ટપુડો હજામ આવ્યો.

બાપુ ક્યેઃ નથી બોડવાં દાઢાં

જા, પહેલાં દોડ્ય.....માસ્તરને ને કસળચંદને બરક્ય.

વજા ગઢવીને ને સરપંચને સાદ પાડતો આવ્ય.

કે'જે, ઉતાવળનું છ્‚ ઝટ આવે.

સૌ આવ્યા

જોયું તો નરભો ગોર નિમાણો થઈને બેઠો છ્ ઓટલે.

મોઢે માખ્યું મમણે છ્.

ખડિયાને ટીલવી સૂંઘી રઈ છ્.

કસળચંદ ક્યે: બાપુ, અત્યારમાં સું બરક્યા છ્,

સંધાયને?

‘સાંભળ્ય કસળચંદ,’ બાપુ બોલ્યા

‘સાળદુભા ને અણદુભા ઈ અમારા પરદાદા.

પાંચ વીહુ ગાયુંની ખરિયું ને શિંગડિયું

સોને મઢાવીને એનાં દાન કર્યાં'તાં....

ત્રીજી પેઢીએ, ઓઘડબાપુના વેલે

થયા કાથડદાદા.

ઈણે ગાયુંની વારે ચડીને

પોતાના જીવ દવલા કર્યા'તા સમરાંગણમાં.

ઈના દીકરા ઓઘડબાપુ.

ભગત—

ઈમણે ખોડી ને મુડદાલ ગાયુંની

છેલ્લા સુવાસ લગી ચાકરીયું કરી’તી......

–કેમ બારોટ, છે ને તમારે ચોપડે આ સંધી ય વાતું?

બારોટે ઊંઘરાટી આંખ્યું ખોલી

માથું હલાવ્યું.

‘ઇ ગવતરીપાળ વંશના અમે

છેલ્લા દીવા.

અમને કુંવરસુખ નો મળ્યાં.

અને હવે મરતક સામાં ઊભાં છ્,

અમને વચાર આવ્યા કે,

ખાચરવંશની નામના રઈ જાય એવું

કાંક કરતા જાયેં.’

‘ખમ્મા, બાપુને ખમ્મા....’ ટપુડો અડધો અડધો

થઈ રયો.

બાપુ ક્વેઃ માસ્તર, મજાનું ગાયનું ચીતર પાડ્ય,

ફળિયામાં...

માસ્તરે સાંઠીકડાથી ગાય ચીતરી, ધૂળમાં,

બાપુ ક્યે: પડખે ‘પાંચસે ગાયું’ એમ લખ્ય.

માસ્તરે લખ્યું.

‘નરભા મા’ રાજ, હવે કરાવ્ય હાથજોડ્ય' બાપુ બોલ્યા.

‘શેની હાથ જોડ્ય, બાપુ?’ નરભો રઘવાયો થયો.

‘તને પાંચસે ગાયુંનાં દાન કરીએ છીએ, ઈની

અક્કલમઠ્ઠા!' બાપુએ મૂછ પર તાવ દીધા.

બધાનાં મોં ફાટી ગિયાં¬: પાંચસે ગાયું!

નરભાએ હાથ જોડાવ્યા ને અસ્તુ-તથાસ્તુ કીધું.

બાપુ ક્યેઃ લે મા'રાજ, પાંચસે ગાયુંનાં દાન તો

જાણે કર્યાં. હવે દે આશરવાદ. ને દેવીપુતર, હવે

થાવા દ્યો કવિત, દાદા-પરદાદા સરગાપરમાંથી ભલકારા

દ્યૈ એવી અમારી બિરદાવળી ગાવ.....

ગઢવીએ ખોંખારો ખાધો. નરભોગોર શિયાંવિયાં થતો

બોલ્યો: ‘બાપુ, મારે બીજે હાથજોડ્ય કરાવવા

જાવાનું છ્...'

‘ગાયું લઈને ઉપડ્ય, તું તારે....' બાપુ બોલ્યા.

નરભો ક્યેઃ ‘ગાયું ક્યાં ઊભીયું છ્?’

બાપુએ; એટલું ય નથી ભળાતું તને? આ રઈ

સંધી' કહી ધૂળમાં આળખેલું ગાયનું ચીતર ચીંધ્યું:

લે, ખોબેખોબે ભરી લે.

તારા ખડિયામાં બધી ગાયું માય જાશે...

tapuDo hajam aawyo

bapu kye nathi boDwan daDhan

ja, pahelan doDya mastarne ne kasalchandne barakya

waja gaDhwine ne sarpanchne sad paDto aawya

keje, utawalanun a‚ jhat aawe

sau aawya

joyun to narbho gor nimano thaine betho a otle

moDhe makhyun mamne a

khaDiyane tilwi sunghi rai a

kasalchand kyeh bapu, atyarman sun barakya a,

sandhayne?

‘sambhalya kasalchand,’ bapu bolya

‘saladubha ne anadubha i amara pardada

panch wihu gayunni khariyun ne shingaDiyun

sone maDhawine enan dan karyantan

triji peDhiye, oghaDbapuna wele

thaya kathaDdada

ine gayunni ware chaDine

potana jeew dawla karyata samranganman

ina dikra oghaDbapu

bhagat—

imne khoDi ne muDdal gayunni

chhella suwas lagi chakriyun kari’ti

–kem barot, chhe ne tamare chopDe aa sandhi ya watun?

barote unghrati ankhyun kholi

mathun halawyun

‘i gawatripal wanshna ame

chhella diwa

amne kunwarsukh no malyan

ane hwe martak saman ubhan a,

amne wachar aawya ke,

khacharwanshni namna rai jay ewun

kank karta jayen ’

‘khamma, bapune khamma ’ tapuDo aDdho aDdho

thai rayo

bapu kwe mastar, majanun gayanun chitar paDya,

phaliyaman

mastre santhikDathi gay chitri, dhulman,

bapu kyeh paDkhe ‘panchse gayun’ em lakhya

mastre lakhyun

‘narbha ma’ raj, hwe karawya hathjoDya bapu bolya

‘sheni hath joDya, bapu?’ narbho raghwayo thayo

‘tane panchse gayunnan dan kariye chhiye, ini

akkalmaththa! bapue moochh par taw didha

badhanan mon phati giyan¬ha panchse gayun!

narbhaye hath joDawya ne astu tathastu kidhun

bapu kye le maraj, panchse gayunnan dan to

jane karyan hwe de asharwad ne dewiputar, hwe

thawa dyo kawit, dada pardada sargaparmanthi bhalkara

dyai ewi amari birdawli gaw

gaDhwiye khonkharo khadho narbhogor shiyanwiyan thato

bolyoh ‘bapu, mare bije hathjoDya karawwa

jawanun a

‘gayun laine upaDya, tun tare bapu bolya

narbho kye ‘gayun kyan ubhiyun a?’

bapue; etalun ya nathi bhalatun tane? aa rai

sandhi kahi dhulman alkhelun gayanun chitar chindhyunh

le, khobekhobe bhari le

tara khaDiyaman badhi gayun may jashe

tapuDo hajam aawyo

bapu kye nathi boDwan daDhan

ja, pahelan doDya mastarne ne kasalchandne barakya

waja gaDhwine ne sarpanchne sad paDto aawya

keje, utawalanun a‚ jhat aawe

sau aawya

joyun to narbho gor nimano thaine betho a otle

moDhe makhyun mamne a

khaDiyane tilwi sunghi rai a

kasalchand kyeh bapu, atyarman sun barakya a,

sandhayne?

‘sambhalya kasalchand,’ bapu bolya

‘saladubha ne anadubha i amara pardada

panch wihu gayunni khariyun ne shingaDiyun

sone maDhawine enan dan karyantan

triji peDhiye, oghaDbapuna wele

thaya kathaDdada

ine gayunni ware chaDine

potana jeew dawla karyata samranganman

ina dikra oghaDbapu

bhagat—

imne khoDi ne muDdal gayunni

chhella suwas lagi chakriyun kari’ti

–kem barot, chhe ne tamare chopDe aa sandhi ya watun?

barote unghrati ankhyun kholi

mathun halawyun

‘i gawatripal wanshna ame

chhella diwa

amne kunwarsukh no malyan

ane hwe martak saman ubhan a,

amne wachar aawya ke,

khacharwanshni namna rai jay ewun

kank karta jayen ’

‘khamma, bapune khamma ’ tapuDo aDdho aDdho

thai rayo

bapu kwe mastar, majanun gayanun chitar paDya,

phaliyaman

mastre santhikDathi gay chitri, dhulman,

bapu kyeh paDkhe ‘panchse gayun’ em lakhya

mastre lakhyun

‘narbha ma’ raj, hwe karawya hathjoDya bapu bolya

‘sheni hath joDya, bapu?’ narbho raghwayo thayo

‘tane panchse gayunnan dan kariye chhiye, ini

akkalmaththa! bapue moochh par taw didha

badhanan mon phati giyan¬ha panchse gayun!

narbhaye hath joDawya ne astu tathastu kidhun

bapu kye le maraj, panchse gayunnan dan to

jane karyan hwe de asharwad ne dewiputar, hwe

thawa dyo kawit, dada pardada sargaparmanthi bhalkara

dyai ewi amari birdawli gaw

gaDhwiye khonkharo khadho narbhogor shiyanwiyan thato

bolyoh ‘bapu, mare bije hathjoDya karawwa

jawanun a

‘gayun laine upaDya, tun tare bapu bolya

narbho kye ‘gayun kyan ubhiyun a?’

bapue; etalun ya nathi bhalatun tane? aa rai

sandhi kahi dhulman alkhelun gayanun chitar chindhyunh

le, khobekhobe bhari le

tara khaDiyaman badhi gayun may jashe