મા

તમે મારા દેવના દીધેલ છો,

તમે મારા માગી લીધેલ છો,

તમે મારું ફૂલવસાણું છો,

આવ્યા છો તો અમર થઈને ર'યો

મંદિર જઉં ઉતાવળી ને ચડાવું ફૂલ

મા’દેવજી પરસન થયાં ને આવ્યા તમે અણમૂલ

તમે મારા દેવના દીધેલ છો,

હલુલુલુ... હાં...હાં...હાંત

પુત્ર

ક્યાંથી સૂઉં મા ?

તું કરે

હલુલુલુ... હાં.. હાં...હાંત

ને બધાં કરે છે ‘હાત્ હાત્

મા

કોઈ ન કરે મારા દિ’કાને હાત્

હલુલુલુ... હાં...હાં...હાંત

પુત્રઃ

પહેલાં ફૂટ્યા નાના કૂમળા નખ

પછી તારા દૂધથી ફૂટ્યા દાંત, દૂધિયા દાંત

ને તે ખર્યા પછી હવે ફૂટી છે રાક્ષી

હા હા મા રા..ક્ષી

તું તો તેની હતી સાક્ષી.

પહેલી વાર મારા કસાયેલા બાવડે પણછ ખેંચી

સન્ ન્ ન્ તીર છોડ્યું હતું પંખીને પાડતું, પશુને વીંધતું

ત્યારે વરસો પછી તને જ ધાવણ વછૂટ્યું'તું ને મા!

હવે લોહિયાળ સવાર જોઈ હબકી ગઈ?

હીણી, સાવ હીણી

બંને બાજુ અક્ષૌહિણી.

જો હવે તો રોજ રોજ ઓગણીસમા દિવસનું પરભાત

આમાં ક્યાંથી ‘દીસે અરુણું પરભાત'?

રોજે રોજ ચડું છું જુદ્ધે

ડાઉનટાઉન, સ્ક્વેર, આર્કેડ, મોલ, પ્લાઝા બજારમાં

રાન રાન પાન પાન સીમમાં વેરાનમાં

ન કોઈ ગન ન સુદર્શન - સાવ નિહથ્થો - કોઈ હાથો.

ઘર સુધી જ મારી હદ

ઉમરો ઓળંગતા જ સરહદ.

તારો લાખેણો જોધ રોજ રોજ ચડે છે જુદ્ધે.

રોળાય છે રોજ રોજ

રોજ રોજ શિરચ્છેદ વિચ્છેદ છેદ છેદ છેદ છેરણવેરણછેરણ

સાંજે હેમખેમ મારી ખેપ પછી તું ચૂલે મૂકે છે આંધણ

ને તોય મુઠ્ઠીભર નિરાંતવા ધાનની તો લાંઘણ.

તારી ડીંટડીએથી છૂટ્યો એ છૂટ્યો

તારો ખોળો છૂટ્યો, ઉમરો છૂટયો, દેશ છૂટ્યો

‘કાળની કેરો કટકો (કે કાળજા કેરો કટકો?) તારો ગાંઠથી છૂટી ગ્યો.'

ભાલે ભોંકાયો

ખીલે ઠોકાયો

જીવતો ધરબાયો

ગૂંગળાયો મા ગૅસચેમ્બરમાં

ને બહાર બગીચામાં જોને મા, જોને

ચિરૂટ પીતું કોઈ સાંભળે છે ‘મૂનલાઇટ સોનાટા’

આ ચાંદની રાતના સન્નાટામાં.

મા

હાય મારા પંડના પંડ, મારા દીકરા.

પુત્ર

હાય તો મને લાગી છે પે'લા પહેલા પાડેલા પંખીની મા.

મા

તનેય પેટ છે મારા પેટ

તારે બેઈ બાજુ વાંહા થોડા છે

તંયે તો પાશેર’કો ખાડો પૂરવા

તેં પાઈડાં પંખી ને માઈરા હૈણકા.

પણ ઈ પાપ નૈ, ઈ પાપ નૈ મારા છોરુ.

પાપનાં પોટલાં તો તેં તી’કેડે બાંઈધા

વના કારણ વન વાઈઢા, પંખી પાઈડા, જનાવર વીંઈધા

માણા થૈ માણાને માઈરા.

આજે કરું છું વચાર,

મારા પાતરમાં કપાતર પાઈકો મારો વસ્તાર

પણ, તોય તારી મા, પાપ સંધુય મારા માથે,

હું તો બાળોતિયાની બળેલી

પણ તું સુખી રે મારા બાપ.

મુંજાઈશ નંઈ, છાણાં વીણતી હું છું ને!

પુત્ર

તું ગાતી'તી ને

‘તમે મારા દેવના દીધેલ છો...’ ‘તમે મારા દેવના દીધેલ છો...’

પણ મા માદેવ નંઈ તારા દેવ તો સૂરજ-ચંદર, વા, મે’ ને દે’તવા

એને હવે ક્યાં ગોતવા?

કોક કોક તો પુરાઈ ગ્યા બૉટલમાં કે બાકસમાં

બીજા જે, હાથમાં આઈવું ઈ લઈ લઈ ભાઈગા, ઉચાળા ભરી ગ્યા બચારા.

પછી કેથેડ્રલ, પેગોડા દેવળના ગભારામાં ખડકાણા

એકની વાંહે બીજા, બીજાની વાંહે ત્રીજા

એની વાંહેય બીજા જ બીજા

લવારા બચારા.

ગારા-ફારા, લાકડા-ફાકડા, આરસ-ફારસ કે પથરા પી.વી.સી.ના

આ...આમાં

તું કોને કોને પૂજીશ મા?

એકને પૂજો તો એક રૂઠે,

પંચાયતનના પાંચને પૂજો તો બીજા પચાસ ત્રૂઠે.

મા

હા બાપ

ઈ સંધાય તો મારા અજાઈણા,

ઈ તો તમે જાતે જઈણા,

મારાથી તો ઈ સંધાય અજાઈણા.

પુત્ર

ઓલા તારા દેવને ગુંજામાંથી કાઢ મા.

હું તો આ સંધાયને પૂજી પૂજીને થાક્યો

કંઈક પગ પખાળ્યા પ.પૂ.ધ.ધુ.ના,

ધોયા હૉલી હૉલી લેગ્ઝ

ઈ સંધાય કાંય ગંધાય કાંઈ ગંધાય!

કાંઈ મેલ કાંઈ મેલ!

મા

હવે વાતું મે'લ મારા છોરા

ઈમ કે’ને સુખી તો છે ને?

માથે છાપરું તો છે ને?

રોટલો ઓટલો તો છે ને?

કોઈ કનડતું કવરાવતું તો નથી ને મારા દિ’કાને?

પુત્ર

છાપરું તો આકાશનું

એક ધડાકે ફાટી પડે છે રોજ

ઓટલા રોટલા વેરણછેરણ

આ મોંઘારતમાં ક્યાં પૂરી થાય મારી આરત

સેન્સેક્સનો આંક તો આડો આંક

ઊતરી જાય દેશદેશની છાતી સોંસરવો

હુંય ઊતરી જાઉં છું હેઠે - ફ્લૅટ પરથી રોડ પર.

રખડું આથડું છું

પગલે પગલું મૂકું છું જાળવી

પગ નીચે ફૂટી જાય જો ટોટો

તો હાથેય ન આવે ફોટો.

મા, તારે યાં સૂરજ દીવા

મારે આંય અંધારાં પીવા’

વહેંચીને ખાધું નથી મા

વેચી ખાધું છે બધું

ધરતી વેચી

વેચ્યું આકાશ

વેચ્યો દરિયો

વેચતા વેચતા વેચાવા કાઢી છે જાત.

તારા સિવાય કોણ લે મા?

પુત્ર

વ્હાલી બા,

ચિંતા કરીશ નહીં. આફ્રિકા પહોંચ્યા પછી નૈરોબી રાત રોકાઈ સીધા જ નૈવાસા આવી ગયા છીએ. અત્યારે નૈવાસા સરોવરને કાંઠેથી જ પહેલવહેલો કાગળ તને જ લખું છું. મોબાઇલ અહીં ચાલતો નથી ને તારી હારે વાત ગમે તેટલી થાય તોય અધૂરી જ લાગે. અહીંયાં જમવાનું ગુજરાતી જ મળે છે. તારા હાથ જેવું તો નહીં પણ આપણા ટેસ્ટનું. દૂર છું એટલે ચિંતા કરીશ નહીં, તારો ખોળો છોડ્યો પછી તો તારા માટે તો હું પરદેશ જ ને!

મા, આવ્યો છું મારે મોસાળ

મસાઈમામાના ઢોલે તાલે ઊછળે છે મારું લોહી.

મા,

તું અહીંયાં જ જન્મી'તી ને?

તું અહીંયાં જ પોઢી'તી ને?

આ માટીમાં માટી.

હુંય તારી માટી સાચી ખોટી પણ માટી.

આ એ જ લાલ કાંકરિયાળી જમીન, કાંટનું જંગલ, બીડ

એ જ સિંહ દીપડા ને જંગલી જરખની બીક,

હું તો આવ્યો વિમાનમાં – અરબી સમુદ્ર એક ઠેક ઠેકીને

પણ તું તો ઠોકાતી, ઠેબાતી

ક્યાં ક્યાં આથડી, લથડી

તોય તેં મારા માટે રાખી બાધા આખડી.

તારે તો શું દેશ કે પરદેશ

તારો પગ જ્યાં પડે એ જ તારો દેશ.

અહીં રુડોલ્ફ સરોવરને કાંઠે લખલખ તારોડિયા નીચે

સીસા જેવા અંધારામાં રાની પશુઓની ભીંસ વચ્ચે મારણ જેમ હીંસતી,

કાળા ડિબાંગ આકાશમાં અચાનક ચમકેલી ચાંદીની વેલ જેવી તિરાડ પછી

આકાશનો ઘટ ફોડતી વીજળી નીચે

બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ

માતંગી, મેલડી, તથાગત,

અલ્લાહ, અહુર, એખનટન, ક્રાઇસ્ટ, ‘રા’ની ઓથ વગર

તું કોના આધારે જીવી મા?

આજે તારો એ ફફડાટ, એ વલવલાટ મારી નસનસમાં

મારા રોમરોમમાં એ લખલખું

એ કેમ કરી લખું?

મા

બોલ’મા દીકરા બોલમા

યાદ કરું છું ને

શેરડો પડે છે અંદર

ધરતી ધરૂજે છે ને પડે છે ધ્રાસ્કો

ઝાળ જોઉં છું ને પડે છ ફાળ.

મારા પેટ

મારા ગભારાના દેવ,

તિયારે અંદર ને અંદર મેં ધિયાન ધઈરું'તું તારું

તને ખોળામાં ઢબૂરી આંગળિયે ઝાલી

અંધારા ખંડ ખૂંઈદા, ઊડતી રેતના રણ વટાઈવા

સોરાતા વાયરા વચ્ચે બરફના વેરાન વીંઈધા.

પીઠ જેવા પહાડ ઓળંઈગા

લોઢ લોઢ દરિયા ખેઈડા ને

તી કેડે મીં ખેઈડા ખેતર ને વાડીવજીફા.

સહરા વટી સાઈબીરિયા પૂગી

યાંથી દરિયા ડૉળી હાલી નીકળી અલાસ્કા

નીચે ઊતરી ગઈ અંધારિયા અમેરિકામાં,

પુગાય યાં હુધી હું પૂગી.

હવે તું પૂગ.

પુત્ર

અમે તો પહોંચ્યા ચંદ્ર મંગલ નેપ્ચ્યુન ને પ્લુટો

ને તોય

નીલ આર્મસ્ટ્રોંગે જોઈ'તી જે નીલી લીલી ધરતી

એ તો અમારી પહોંચની બહાર

ખંડ ખંડ જોડી ધરતી તેં મને આપી અખંડ

એ તો મારી ખંડણીથી ફરી ખંડ ખંડ.

ઘંટી દળી, કાલાં ફોલી, ટેભે ટેભે જીવતર સીવી

ભીની ભદભદતી આંખે ભીનામાંથી સૂકામાં રાખ્યાં તેં

ઘર જુદાં થ્યાં ત્યારે તેં જ મને આપ્યું'તું મારું ગમતું ટેબલ.

ને આપી'તી સાદડી ને ઓલી મારી ગોદડી.

તું તો ઘરમાં વીંટાઈ સંતાઈને રહી સાદડી ગોદડીના વીંટામાં

ને બાપે ગજવ્યું ગામ.

યજ્ઞેશ રમેશચંદ્ર, રમેશચંદ્ર રવિશંકર, રવિશંકર પ્રભુજી,

પ્રભુજી નરસિંજી, નરસિંજી કેશવજી

વધ્યો વાધ્યો એ વંશવડલો

મઘમઘ મહોર્યો એ કુળઆંબો

એ વડલા આંબાનું તું તો મા ખર્યું પાન

તારું ન રહ્યું નામોનિશાન.

જ્યારે જ્યારે તને રહ્યું ઊજળું ઓધાન

વડવાઓએ ધાર્યું તારી કોઠીમાં એમનું જ ધાન.

કોઈ વહીવંચાએ ન આલેખી તારી વહી

પણ

વહીની પરવા વગર તું તો વહી ચાલી

પેઢીએ પેઢીએ અમારી નસેનસમાં, કોષેકોષમાં.

મા

હવે તારો બાપ ઈ મારો દીકરો જ ને?

તારામાં જોઉં તારો બાપ, એ જ નાક નેણ

એ જ બોલાશ.

ને તુંય મારો બાપ જ ને!

તારા પંડમાંથી જલમું તારો વસ્તાર થઈ.

અટક પાસે અટકતો નંઈ મારા છોરા

અટક બટક તો બટકાં

ઈ અટકું તો મોટું છટકું.

પુત્ર

ભલે મા.

અટક પાસે અટકી જાય બાપ

ભટકી ભૂલી ડૂબી જાય કાંઈક કુળ.

પણ મા,

તું મારા કોષેકોષમાં તગતગતી તરવરતી.

યાદ છે તારા ચળકતા અબનૂસના સોટા જેવું હાડ

તારા થાનેલાએ વળગ્યો'તો બચબચ બચ્ચું થઈ.

તારું થાનેલું મારું થાનક.

સંસાર આ ભલે બહોળો

હું ઝંખું તારો ખોળો.

બ્રહ્મા-ફ્રમાને હું ન જાણું

ન જાણું આદમ-બાદમ કે ઇવ-ફિવ

તું નથી દિતિ કે અદિતિ

ચુપચાપ અમારા લોહીમાં સદીઓથી વહી રહી તું અદીઠી.

અમારા રક્તપીતશ્વેત વર્ણવિકાર નીચે

ઉજ્જ્વળ તારો શ્યામ વર્ણ

મા,

તારી સાત પુત્રીઓ

ઉસૂલા, ઝેનિયા, હેલેના, વેલ્ડા, તારા, કેટ્રીન ને જાસ્મીન

અમારી સપ્તમાતૃકા

ને મા,

જીવી સવલી, રઝિયા રોઝાલ્બા, એસ્તેર અનુરાધા તું જ

‘યા દેવી સર્વ કોષેષુ શક્તિરૂપેણ સંસ્થિતા

નમસ્તસ્યૈ નમસ્તસ્યૈ’

મા

હવે આમ ગાંડા ગદોડ મા ગાંડા.

દેવીફેવી કેવી ને વાત કેવી,

હું તો તારી મા, તારી માવડી, બાપડી તારી માવડી.

જો છમકારા મારતું ધીખે છે તારું કપાળ

ધાણીફૂટ ધીખે છે તારું ડિલ

લવરીએ ચડી ગ્યો છ મારા છોરા

લે, માથે ભીનાં પોતાં મૂકું

વીંઝણો ઢાળું મારા પેટ

મારા ખોળામાં માથું રાખી સૂઈ જા જો હવે, ડાયો દિ'કો.

‘તમે મારા દેવના દીધેલ છો,

તમે મારા માગી લીધેલ છો.

તમે મારું ફૂલવસાણું છો,

આવ્યા છો તો અમર થઈને રયો.’

પુત્ર

ક્યાંથી સૂઉં મા?

જો ને આ જો ને, આ આ જોને, જોને.

(કવિની નોંધ: પ્રત્યેક માનવના કોષમાં બે પ્રકારના ડી.એન.એ. હોય છે. કોષકેન્દ્રમાં રહેલું ડી.એન.એ. એ માતા અને પિતાના ડી.એન.એ.થી સંયોજિત થયેલું હોય છે, જ્યારે પ્રત્યેક કોષના પાવરહાઉસ સમા માઇટોકોન્ડ્રિયામાં રહેલું ડી.એન.એ. એ માતાના અંડકોષ મારફત વારસામાં મળેલું માત્ર માતાનું જ ડી.એન.એ હોય છે. એ પ્રમાણે માઇટોકોન્ડ્રિયન ડી.એન.એ. એ આપણને માત્ર માતા તરફથી, તેને તેની માતા તરફથી, અને તેને વળી તેની માતા તરફથી મળેલું હોય છે. તેમાં પૈતૃક ડી.એન.એ.નો કોઈ હિસ્સો હોતો નથી. માનવજાતિનાં હજારો સેમ્પલના માઇટોકોન્ડ્રિયન ડી.એન.એ મેપિંગ વખતે એક વાત પ્રકાશમાં આવી કે તેમાં ઘણી સમાનતા હતી અને સમાનતાના આધારે તેને સાત જૂથમાં વહેંચી શકાય તેમ હતું. તે વાતનું તારણ એ હતું તે માનવજાતિ એ જૂજ સાત માતાના ઉસ્કૂલા, ઝેનિયા, હેલેના, વેલ્ડા, તારા, કૈટ્રીન અને જાસ્મીનનાં સન્તાનો છે. એ સપ્તમાતૃકાની માતા ‘મધર ઇવ’ કે ‘માઇટોકોન્ડ્રિયન ઇવ' તરીકે ઓળખાઈ. બે લાખ વર્ષ પહેલાં ઉત્ક્રાંત થયેલી માનવજાતિ પૂર્વ આફ્રિકામાંથી નીકળી મધ્યપૂર્વ એશિયા થઈ યુરોપ, ઉત્તર એશિયા સુધી ફેલાઈ, ત્યાંથી ઉત્તર અમેરિકા, દક્ષિણ અમેરિકા સુધી એ આદિ માતાના વંશજો ફેલાયા. આજની સમસ્ત માનવજાતિ એ જૂજ નારીઓનાં સન્તાનો છે તેવી વિભાવના માનવકોષમાં રહેલા માઇટોકોન્ડ્રિયન ડી.એન.એ.ના મેપિંગના આધારે વિકસિત થઈ છે. ‘આદિમાતા’ની એ વિભાવના આ કાવ્યના કેન્દ્રમાં છે.)

ma

tame mara dewana didhel chho,

tame mara magi lidhel chho,

tame marun phulawsanun chho,

awya chho to amar thaine rayo

mandir jaun utawli ne chaDawun phool

ma’dewji parsan thayan ne aawya tame anmul

tame mara dewana didhel chho,

halululu han han hant

putr

kyanthi sun ma ?

tun kare

halululu han han hant

ne badhan kare chhe ‘hat hat

ma

koi na kare mara di’kane hat

halululu han han hant

putr

pahelan phutya nana kumla nakh

pachhi tara dudhthi phutya dant, dudhiya dant

ne te kharya pachhi hwe phuti chhe rakshi

ha ha ma ra kshi

tun to teni hati sakshi

paheli war mara kasayela bawDe panachh khenchi

san a a teer chhoDyun hatun pankhine paDatun, pashune windhatun

tyare warso pachhi tane ja dhawan wachhutyuntun ne ma!

hwe lohiyal sawar joi habki gai?

hini, saw hini

banne baju akshauhini

jo hwe to roj roj ognisma diwasanun parbhat

aman kyanthi ‘dise arunun parbhat?

roje roj chaDun chhun juddhe

Dauntaun, skwer, arkeD, mol, plajha bajarman

ran ran pan pan simman weranman

na koi gan na sudarshan saw nihaththo koi hatho

ghar sudhi ja mari had

umro olangta ja sarhad

taro lakheno jodh roj roj chaDe chhe juddhe

rolay chhe roj roj

roj roj shirachchhed wichchhed chhed chhed chhed chheranweranchheran

sanje hemkhem mari khep pachhi tun chule muke chhe andhan

ne toy muththibhar nirantwa dhanni to langhan

tari DintDiyethi chhutyo e chhutyo

taro kholo chhutyo, umro chhutyo, desh chhutyo

‘kalni kero katko (ke kalja kero katko?) taro ganththi chhuti gyo

bhale bhonkayo

khile thokayo

jiwto dharbayo

gunglayo ma geschembarman

ne bahar bagichaman jone ma, jone

chirut pitun koi sambhle chhe ‘munlait sonata’

a chandni ratna sannataman

ma

hay mara panDna panD, mara dikra

putr

hay to mane lagi chhe pela pahela paDela pankhini ma

ma

taney pet chhe mara pet

tare bei baju wanha thoDa chhe

tanye to pasher’ko khaDo purwa

ten paiDan pankhi ne maira hainka

pan i pap nai, i pap nai mara chhoru

papnan potlan to ten ti’keDe banidha

wana karan wan waiDha, pankhi paiDa, janawar winidha

mana thai manane maira

aje karun chhun wachar,

mara patarman kapatar paiko maro wastar

pan, toy tari ma, pap sandhuy mara mathe,

hun to balotiyani baleli

pan tun sukhi re mara bap

munjaish nani, chhanan winti hun chhun ne!

putr

tun gatiti ne

‘tame mara dewana didhel chho ’ ‘tame mara dewana didhel chho ’

pan ma madew nani tara dew to suraj chandar, wa, mae’ ne de’tawa

ene hwe kyan gotwa?

kok kok to purai gya bautalman ke bakasman

bija je, hathman aiwun i lai lai bhaiga, uchala bhari gya bachara

pachhi ketheDral, pegoDa dewalna gabharaman khaDkana

ekni wanhe bija, bijani wanhe trija

eni wanhey bija ja bija

lawara bachara

gara phara, lakDa phakDa, aaras pharas ke pathra pi wi si na

a aman

tun kone kone pujish ma?

ekne pujo to ek ruthe,

panchayatanna panchne pujo to bija pachas truthe

ma

ha bap

i sandhay to mara ajaina,

i to tame jate jaina,

marathi to i sandhay ajaina

putr

ola tara dewne gunjamanthi kaDh ma

hun to aa sandhayne puji pujine thakyo

kanik pag pakhalya pa pu dha dhu na,

dhoya hauli hauli legjh

i sandhay kanya gandhay kani gandhay!

kani mel kani mel!

ma

hwe watun maela mara chhora

im ke’ne sukhi to chhe ne?

mathe chhaparun to chhe ne?

rotlo otlo to chhe ne?

koi kanaDatun kawrawatun to nathi ne mara di’kane?

putr

chhaparun to akashanun

ek dhaDake phati paDe chhe roj

otla rotla weranchheran

a mongharatman kyan puri thay mari aarat

senseksno aank to aaDo aank

utri jay deshdeshni chhati sonsarwo

hunya utri jaun chhun hethe phlet parthi roD par

rakhaDun athaDun chhun

pagle pagalun mukun chhun jalwi

pag niche phuti jay jo toto

to hathey na aawe photo

ma, tare yan suraj diwa

mare aanya andharan piwa’

wahenchine khadhun nathi ma

wechi khadhun chhe badhun

dharti wechi

wechyun akash

wechyo dariyo

wechta wechta wechawa kaDhi chhe jat

tara siway kon le ma?

putr

whali ba,

chinta karish nahin aphrika pahonchya pachhi nairobi raat rokai sidha ja naiwasa aawi gaya chhiye atyare naiwasa sarowarne kanthethi ja pahelawhelo kagal tane ja lakhun chhun mobail ahin chalto nathi ne tari hare wat game tetli thay toy adhuri ja lage ahinyan jamwanun gujarati ja male chhe tara hath jewun to nahin pan aapna testanun door chhun etle chinta karish nahin, taro kholo chhoDyo pachhi to tara mate to hun pardesh ja ne!

ma, aawyo chhun mare mosal

masaimamana Dhole tale uchhle chhe marun lohi

ma,

tun ahinyan ja janmiti ne?

tun ahinyan ja poDhiti ne?

a matiman mati

hunya tari mati sachi khoti pan mati

a e ja lal kankariyali jamin, kantanun jangal, beeD

e ja sinh dipDa ne jangli jarakhni beek,

hun to aawyo wimanman – arbi samudr ek thek thekine

pan tun to thokati, thebati

kyan kyan athDi, lathDi

toy ten mara mate rakhi badha akhDi

tare to shun desh ke pardesh

taro pag jyan paDe e ja taro desh

ahin ruDolph sarowarne kanthe lakhlakh taroDiya niche

sisa jewa andharaman rani pashuoni bheens wachche maran jem hinsti,

kala Dibang akashman achanak chamkeli chandini wel jewi tiraD pachhi

akashno ghat phoDti wijli niche

brahma, wishnu, mahesh

matangi, melDi, tathagat,

allah, ahur, ekhantan, kraist, ‘ra’ni oth wagar

tun kona adhare jiwi ma?

aje taro e phaphDat, e walawlat mari nasanasman

mara romromman e lakhalakhun

e kem kari lakhun?

ma

bol’ma dikra bolma

yaad karun chhun ne

sherDo paDe chhe andar

dharti dharuje chhe ne paDe chhe dhrasko

jhaal joun chhun ne paDe chh phaal

mara pet

mara gabharana dew,

tiyare andar ne andar mein dhiyan dhairuntun tarun

tane kholaman Dhaburi angaliye jhali

andhara khanD khunida, uDti retna ran wataiwa

sorata wayra wachche baraphna weran winidha

peeth jewa pahaD olaniga

loDh loDh dariya kheiDa ne

ti keDe meen kheiDa khetar ne waDiwjipha

sahra wati saibiriya pugi

yanthi dariya Dauli hali nikli alaska

niche utri gai andhariya amerikaman,

pugay yan hudhi hun pugi

hwe tun poog

putr

ame to pahonchya chandr mangal nepchyun ne pluto

ne toy

neel armastronge joiti je nili lili dharti

e to amari pahonchni bahar

khanD khanD joDi dharti ten mane aapi akhanD

e to mari khanDnithi phari khanD khanD

ghanti dali, kalan pholi, tebhe tebhe jiwtar siwi

bhini bhadabhadti ankhe bhinamanthi sukaman rakhyan ten

ghar judan thyan tyare ten ja mane apyuntun marun gamatun tebal

ne apiti sadDi ne oli mari godDi

tun to gharman wintai santaine rahi sadDi godDina wintaman

ne bape gajawyun gam

yagyesh rameshchandr, rameshchandr rawishankar, rawishankar prabhuji,

prabhuji narsinji, narsinji keshawji

wadhyo wadhyo e wanshawaDlo

maghmagh mahoryo e kulambo

e waDla ambanun tun to ma kharyun pan

tarun na rahyun namonishan

jyare jyare tane rahyun ujalun odhan

waDwaoe dharyun tari kothiman emanun ja dhan

koi wahiwanchaye na alekhi tari wahi

pan

wahini parwa wagar tun to wahi chali

peDhiye peDhiye amari nasenasman, koshekoshman

ma

hwe taro bap i maro dikro ja ne?

taraman joun taro bap, e ja nak nen

e ja bolash

ne tunya maro bap ja ne!

tara panDmanthi jalamun taro wastar thai

atak pase atakto nani mara chhora

atak batak to batkan

i atakun to motun chhatakun

putr

bhale ma

atak pase atki jay bap

bhatki bhuli Dubi jay kanik kul

pan ma,

tun mara koshekoshman tagatagti tarawarti

yaad chhe tara chalakta abnusna sota jewun haD

tara thanelaye walagyoto bachbach bachchun thai

tarun thanelun marun thanak

sansar aa bhale baholo

hun jhankhun taro kholo

brahma phrmane hun na janun

na janun aadam badam ke iw phiw

tun nathi diti ke aditi

chupchap amara lohiman sadiothi wahi rahi tun adithi

amara raktpitashwet warnawikar niche

ujjwal taro shyam warn

ma,

tari sat putrio

usula, jheniya, helena, welDa, tara, ketrin ne jasmin

amari saptamatrika

ne ma,

jiwi sawli, rajhiya rojhalba, ester anuradha tun ja

‘ya dewi sarw kosheshu shaktirupen sansthita

namastasyai namastasyai’

ma

hwe aam ganDa gadoD ma ganDa

dewiphewi kewi ne wat kewi,

hun to tari ma, tari mawDi, bapDi tari mawDi

jo chhamkara maratun dhikhe chhe tarun kapal

dhaniphut dhikhe chhe tarun Dil

lawriye chaDi gyo chh mara chhora

le, mathe bhinan potan mukun

winjhno Dhalun mara pet

mara kholaman mathun rakhi sui ja jo hwe, Dayo diko

‘tame mara dewana didhel chho,

tame mara magi lidhel chho

tame marun phulawsanun chho,

awya chho to amar thaine rayo ’

putr

kyanthi sun ma?

jo ne aa jo ne, aa aa jone, jone

(kawini nondhah pratyek manawna koshman be prkarna Di en e hoy chhe koshkendrman rahelun Di en e e mata ane pitana Di en e thi sanyojit thayelun hoy chhe, jyare pratyek koshna pawarhaus sama maitokonDriyaman rahelun Di en e e matana anDkosh marphat warsaman malelun matr matanun ja Di en e hoy chhe e prmane maitokonDriyan Di en e e apanne matr mata taraphthi, tene teni mata taraphthi, ane tene wali teni mata taraphthi malelun hoy chhe teman paitrik Di en e no koi hisso hoto nathi manawjatinan hajaro sempalna maitokonDriyan Di en e meping wakhte ek wat prkashman aawi ke teman ghani samanata hati ane samantana adhare tene sat juthman wahenchi shakay tem hatun te watanun taran e hatun te manawjati e jooj sat matana uskula, jheniya, helena, welDa, tara, kaitrin ane jasminnan santano chhe e saptmatrikani mata ‘madhar iw’ ke ‘maitokonDriyan iw tarike olkhai be lakh warsh pahelan utkrant thayeli manawjati poorw aphrikamanthi nikli madhyapurw eshiya thai yurop, uttar eshiya sudhi phelai, tyanthi uttar amerika, dakshin amerika sudhi e aadi matana wanshjo phelaya aajni samast manawjati e jooj narionan santano chhe tewi wibhawana manawkoshman rahela maitokonDriyan Di en e na mepingna adhare wiksit thai chhe ‘adimata’ni e wibhawana aa kawyna kendrman chhe )

ma

tame mara dewana didhel chho,

tame mara magi lidhel chho,

tame marun phulawsanun chho,

awya chho to amar thaine rayo

mandir jaun utawli ne chaDawun phool

ma’dewji parsan thayan ne aawya tame anmul

tame mara dewana didhel chho,

halululu han han hant

putr

kyanthi sun ma ?

tun kare

halululu han han hant

ne badhan kare chhe ‘hat hat

ma

koi na kare mara di’kane hat

halululu han han hant

putr

pahelan phutya nana kumla nakh

pachhi tara dudhthi phutya dant, dudhiya dant

ne te kharya pachhi hwe phuti chhe rakshi

ha ha ma ra kshi

tun to teni hati sakshi

paheli war mara kasayela bawDe panachh khenchi

san a a teer chhoDyun hatun pankhine paDatun, pashune windhatun

tyare warso pachhi tane ja dhawan wachhutyuntun ne ma!

hwe lohiyal sawar joi habki gai?

hini, saw hini

banne baju akshauhini

jo hwe to roj roj ognisma diwasanun parbhat

aman kyanthi ‘dise arunun parbhat?

roje roj chaDun chhun juddhe

Dauntaun, skwer, arkeD, mol, plajha bajarman

ran ran pan pan simman weranman

na koi gan na sudarshan saw nihaththo koi hatho

ghar sudhi ja mari had

umro olangta ja sarhad

taro lakheno jodh roj roj chaDe chhe juddhe

rolay chhe roj roj

roj roj shirachchhed wichchhed chhed chhed chhed chheranweranchheran

sanje hemkhem mari khep pachhi tun chule muke chhe andhan

ne toy muththibhar nirantwa dhanni to langhan

tari DintDiyethi chhutyo e chhutyo

taro kholo chhutyo, umro chhutyo, desh chhutyo

‘kalni kero katko (ke kalja kero katko?) taro ganththi chhuti gyo

bhale bhonkayo

khile thokayo

jiwto dharbayo

gunglayo ma geschembarman

ne bahar bagichaman jone ma, jone

chirut pitun koi sambhle chhe ‘munlait sonata’

a chandni ratna sannataman

ma

hay mara panDna panD, mara dikra

putr

hay to mane lagi chhe pela pahela paDela pankhini ma

ma

taney pet chhe mara pet

tare bei baju wanha thoDa chhe

tanye to pasher’ko khaDo purwa

ten paiDan pankhi ne maira hainka

pan i pap nai, i pap nai mara chhoru

papnan potlan to ten ti’keDe banidha

wana karan wan waiDha, pankhi paiDa, janawar winidha

mana thai manane maira

aje karun chhun wachar,

mara patarman kapatar paiko maro wastar

pan, toy tari ma, pap sandhuy mara mathe,

hun to balotiyani baleli

pan tun sukhi re mara bap

munjaish nani, chhanan winti hun chhun ne!

putr

tun gatiti ne

‘tame mara dewana didhel chho ’ ‘tame mara dewana didhel chho ’

pan ma madew nani tara dew to suraj chandar, wa, mae’ ne de’tawa

ene hwe kyan gotwa?

kok kok to purai gya bautalman ke bakasman

bija je, hathman aiwun i lai lai bhaiga, uchala bhari gya bachara

pachhi ketheDral, pegoDa dewalna gabharaman khaDkana

ekni wanhe bija, bijani wanhe trija

eni wanhey bija ja bija

lawara bachara

gara phara, lakDa phakDa, aaras pharas ke pathra pi wi si na

a aman

tun kone kone pujish ma?

ekne pujo to ek ruthe,

panchayatanna panchne pujo to bija pachas truthe

ma

ha bap

i sandhay to mara ajaina,

i to tame jate jaina,

marathi to i sandhay ajaina

putr

ola tara dewne gunjamanthi kaDh ma

hun to aa sandhayne puji pujine thakyo

kanik pag pakhalya pa pu dha dhu na,

dhoya hauli hauli legjh

i sandhay kanya gandhay kani gandhay!

kani mel kani mel!

ma

hwe watun maela mara chhora

im ke’ne sukhi to chhe ne?

mathe chhaparun to chhe ne?

rotlo otlo to chhe ne?

koi kanaDatun kawrawatun to nathi ne mara di’kane?

putr

chhaparun to akashanun

ek dhaDake phati paDe chhe roj

otla rotla weranchheran

a mongharatman kyan puri thay mari aarat

senseksno aank to aaDo aank

utri jay deshdeshni chhati sonsarwo

hunya utri jaun chhun hethe phlet parthi roD par

rakhaDun athaDun chhun

pagle pagalun mukun chhun jalwi

pag niche phuti jay jo toto

to hathey na aawe photo

ma, tare yan suraj diwa

mare aanya andharan piwa’

wahenchine khadhun nathi ma

wechi khadhun chhe badhun

dharti wechi

wechyun akash

wechyo dariyo

wechta wechta wechawa kaDhi chhe jat

tara siway kon le ma?

putr

whali ba,

chinta karish nahin aphrika pahonchya pachhi nairobi raat rokai sidha ja naiwasa aawi gaya chhiye atyare naiwasa sarowarne kanthethi ja pahelawhelo kagal tane ja lakhun chhun mobail ahin chalto nathi ne tari hare wat game tetli thay toy adhuri ja lage ahinyan jamwanun gujarati ja male chhe tara hath jewun to nahin pan aapna testanun door chhun etle chinta karish nahin, taro kholo chhoDyo pachhi to tara mate to hun pardesh ja ne!

ma, aawyo chhun mare mosal

masaimamana Dhole tale uchhle chhe marun lohi

ma,

tun ahinyan ja janmiti ne?

tun ahinyan ja poDhiti ne?

a matiman mati

hunya tari mati sachi khoti pan mati

a e ja lal kankariyali jamin, kantanun jangal, beeD

e ja sinh dipDa ne jangli jarakhni beek,

hun to aawyo wimanman – arbi samudr ek thek thekine

pan tun to thokati, thebati

kyan kyan athDi, lathDi

toy ten mara mate rakhi badha akhDi

tare to shun desh ke pardesh

taro pag jyan paDe e ja taro desh

ahin ruDolph sarowarne kanthe lakhlakh taroDiya niche

sisa jewa andharaman rani pashuoni bheens wachche maran jem hinsti,

kala Dibang akashman achanak chamkeli chandini wel jewi tiraD pachhi

akashno ghat phoDti wijli niche

brahma, wishnu, mahesh

matangi, melDi, tathagat,

allah, ahur, ekhantan, kraist, ‘ra’ni oth wagar

tun kona adhare jiwi ma?

aje taro e phaphDat, e walawlat mari nasanasman

mara romromman e lakhalakhun

e kem kari lakhun?

ma

bol’ma dikra bolma

yaad karun chhun ne

sherDo paDe chhe andar

dharti dharuje chhe ne paDe chhe dhrasko

jhaal joun chhun ne paDe chh phaal

mara pet

mara gabharana dew,

tiyare andar ne andar mein dhiyan dhairuntun tarun

tane kholaman Dhaburi angaliye jhali

andhara khanD khunida, uDti retna ran wataiwa

sorata wayra wachche baraphna weran winidha

peeth jewa pahaD olaniga

loDh loDh dariya kheiDa ne

ti keDe meen kheiDa khetar ne waDiwjipha

sahra wati saibiriya pugi

yanthi dariya Dauli hali nikli alaska

niche utri gai andhariya amerikaman,

pugay yan hudhi hun pugi

hwe tun poog

putr

ame to pahonchya chandr mangal nepchyun ne pluto

ne toy

neel armastronge joiti je nili lili dharti

e to amari pahonchni bahar

khanD khanD joDi dharti ten mane aapi akhanD

e to mari khanDnithi phari khanD khanD

ghanti dali, kalan pholi, tebhe tebhe jiwtar siwi

bhini bhadabhadti ankhe bhinamanthi sukaman rakhyan ten

ghar judan thyan tyare ten ja mane apyuntun marun gamatun tebal

ne apiti sadDi ne oli mari godDi

tun to gharman wintai santaine rahi sadDi godDina wintaman

ne bape gajawyun gam

yagyesh rameshchandr, rameshchandr rawishankar, rawishankar prabhuji,

prabhuji narsinji, narsinji keshawji

wadhyo wadhyo e wanshawaDlo

maghmagh mahoryo e kulambo

e waDla ambanun tun to ma kharyun pan

tarun na rahyun namonishan

jyare jyare tane rahyun ujalun odhan

waDwaoe dharyun tari kothiman emanun ja dhan

koi wahiwanchaye na alekhi tari wahi

pan

wahini parwa wagar tun to wahi chali

peDhiye peDhiye amari nasenasman, koshekoshman

ma

hwe taro bap i maro dikro ja ne?

taraman joun taro bap, e ja nak nen

e ja bolash

ne tunya maro bap ja ne!

tara panDmanthi jalamun taro wastar thai

atak pase atakto nani mara chhora

atak batak to batkan

i atakun to motun chhatakun

putr

bhale ma

atak pase atki jay bap

bhatki bhuli Dubi jay kanik kul

pan ma,

tun mara koshekoshman tagatagti tarawarti

yaad chhe tara chalakta abnusna sota jewun haD

tara thanelaye walagyoto bachbach bachchun thai

tarun thanelun marun thanak

sansar aa bhale baholo

hun jhankhun taro kholo

brahma phrmane hun na janun

na janun aadam badam ke iw phiw

tun nathi diti ke aditi

chupchap amara lohiman sadiothi wahi rahi tun adithi

amara raktpitashwet warnawikar niche

ujjwal taro shyam warn

ma,

tari sat putrio

usula, jheniya, helena, welDa, tara, ketrin ne jasmin

amari saptamatrika

ne ma,

jiwi sawli, rajhiya rojhalba, ester anuradha tun ja

‘ya dewi sarw kosheshu shaktirupen sansthita

namastasyai namastasyai’

ma

hwe aam ganDa gadoD ma ganDa

dewiphewi kewi ne wat kewi,

hun to tari ma, tari mawDi, bapDi tari mawDi

jo chhamkara maratun dhikhe chhe tarun kapal

dhaniphut dhikhe chhe tarun Dil

lawriye chaDi gyo chh mara chhora

le, mathe bhinan potan mukun

winjhno Dhalun mara pet

mara kholaman mathun rakhi sui ja jo hwe, Dayo diko

‘tame mara dewana didhel chho,

tame mara magi lidhel chho

tame marun phulawsanun chho,

awya chho to amar thaine rayo ’

putr

kyanthi sun ma?

jo ne aa jo ne, aa aa jone, jone

(kawini nondhah pratyek manawna koshman be prkarna Di en e hoy chhe koshkendrman rahelun Di en e e mata ane pitana Di en e thi sanyojit thayelun hoy chhe, jyare pratyek koshna pawarhaus sama maitokonDriyaman rahelun Di en e e matana anDkosh marphat warsaman malelun matr matanun ja Di en e hoy chhe e prmane maitokonDriyan Di en e e apanne matr mata taraphthi, tene teni mata taraphthi, ane tene wali teni mata taraphthi malelun hoy chhe teman paitrik Di en e no koi hisso hoto nathi manawjatinan hajaro sempalna maitokonDriyan Di en e meping wakhte ek wat prkashman aawi ke teman ghani samanata hati ane samantana adhare tene sat juthman wahenchi shakay tem hatun te watanun taran e hatun te manawjati e jooj sat matana uskula, jheniya, helena, welDa, tara, kaitrin ane jasminnan santano chhe e saptmatrikani mata ‘madhar iw’ ke ‘maitokonDriyan iw tarike olkhai be lakh warsh pahelan utkrant thayeli manawjati poorw aphrikamanthi nikli madhyapurw eshiya thai yurop, uttar eshiya sudhi phelai, tyanthi uttar amerika, dakshin amerika sudhi e aadi matana wanshjo phelaya aajni samast manawjati e jooj narionan santano chhe tewi wibhawana manawkoshman rahela maitokonDriyan Di en e na mepingna adhare wiksit thai chhe ‘adimata’ni e wibhawana aa kawyna kendrman chhe )