઓળખ એવાં શિવ-શક્તિ અને શાલિગ્રામનો –
અછોડો છાતીની વચોવચ રહે એમ – આ બધી
સ્ત્રીઓએ ભેગી મળી મારા ગળામાં નાખેલો – મને
લૂગડાં આવેલાં તે દિવસે.
આજે પણ એ ચકતાંની ધારથી ચામડી છોલાય છે.
છાતીનાં દૂઝતાં વ્રણમાંથી ઝમતાં રહે એમનાં મૂંગા આર્તનાદ.
રાત્રે બારીમાંથી ચળાઈને આવતા ચંદ્રનાં ઝાંખા
પ્રકાશમાં છત, છો ને દિવાલો પરે એમના પડછાયા.
પરંપરિત તાલબદ્ધ પરંપરિત નૃત્ય કરતા પડછાયા.
કોરીધાકોર આંખ પર પડછાયાના ઘા વડે
દૃષ્ટિમાં તિરાડ.
તિરાડો સાંધવા મથું તો હાથ લકવાગ્રસ્ત.
મારા વંશની સ્ત્રીઓએ વેઠેલા આકરા ઉજાગરાએ
મારી એકેએક રાતને આંધળી કરી મૂકી છે.
વારસામાં મળેલાં એમનાં ઘરેણાંના ઘાટ ઉકેલતી રહી છું
આજ લગી.
ઝીણાં નક્શી કામમાં કોઈ એ રીતે શોધી શકી નથી એ રૂપ –
એ આકાર જે હું પોતે વારસામાં આપી શકું.
જળોની જેમ મારા જીવિતને ચસોચસ વળગેલી
પેઢીઓના નક્શા અને એની રેખાઓએ આંકેલા વ્રણ
આગતની માટી તળે દાટી દેવાં છે હવે તો.
ઘ્રાણેન્દ્રિયો અને ત્વચામાંથી પેઢીઓ જૂની સુવાસ અને
બળતરા ય મૂળ સમેત ઉખાડી કોક અવાવરું વાવમાં
પધરાવી દીધી છે ક્યારની.
પૂર્વજ સ્ત્રીઓના પડછાયા હવે મારામાં જ સમેટી
ઘરની છત, છો ને દિવાલો અજવાળી દેવી છે
જેથી મટી જાય દૂઝતા ઘા જેવા એમનાં
રહ્યાં સહ્યાં અવશેષોનાં નામોનિશાન.
વારસામાં હું આપી શકું
નવું નક્કોર ઉજળું ઘર, તાજાંફૂલ અને
સુંદર – સરળ ઘાટ.
ek akheakho kalp sadiona chakrawa sameti
a kshne pagnan taliye aawi tharyo chhe
mari peDhiona bhunsayela naksha
hatheliman unDa pahola wran aanki chukya hoy te ghaDi
umbra pujwa walawalti anglio waherai jay,
tarDati jati twchay juthi paDi jay
mane tasotas walgi betheli mara wanshni mari purwaj strio,
ekayek ja smshan bhuthi bethi thai ekakar thati rahe –
mari gharawakhrini rakhawatman,
mari ekek kriyaman, mari wasnaman ne maraman
peDhi dar peDhithi chhatiman jhinkayela khalipane
mara umbre jaDbeslak khoDi deti mara wanshni strio
roj sandhyakale ughaDti rahe mara gharne gali jata andharman
diwalomanthi kharto rahe chulana dhumaDa ane
chhan wasidanni suwasthi bharyo bhadaryo emno sunkar
mathambol nhatan walman phoramta rahe arithan ne
jui boraslinan weni gajra
angnaman khorDanan mobh sama jhaD hethe besi
gharni wahuaru mate phool gunthti anglioni
antno peDhiothi mara wanshni dikrione sarti rahi chhe
wanshni olakh ewan shiw shakti ane shaligramno –
achhoDo chhatini wachowach rahe em – aa badhi
strioe bhegi mali mara galaman nakhelo – mane
lugDan awelan te diwse
aje pan e chaktanni dharthi chamDi chholay chhe
chhatinan dujhtan wranmanthi jhamtan rahe emnan munga artanad
ratre barimanthi chalaine aawta chandrnan jhankha
prkashman chhat, chho ne diwalo pare emna paDchhaya
paramprit talabaddh paramprit nritya karta paDchhaya
koridhakor aankh par paDchhayana gha waDe
drishtiman tiraD
tiraDo sandhwa mathun to hath lakwagrast
mara wanshni strioe wethela aakra ujagraye
mari ekeek ratne andhli kari muki chhe
warsaman malelan emnan gharenanna ghat ukelti rahi chhun
aj lagi
jhinan nakshi kamman koi e rite shodhi shaki nathi e roop –
e akar je hun pote warsaman aapi shakun
jaloni jem mara jiwitne chasochas walgeli
peDhiona naksha ane eni rekhaoe ankela wran
agatni mati tale dati dewan chhe hwe to
ghranendriyo ane twchamanthi peDhio juni suwas ane
balatra ya mool samet ukhaDi kok awawarun wawman
padhrawi didhi chhe kyarni
purwaj striona paDchhaya hwe maraman ja sameti
gharni chhat, chho ne diwalo ajwali dewi chhe
jethi mati jay dujhta gha jewa emnan
rahyan sahyan awsheshonan namonishan
warsaman hun aapi shakun
nawun nakkor ujalun ghar, tajamphul ane
sundar – saral ghat
ek akheakho kalp sadiona chakrawa sameti
a kshne pagnan taliye aawi tharyo chhe
mari peDhiona bhunsayela naksha
hatheliman unDa pahola wran aanki chukya hoy te ghaDi
umbra pujwa walawalti anglio waherai jay,
tarDati jati twchay juthi paDi jay
mane tasotas walgi betheli mara wanshni mari purwaj strio,
ekayek ja smshan bhuthi bethi thai ekakar thati rahe –
mari gharawakhrini rakhawatman,
mari ekek kriyaman, mari wasnaman ne maraman
peDhi dar peDhithi chhatiman jhinkayela khalipane
mara umbre jaDbeslak khoDi deti mara wanshni strio
roj sandhyakale ughaDti rahe mara gharne gali jata andharman
diwalomanthi kharto rahe chulana dhumaDa ane
chhan wasidanni suwasthi bharyo bhadaryo emno sunkar
mathambol nhatan walman phoramta rahe arithan ne
jui boraslinan weni gajra
angnaman khorDanan mobh sama jhaD hethe besi
gharni wahuaru mate phool gunthti anglioni
antno peDhiothi mara wanshni dikrione sarti rahi chhe
wanshni olakh ewan shiw shakti ane shaligramno –
achhoDo chhatini wachowach rahe em – aa badhi
strioe bhegi mali mara galaman nakhelo – mane
lugDan awelan te diwse
aje pan e chaktanni dharthi chamDi chholay chhe
chhatinan dujhtan wranmanthi jhamtan rahe emnan munga artanad
ratre barimanthi chalaine aawta chandrnan jhankha
prkashman chhat, chho ne diwalo pare emna paDchhaya
paramprit talabaddh paramprit nritya karta paDchhaya
koridhakor aankh par paDchhayana gha waDe
drishtiman tiraD
tiraDo sandhwa mathun to hath lakwagrast
mara wanshni strioe wethela aakra ujagraye
mari ekeek ratne andhli kari muki chhe
warsaman malelan emnan gharenanna ghat ukelti rahi chhun
aj lagi
jhinan nakshi kamman koi e rite shodhi shaki nathi e roop –
e akar je hun pote warsaman aapi shakun
jaloni jem mara jiwitne chasochas walgeli
peDhiona naksha ane eni rekhaoe ankela wran
agatni mati tale dati dewan chhe hwe to
ghranendriyo ane twchamanthi peDhio juni suwas ane
balatra ya mool samet ukhaDi kok awawarun wawman
padhrawi didhi chhe kyarni
purwaj striona paDchhaya hwe maraman ja sameti
gharni chhat, chho ne diwalo ajwali dewi chhe
jethi mati jay dujhta gha jewa emnan
rahyan sahyan awsheshonan namonishan
warsaman hun aapi shakun
nawun nakkor ujalun ghar, tajamphul ane
sundar – saral ghat



સ્રોત
- પુસ્તક : શબ્દસૃષ્ટિ (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 23)
- સંપાદક : હર્ષદ ત્રિવેદી
- પ્રકાશક : ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી
- વર્ષ : 2008