મૃણાલ, મૃણાલ

તું શી રીતે સાંભળશે મારો અવાજ?

મૃણાલ, તું કોણ, હું કોણ?

મારા જખમને ટેકે ઊભી છે રાત

તારા શ્વાસે ખીલે છે સ્વર્ગનાં પારિજાત

હું દેશવટો ભોગવું છું આંસુના બિલોરી મહેલમાં

તારા સ્મિતનું પાનેતર લહેરાય છે હવામાં.

ઉર્વશીના નૃત્યભંગનો લય બહેકાવી મૂકે છે તારાં ચરણ,

કરોળિયાની જાળમાં ઝિલાયેલા ઝાકળની આંખે

તાકી રહ્યું છે મારું મરણ.

મૃણાલ, પૂછું એક વાત?

તારી આંખોના અંધારિયા ભોંયરામાં

કોણ લટકે છે ઊંધે મસ્તકે?

તારી શિરાઓની ભુલભુલામણીમાં

કોણ સળગે છે જામગરીની જેમ? તારા સ્પર્શનાં અડાબીડવનમાં

કેટલા તેં સંતાડ્યા છે મણિધર નાગ?

તારી કાયાના આ સાગરમાં

કોના ડૂબાડ્યા તેં કાફલા સાતેસાત?

તારા શ્વાસના ખરલમાં

કોણ ઘૂંટી રહ્યું છે ગરલ?

મૃણાલ, મૃણાલ

સાંભળે છે તું?

તને મેં જોઈ હતી એક વાર

લીલીછમ તળાવડી

ને લીલો લીલો ચાંદો

લીલી તારી કાયા

ને લીલો એનો ડંખ

લાલ ચટ્ટક ઘા મારો

ને ભર્યું એમાં લાલ ચટ્ટક મધ

એને ચાખે લાલ લાલ કીડીઓની હાર

એની સંખ્યા ગણતી બેઠી ભૂવાની જમાત

મારી આંખે લીલો પડદો

ઢળે લીલો ચારે કોર અન્ધાર.

મૃણાલ, જો ને–

ચારે બાજુ ઊડી રહ્યા પવનના લીરા

કૂવાના ચોર-ખિસ્સામાં થોડા સૂરજના ટુકડા

શહેરના બાગમાં ફૂલોની શિસ્તબદ્ધ કવાયત

પાનની દુકાનના અરીસાઓની ચાલે મસલત

પૂલ નીચે સૂકી નદી વાગોળે મરણ

રસ્તે રસ્તે તગતગે આસ્ફાલ્ટનાં રણ

ચૂંથાયેલા રેશનકાર્ડ જેવા બધે ચહેરા

ફરીશું શું અહીં કહે સપ્તપદી ફેરા?

મૃણાલ,

હું જાણું છું;

ઢીંગલીઓનો પહેરો ગોઠવીને

તું સાચવી રહી છે તારું શમણું

ચન્દન તળાવડીને કાંઠે છે એક મહેલ

રૂમઝુમ એમાં નાચે પરીઓ

પવન વગાડે પાવો

એ મહેલમાં એક ઝૂલો

એના પર તું કદી એકલી એકલી ઝૂલે

કદીક તારી આંખો ઊડી જાય દૂર દૂર

તારા કાન સરવા થઈ ને સાંભળે

રજનીગન્ધાની સુગન્ધ જાણે હમણાં લાવશે સંદેશો

હમણાં પૂરપાટ દોડ્યો આવશે રાજકુમાર

ઊંચા ઊંચા મહેલની ઊંચી અટારીએ

તું મીટ માંડીને જોઈ રહે

એક રાત જાય, બીજી રાત જાય

કોઈ આવે નહિ

પરીઓ થાકીને બની જાય ઝાકળ

સૂરજ કરી જાય એમનું હરણ

ઢીંગલીઓના ચીંથરા તાણી જાય ઉંદર

ચન્દન તળાવડીનાં નીર સૂકાય

મહેલના બને ખંડેર

અસવાર વગરનો અશ્વ દોડ્યા કરે દશે દિશા

તારા શ્વાસમાં ગાજે એના પડછંદા

એ સાંભળતી તું બેસી રહે

કહે તો મૃણાલ, આમ કેટલા વીત્યા યુગ?

સોનાવાટકડીમાં શેઢકઢાં દૂધ પડી રહે

રૂપલાવાટકડીમાં ચન્દન સૂકાય

સૂરજ થાકે ને થાકે ચાંદો

તારી આંખો ના તો યે પલકાય

પણ મૃણાલ

મહેલને મિનારે બેઠું છે એક પંખી

કાળું કાળું ને મોટુંમસ

લાલ એની ચાંચ

આંખો એની જાણે અગ્નિની આંચ

ઊડી જશે એ લઈને તને

ભાગી આવ, ભાગી આવ.

મૃણાલ, ભાગી આવ.

મૃણાલ, શું કરીશ તું?

રોજ સવારે અખબારના અક્ષરો ઘૂંટેલી ચા પીશે

પછી નાના બાબલાનું બાળમંદિર

મોટી બેબીની સ્કૂલ-બસ

પછી પતિદેવના શર્ટની કફલિન્કની શોધાશોધ

ઝરૂખામાં ઊભા રહી ‘આવજો, આવજો!’

ભોજન, આરામ, રેડિયો પર દાદરા-ઠુમરી

ટેલિફોનની રણકે ઘંટડી

‘વારુ જરૂર, બરાબર છ વાગે’

વાળ હોળતાં નજરે ચઢશે બે ધોળા વાળ

તરત તોડીને ફેંકી દેશે

એમ્બેસેડોર કાર

દોડે પૂરપાટ

ચારે બાજુ ઝળાહળાં

‘કેમ છો?’ ‘હાઉ સ્વીટ યુ આર'

બોદું હાસ્ય શરાબભીના અવાજ

બજારના ભાવતાલ, સાડી ને ઝવેરાત

ધીમે ધીમે થાય મધરાત

પછી વફાદાર પત્નીનો પાઠ

થોડાં સ્વપ્નાંનો ભંગાર

વળી પાછી સવાર

ક્યારેક વળી આવી ચઢે તાર

બિઝનેસનો મામલો, ડિયર, સમજી જાને–

કદીક તો કહેવું પડે બેચાર દિવસ બહાર.

મૃણાલ, મૃણાલ મારી સોનાની મૂરત

આ તે શા તુજ હાલ!

મૃણાલ, તું તો જાણે છે બધું

તો પછી મન્ત્ર મારીને મને કરી દે પથ્થર

અથવા ફૂંક મારીને કરી દેને અલોપ

અથવા ચાંપી દેને કોઈ પાતાળમાં

લાળ ઝરતે મોઢે ઘરડું મરણ

ભટકે છે બારણે બારણે

પૂછે છે મારું નામ.

મૃણાલ, હું છું અહીં

શહેરના ટોળામાં ભૂંસતો ફરું છું મારો ચહેરો

દવાની દુકાને વાંચું છું દવાનાં નામ

કે પછી મ્યુઝિયમમાં વાંચું છું જૂનાં તામ્રપત્ર

પ્રાણીબાગમાં અજગરને જોયા કરું છું કલાકના કલાક

બસમાં બેસી શહેરના ગણું છું મકાન

હૉસ્પીટલમાં મરનાર દર્દી પાસે બોલું છું રામનામ

સરઘસમાં જોડાઈ ને ગજાવું છું નારો

કોઈક વાર ભાષણ આપવાનો મારો ય આવે છે વારો

આંધળી શેરીને વાંચી આપું સૂરજ

કોઈક વાર ફુટપાથ પર બેસીને જોઈ આપું નસીબ

જાદુગરના ખેલમાં કદીક લઉં છું નાનો પાઠ

સ્ટેશને બેસીને જોઉં દુનિયાનો ઠાઠ

કોઈક વાર આવે તાવ તો એની નથી કરતો રાવ

આમ તો છું મારા જેવો જ

પણ કોઈક વાર લાગે જુદું

શ્વાસની અમરાઈઓમાં ટહુકી ઊઠે કોકિલ

મસ્તકમાં ઠલવાય હજાર અરેબિયન નાઈટ્સ

હાથ લંબાઈ ને પહોંચે ત્રેતાયુગમાં

ચરણ બની જાય બેદુઈન આરબ

તેથી તો કહું છું મૃણાલ,

ઘેરી લેને મને તું બનીને ક્ષિતિજ

મૃણાલ, નિંદરથી બીડેલાં તારાં પોપચાંમાં

ઢળી જાઉં બની હું ય નિંદરનું એક બિન્દુ.

mrinal, mrinal

tun shi rite sambhalshe maro awaj?

mrinal, tun kon, hun kon?

mara jakhamne teke ubhi chhe raat

tara shwase khile chhe swargnan parijat

hun deshawto bhogawun chhun ansuna bilori mahelman

tara smitanun panetar laheray chhe hawaman

urwshina nritybhangno lay bahekawi muke chhe taran charan,

karoliyani jalman jhilayela jhakalni ankhe

taki rahyun chhe marun maran

mrinal, puchhun ek wat?

tari ankhona andhariya bhonyraman

kon latke chhe undhe mastke?

tari shiraoni bhulabhulamniman

kon salge chhe jamagrini jem? tara sparshnan aDabiDawanman

ketla ten santaDya chhe manidhar nag?

tari kayana aa sagarman

kona DubaDya ten kaphla satesat?

tara shwasna kharalman

kon ghunti rahyun chhe garal?

mrinal, mrinal

sambhle chhe tun?

tane mein joi hati ek war

lilichham talawDi

ne lilo lilo chando

lili tari kaya

ne lilo eno Dankh

lal chattak gha maro

ne bharyun eman lal chattak madh

ene chakhe lal lal kiDioni haar

eni sankhya ganti bethi bhuwani jamat

mari ankhe lilo paDdo

Dhale lilo chare kor andhar

mrinal, jo ne–

chare baju uDi rahya pawanna lira

kuwana chor khissaman thoDa surajna tukDa

shaherna bagman phuloni shistbaddh kawayat

panni dukanna arisaoni chale maslat

pool niche suki nadi wagole maran

raste raste tagatge asphaltnan ran

chunthayela reshankarD jewa badhe chahera

pharishun shun ahin kahe saptapdi phera?

mrinal,

hun janun chhun;

Dhingliono pahero gothwine

tun sachwi rahi chhe tarun shamanun

chandan talawDine kanthe chhe ek mahel

rumjhum eman nache pario

pawan wagaDe pawo

e mahelman ek jhulo

ena par tun kadi ekli ekli jhule

kadik tari ankho uDi jay door door

tara kan sarwa thai ne sambhle

rajnigandhani sugandh jane hamnan lawshe sandesho

hamnan purpat doDyo awshe rajakumar

uncha uncha mahelni unchi atariye

tun meet manDine joi rahe

ek raat jay, biji raat jay

koi aawe nahi

pario thakine bani jay jhakal

suraj kari jay emanun haran

Dhingliona chinthra tani jay undar

chandan talawDinan neer sukay

mahelna bane khanDer

aswar wagarno ashw doDya kare dashe disha

tara shwasman gaje ena paDchhanda

e sambhalti tun besi rahe

kahe to mrinal, aam ketla witya yug?

sonawatakDiman sheDhakDhan doodh paDi rahe

ruplawatakDiman chandan sukay

suraj thake ne thake chando

tari ankho na to ye palkay

pan mrinal

mahelne minare bethun chhe ek pankhi

kalun kalun ne motunmas

lal eni chanch

ankho eni jane agnini aanch

uDi jashe e laine tane

bhagi aaw, bhagi aaw

mrinal, bhagi aaw

mrinal, shun karish tun?

roj saware akhbarna aksharo ghunteli cha pishe

pachhi nana bablanun balmandir

moti bebini skool bas

pachhi patidewna shartni kaphlinkni shodhashodh

jharukhaman ubha rahi ‘awjo, awjo!’

bhojan, aram, reDiyo par dadra thumri

teliphonni ranke ghantDi

‘waru jarur, barabar chh wage’

wal holtan najre chaDhshe be dhola wal

tarat toDine phenki deshe

embeseDor kar

doDe purpat

chare baju jhalahlan

‘kem chho?’ ‘hau sweet yu aar

bodun hasya sharabbhina awaj

bajarna bhawtal, saDi ne jhawerat

dhime dhime thay madhrat

pachhi waphadar patnino path

thoDan swapnanno bhangar

wali pachhi sawar

kyarek wali aawi chaDhe tar

bijhnesno mamlo, Diyar, samji jane–

kadik to kahewun paDe bechar diwas bahar

mrinal, mrinal mari sonani murat

a te sha tuj haal!

mrinal, tun to jane chhe badhun

to pachhi mantr marine mane kari de paththar

athwa phoonk marine kari dene alop

athwa champi dene koi patalman

lal jharte moDhe gharaDun maran

bhatke chhe barne barne

puchhe chhe marun nam

mrinal, hun chhun ahin

shaherna tolaman bhunsto pharun chhun maro chahero

dawani dukane wanchun chhun dawanan nam

ke pachhi myujhiyamman wanchun chhun junan tamrapatr

pranibagman ajagarne joya karun chhun kalakna kalak

basman besi shaherna ganun chhun makan

hauspitalman marnar dardi pase bolun chhun ramnam

saraghasman joDai ne gajawun chhun naro

koik war bhashan apwano maro ya aawe chhe waro

andhli sherine wanchi apun suraj

koik war phutpath par besine joi apun nasib

jadugarna khelman kadik laun chhun nano path

steshne besine joun duniyano thath

koik war aawe taw to eni nathi karto raw

am to chhun mara jewo ja

pan koik war lage judun

shwasni amraioman tahuki uthe kokil

mastakman thalway hajar arebiyan naits

hath lambai ne pahonche tretayugman

charan bani jay beduin aarab

tethi to kahun chhun mrinal,

gheri lene mane tun banine kshitij

mrinal, nindarthi biDelan taran popchanman

Dhali jaun bani hun ya nindaranun ek bindu

mrinal, mrinal

tun shi rite sambhalshe maro awaj?

mrinal, tun kon, hun kon?

mara jakhamne teke ubhi chhe raat

tara shwase khile chhe swargnan parijat

hun deshawto bhogawun chhun ansuna bilori mahelman

tara smitanun panetar laheray chhe hawaman

urwshina nritybhangno lay bahekawi muke chhe taran charan,

karoliyani jalman jhilayela jhakalni ankhe

taki rahyun chhe marun maran

mrinal, puchhun ek wat?

tari ankhona andhariya bhonyraman

kon latke chhe undhe mastke?

tari shiraoni bhulabhulamniman

kon salge chhe jamagrini jem? tara sparshnan aDabiDawanman

ketla ten santaDya chhe manidhar nag?

tari kayana aa sagarman

kona DubaDya ten kaphla satesat?

tara shwasna kharalman

kon ghunti rahyun chhe garal?

mrinal, mrinal

sambhle chhe tun?

tane mein joi hati ek war

lilichham talawDi

ne lilo lilo chando

lili tari kaya

ne lilo eno Dankh

lal chattak gha maro

ne bharyun eman lal chattak madh

ene chakhe lal lal kiDioni haar

eni sankhya ganti bethi bhuwani jamat

mari ankhe lilo paDdo

Dhale lilo chare kor andhar

mrinal, jo ne–

chare baju uDi rahya pawanna lira

kuwana chor khissaman thoDa surajna tukDa

shaherna bagman phuloni shistbaddh kawayat

panni dukanna arisaoni chale maslat

pool niche suki nadi wagole maran

raste raste tagatge asphaltnan ran

chunthayela reshankarD jewa badhe chahera

pharishun shun ahin kahe saptapdi phera?

mrinal,

hun janun chhun;

Dhingliono pahero gothwine

tun sachwi rahi chhe tarun shamanun

chandan talawDine kanthe chhe ek mahel

rumjhum eman nache pario

pawan wagaDe pawo

e mahelman ek jhulo

ena par tun kadi ekli ekli jhule

kadik tari ankho uDi jay door door

tara kan sarwa thai ne sambhle

rajnigandhani sugandh jane hamnan lawshe sandesho

hamnan purpat doDyo awshe rajakumar

uncha uncha mahelni unchi atariye

tun meet manDine joi rahe

ek raat jay, biji raat jay

koi aawe nahi

pario thakine bani jay jhakal

suraj kari jay emanun haran

Dhingliona chinthra tani jay undar

chandan talawDinan neer sukay

mahelna bane khanDer

aswar wagarno ashw doDya kare dashe disha

tara shwasman gaje ena paDchhanda

e sambhalti tun besi rahe

kahe to mrinal, aam ketla witya yug?

sonawatakDiman sheDhakDhan doodh paDi rahe

ruplawatakDiman chandan sukay

suraj thake ne thake chando

tari ankho na to ye palkay

pan mrinal

mahelne minare bethun chhe ek pankhi

kalun kalun ne motunmas

lal eni chanch

ankho eni jane agnini aanch

uDi jashe e laine tane

bhagi aaw, bhagi aaw

mrinal, bhagi aaw

mrinal, shun karish tun?

roj saware akhbarna aksharo ghunteli cha pishe

pachhi nana bablanun balmandir

moti bebini skool bas

pachhi patidewna shartni kaphlinkni shodhashodh

jharukhaman ubha rahi ‘awjo, awjo!’

bhojan, aram, reDiyo par dadra thumri

teliphonni ranke ghantDi

‘waru jarur, barabar chh wage’

wal holtan najre chaDhshe be dhola wal

tarat toDine phenki deshe

embeseDor kar

doDe purpat

chare baju jhalahlan

‘kem chho?’ ‘hau sweet yu aar

bodun hasya sharabbhina awaj

bajarna bhawtal, saDi ne jhawerat

dhime dhime thay madhrat

pachhi waphadar patnino path

thoDan swapnanno bhangar

wali pachhi sawar

kyarek wali aawi chaDhe tar

bijhnesno mamlo, Diyar, samji jane–

kadik to kahewun paDe bechar diwas bahar

mrinal, mrinal mari sonani murat

a te sha tuj haal!

mrinal, tun to jane chhe badhun

to pachhi mantr marine mane kari de paththar

athwa phoonk marine kari dene alop

athwa champi dene koi patalman

lal jharte moDhe gharaDun maran

bhatke chhe barne barne

puchhe chhe marun nam

mrinal, hun chhun ahin

shaherna tolaman bhunsto pharun chhun maro chahero

dawani dukane wanchun chhun dawanan nam

ke pachhi myujhiyamman wanchun chhun junan tamrapatr

pranibagman ajagarne joya karun chhun kalakna kalak

basman besi shaherna ganun chhun makan

hauspitalman marnar dardi pase bolun chhun ramnam

saraghasman joDai ne gajawun chhun naro

koik war bhashan apwano maro ya aawe chhe waro

andhli sherine wanchi apun suraj

koik war phutpath par besine joi apun nasib

jadugarna khelman kadik laun chhun nano path

steshne besine joun duniyano thath

koik war aawe taw to eni nathi karto raw

am to chhun mara jewo ja

pan koik war lage judun

shwasni amraioman tahuki uthe kokil

mastakman thalway hajar arebiyan naits

hath lambai ne pahonche tretayugman

charan bani jay beduin aarab

tethi to kahun chhun mrinal,

gheri lene mane tun banine kshitij

mrinal, nindarthi biDelan taran popchanman

Dhali jaun bani hun ya nindaranun ek bindu