એક રાજપૂત ટેકના મધ્યકાલીન કિસ્સાના દુહા
ek rajput tekana madhyakalin kissana duha
‘સાંભળો છો કે શાયબા, મારી કાયા કરમાણી,
એક માખીને કારણે, મારી ઊંઘું વીખાણી.
પોઢી હતી પલંગમાં વસમા દી વૈશાખ,
વાયો રહૈ ગ્યો વાલમા, મારે મોઢે બેઠી માખ!
ઉડાડું તો ઊંઘ ઊડે, ને ઓઢું તો અકળાઉં,
ધાડ પડે ધોળે દીએ, હું લાખેણી લૂંટાઉં.
રે‘વું ન તારા રાજમાં, મર કાળા કળેળે કાગ
નીંદરું ના'વે નેનમાં, મારે અંગે ઊઠે આગ.’
ડાબો મેલ્યો ડાયરો, ને જમણી જળની વાટ,
પરણી પિયર સંચરી, અરે દૈવે વાળ્યો દાટ!
હાલકફૂલક થૈ રહ્યું, જાણે ચૌટે પેઠો ચોર,
ગરજ્યો ગઢવી ઓટલે જ્યમ ગરકે ગીરમાં મોર.
‘કાળી ટીલી કનંકની, ખોટ ખતરિયાં વટ્ટ,
ધિંગાણાં ધોળે દીએ, તેને ઝીંકે નહિ ઝાપટ્ટ
ધિક હજો ધરણીપતિ, તું મૂછો શેની મરડ,
પરણી પોસાણી નહિ, તારો ઠાલો મેલ્યને ઠરડ.’
‘વે'લો આવે વીઠલા, મારે હાથ નથી હથિયાર,
આ મે'ણાથી મુકાવવા, તું ચઢજે મારી વા'ર.'
વેગે ધાયો વીઠલો, કરતો કપરી કૂચ,
મે'ણિયતે માથું ધર્યું, તેની મૂંડી નાખી મૂછ!
ધન રાણી ધન ચારણી, ધન રાજા ભરથાર!
ધન વાળંદા વીઠલા, મે'ણાં ફેડણહાર!
‘sambhlo chho ke shayba, mari kaya karmani,
ek makhine karne, mari unghun wikhani
poDhi hati palangman wasma di waishakh,
wayo rahai gyo walma, mare moDhe bethi makh!
uDaDun to ungh uDe, ne oDhun to aklaun,
dhaD paDe dhole diye, hun lakheni luntaun
re‘wun na tara rajman, mar kala kalele kag
nindarun nawe nenman, mare ange uthe aag ’
Dabo melyo Dayro, ne jamni jalni wat,
parni piyar sanchri, are daiwe walyo dat!
halakphulak thai rahyun, jane chaute petho chor,
garajyo gaDhwi otle jyam garke girman mor
‘kali tili kanankni, khot khatariyan watt,
dhinganan dhole diye, tene jhinke nahi jhapatt
dhik hajo dharnipati, tun muchho sheni maraD,
parni posani nahi, taro thalo melyne tharaD ’
‘welo aawe withla, mare hath nathi hathiyar,
a maenathi mukawwa, tun chaDhje mari wara
wege dhayo withlo, karto kapri kooch,
maeniyte mathun dharyun, teni munDi nakhi moochh!
dhan rani dhan charni, dhan raja bharthar!
dhan walanda withla, maenan pheDanhar!
‘sambhlo chho ke shayba, mari kaya karmani,
ek makhine karne, mari unghun wikhani
poDhi hati palangman wasma di waishakh,
wayo rahai gyo walma, mare moDhe bethi makh!
uDaDun to ungh uDe, ne oDhun to aklaun,
dhaD paDe dhole diye, hun lakheni luntaun
re‘wun na tara rajman, mar kala kalele kag
nindarun nawe nenman, mare ange uthe aag ’
Dabo melyo Dayro, ne jamni jalni wat,
parni piyar sanchri, are daiwe walyo dat!
halakphulak thai rahyun, jane chaute petho chor,
garajyo gaDhwi otle jyam garke girman mor
‘kali tili kanankni, khot khatariyan watt,
dhinganan dhole diye, tene jhinke nahi jhapatt
dhik hajo dharnipati, tun muchho sheni maraD,
parni posani nahi, taro thalo melyne tharaD ’
‘welo aawe withla, mare hath nathi hathiyar,
a maenathi mukawwa, tun chaDhje mari wara
wege dhayo withlo, karto kapri kooch,
maeniyte mathun dharyun, teni munDi nakhi moochh!
dhan rani dhan charni, dhan raja bharthar!
dhan walanda withla, maenan pheDanhar!
સ્રોત
- પુસ્તક : શ્રેષ્ઠ રા. વિ. પાઠક (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 29)
- સંપાદક : નિરંજન ભગત, ચિમનલાલ ત્રિવેદી
- પ્રકાશક : ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય
- વર્ષ : 2012