પોણા બે વીઘાના ખેતરવાળા માણસનો અહેવાલ
pona be wighana khetarwala manasno ahewal
એની કને
પોણા બે વીઘાનું ખેતર હતું.
વાડમાં ચિભડાં, એક બે છીંડાં, શરાફનાં મીંડાં
સાત બારનો એક ઉતારો ને આખા ગામનો ઉતાર તલાટી હતો
બધાંયને હોય એમ એને ય હતાં, બાયડી છોકરાં.
બે બાખડી ભેંસો, પેટનું જૂનું દરદ,
પચ્ચી ફૂટનાં આંતરડાં, આવડી અમથી જઠર ને કંકાસિયો કૂવો.
મવડાની પોટલી ચડાવીને એ ધૂણ્યા કરતો, માતાજીનો ભૂવો.
રોજ રાત પડે ત્યારે
કણસરી દેવી આવીને
સાવ નાગડી થઈને એની દૂંટીમાં ફેરફૂંદરડી ખાય છે
એની જઠરમાં આજ લગી જેટલું ધાન ઓર્યું છે
એ બધાંમાંથી આખી રાત ફણગા ફૂટ્યા કરે છે, છોડવા ઊંચા વધતા જાય છે
ડૂંડા ને ડોડા બેસે છે
ને ભૂખી ભૂંજરવાડનાં ડોઝરાં ને ડૂંડ ભરાઈ જાય છે.
પણ કમબખત સવાર પડે છે ને બધાંને હગવા જવું પડે છે
ને બધું કર્યું કારવ્યું ધૂળમાં મળી જાય છે.
સાચું ખોટું તો રામ જાણે, –
એના દાદા કહેતાં કે એમના જમાનામાં
જાડી વડવાઈઓ જેવો વરસાદ પડતો
ને એને પકડીને હીંચકા ખાવાની એવી તો લ્હેર પડતી.
દાદો મારો હાળો એક નંબરનો ગપોડી
બળદિયાની જેમ હાંક્યા કરતો હશે ટાઢા પ્હોરની.
અત્યારે તો પાછલી ઓરડીમાં બાવાં બાઝતાં હોય એમ વાદળાં બાઝ્યાં છે.
એ હાથ વીંઝે છે
એના દાદાના જમાનાની વડવાઈઓ
હજી એવી ને એવી લટક્યા કરે છે
જો કે થઈ ગઈ ચે સૂકીભઠ, પણ છે મજબૂત, વાંધો નૈં આવે.
વરસાદની એક કોરી ધારને એ મફલરની જેમ વીંટાળે છે
ને દાદો આવીને એને એ... યે... ને એક મોટો હિંચકો ખવડાવે છે.
એક વાત કહી દઉં, છેલ્લી:
મોડી સાંજે અંધારું એને કૂતરાની જેમ સૂંઘતું હતું ને
ક્યાસ કાઢતા પાંચ પડછાયાઓની ફરતે
ટોળે વળ્યું હતું આખું ગામ
ઉપર વદ ચૌદશિયો ચન્દ્ર ખીલી રહ્યો હતો
ત્યારે બેચાર લંગોટિયા દોસ્તદારો
એની આ તરકીબ પર આફરીન થઈને
હાથ વીંઝતા હતા:
લ્હેર પડી જાય જો એકાદી વડવાઈ હાથમાં આવી જાય તો...
ને હા, એક બીજી વાત, –
એનો દાદો ગપોડી નહોતો.
eni kane
pona be wighanun khetar hatun
waDman chibhDan, ek be chhinDan, sharaphnan minDan
sat barno ek utaro ne aakha gamno utar talati hato
badhanyne hoy em ene ya hatan, bayDi chhokran
be bakhDi bhenso, petanun junun darad,
pachchi phutnan antarDan, aawDi amthi jathar ne kankasiyo kuwo
mawDani potli chaDawine e dhunya karto, matajino bhuwo
roj raat paDe tyare
kanasri dewi awine
saw nagDi thaine eni duntiman pherphundarDi khay chhe
eni jatharman aaj lagi jetalun dhan oryun chhe
e badhanmanthi aakhi raat phanga phutya kare chhe, chhoDwa uncha wadhta jay chhe
DunDa ne DoDa bese chhe
ne bhukhi bhunjarwaDnan Dojhran ne DoonD bharai jay chhe
pan kamabkhat sawar paDe chhe ne badhanne hagwa jawun paDe chhe
ne badhun karyun karawyun dhulman mali jay chhe
sachun khotun to ram jane, –
ena dada kahetan ke emna jamanaman
jaDi waDwaio jewo warsad paDto
ne ene pakDine hinchka khawani ewi to lher paDti
dado maro halo ek nambarno gapoDi
baladiyani jem hankya karto hashe taDha phorni
atyare to pachhli orDiman bawan bajhtan hoy em wadlan bajhyan chhe
e hath winjhe chhe
ena dadana jamanani waDwaio
haji ewi ne ewi latakya kare chhe
jo ke thai gai che sukibhath, pan chhe majbut, wandho nain aawe
warsadni ek kori dharne e maphalarni jem wintale chhe
ne dado awine ene e ye ne ek moto hinchko khawDawe chhe
ek wat kahi daun, chhellih
moDi sanje andharun ene kutrani jem sunghatun hatun ne
kyas kaDhta panch paDchhayaoni pharte
tole walyun hatun akhun gam
upar wad chaudashiyo chandr khili rahyo hato
tyare bechar langotiya dostdaro
eni aa tarkib par aphrin thaine
hath winjhta hatah
lher paDi jay jo ekadi waDwai hathman aawi jay to
ne ha, ek biji wat, –
eno dado gapoDi nahoto
eni kane
pona be wighanun khetar hatun
waDman chibhDan, ek be chhinDan, sharaphnan minDan
sat barno ek utaro ne aakha gamno utar talati hato
badhanyne hoy em ene ya hatan, bayDi chhokran
be bakhDi bhenso, petanun junun darad,
pachchi phutnan antarDan, aawDi amthi jathar ne kankasiyo kuwo
mawDani potli chaDawine e dhunya karto, matajino bhuwo
roj raat paDe tyare
kanasri dewi awine
saw nagDi thaine eni duntiman pherphundarDi khay chhe
eni jatharman aaj lagi jetalun dhan oryun chhe
e badhanmanthi aakhi raat phanga phutya kare chhe, chhoDwa uncha wadhta jay chhe
DunDa ne DoDa bese chhe
ne bhukhi bhunjarwaDnan Dojhran ne DoonD bharai jay chhe
pan kamabkhat sawar paDe chhe ne badhanne hagwa jawun paDe chhe
ne badhun karyun karawyun dhulman mali jay chhe
sachun khotun to ram jane, –
ena dada kahetan ke emna jamanaman
jaDi waDwaio jewo warsad paDto
ne ene pakDine hinchka khawani ewi to lher paDti
dado maro halo ek nambarno gapoDi
baladiyani jem hankya karto hashe taDha phorni
atyare to pachhli orDiman bawan bajhtan hoy em wadlan bajhyan chhe
e hath winjhe chhe
ena dadana jamanani waDwaio
haji ewi ne ewi latakya kare chhe
jo ke thai gai che sukibhath, pan chhe majbut, wandho nain aawe
warsadni ek kori dharne e maphalarni jem wintale chhe
ne dado awine ene e ye ne ek moto hinchko khawDawe chhe
ek wat kahi daun, chhellih
moDi sanje andharun ene kutrani jem sunghatun hatun ne
kyas kaDhta panch paDchhayaoni pharte
tole walyun hatun akhun gam
upar wad chaudashiyo chandr khili rahyo hato
tyare bechar langotiya dostdaro
eni aa tarkib par aphrin thaine
hath winjhta hatah
lher paDi jay jo ekadi waDwai hathman aawi jay to
ne ha, ek biji wat, –
eno dado gapoDi nahoto
સ્રોત
- પુસ્તક : પ્રતિપદા (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 54)
- સંપાદક : પ્રશાંત પટેલ, યોગેશ પટેલ
- પ્રકાશક : ડૉ. મોહન પટેલ
- વર્ષ : 2015