તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તે એવી સેજલ છે કે
જે જાણે છે કે
ઉદ્ગમસ્થાને પાછું ફરાતું નથી
તે એવી વર્ષા છે કે
જે વરસવાની વાત જ ન કરી શકે
તે એવી સુલોચના છે કે
જેની નજરે પડે છે
અન્ય સ્ત્રીની
કતરાયેલી હારેલી કંતાયેલી નજર
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તે તેરની થઈ
પોતાનું શરીર
મોગરાના ફૂલ જેવું
ગુલાબની ફૂલસોતી ડાળ જેવું
તેને જોવું એવું ગમતું એવું ગમતું કે
વારે વારે તે નજરચોરી કરતી
એવા વખતે ઘરનું કોઈ
નજરથી કાંટો ભોંકતું અને
તે નજર બચાવીને છુપાઈ જતી
સરખી બેસ
પગ ઢાંકી દે
આછાં કપડાં ન પહેરાય
વંડીએ ન ચડાય
લીમડાની ડાળીએથી કૂદકા ન મરાય
ઝંઝેડીને બોર ખેરવવાના
ઉપર ચડવાની જરૂર નહીં
તું છોકરી છે
તું છોકરી છે
તું છોકરી છે
સાંભળીને તે છોકરી થઈ જતી સાવ છોતરી
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તે સ્ત્રી એટલે પોચટ એટલે નરમ એટલે
બીકણ એટલે રડતલ એટલે તે સ્ત્રી એટલે એવું બધું
એવું લોકો માને ને એવું જ તે પોતે માને
દરિયે ન જવાય દરિયો તાણી જાય
એકલા ન જવાય બાવો ઉપાડી જાય
ડુંગર ન ચડાય પડી જવાય
તે ભલી ને તેનું ઘર ભલું
તે ‘બાઈનું ચિત્ત ચૂલા માંહ્ય’
તેને વ્હાલું તેનું ઘર ને વ્હાલાં ઠામવાસણ
વઘાર ચાળણી મસાલા ટાંકા-ટેભા
ગોદડી બાળોતિયાં મસોતાં
ખાળ સાફ કરવાનો કૂચડો
ગોયણું બત્તો ખીરું બાફલો
ભજિયું વડું ઢોકળું મૂઠિયું
ડિટર્જન્ટ પાઉડર ઉભરાયેલી ગટરનું ઢાંકણું
કિચન કિંગ મિક્સમાસ્ટર
ગૂંદો છૂંદો વડી પાપડ
વણવાનું શેકવાનું સાંતળવાનું સસડાવવાનું
તળવાનું બાફવાનું ઝાટકવાનું કૂટવાનું પીટવાનું
તે વટાતી ચટણી ખમણાતી દૂધી
વણાતી રોટલી ફોલાતી શિંગ
તે પૂરતી ગઈ પોતાના જાતને
કોઠીમાં બરણીમાં ડબ્બામાં
બધાં પૂરતાં ગયાં તેની જાતને
દુનિયા આખી ફેરવતી ગઈ
ઢાંકણાનો પેચ
રોજ રોજ સાફ કર્યા વિનાની તપેલીમાં
ઉકાળેલી હોય તેવી ચા જેવા
સ્વાદનું આ જીવન
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તે પરણી
‘ઢોલ વાગ્યા પડઘમ વાગ્યાં
શરણાઈ વાગી સૈં’
ગાવલડીને કહી દેજો કે ભાંભરે ગાંગરે નહીં
કન્યાદાનનું ગૌરવ થયું
‘ઇડરિયો ગઢ’ જીત્યાનાં નગારાં વાગ્યાં
તે બેજીવસોતી થઈ
ખોળો ભર્યો
સૌએ ગાયું હોંશે
‘ખોળાનો ખુંદનારી દ્યોને રન્નાદે’
ખોળાની ખુંદનારી બાળકીનું પછી જોયું જશે
વારસાના જન્મ્યા પહેલાંના જતન થયાં
તે પ્રસૂતા બની
સૌએ મીઠાઈ ખાધી
સંતાન જન્મ્યાનું ગૌરવ થયું
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તે સ્ત્રી
‘વારે વારે વાતે વાતે
કુચ્ચર કુચ્ચર કૂચો’ થઈ જતી
ભણતર-બણતર માર્યા ફરે
તે સ્ત્રી એટલે સ્ત્રી એટલે સ્ત્રી જ
વરસને વચલે દિવસે
ભાખરી બળી જાય
શાક દાઝી જાય
ખીચડી કાચી રહે
ઘઉંમાં ધનેડાં પડે
રાંધતાં ન આવડતું હોય તો
શું છે તે માએ પરણાવી
પૈસા કમાતાં નાકે દમ આવે છે
ખબર છે
સ્ત્રી થકી શાક દાઝ્યાનું કેટલું પુરુષને દુઃખ
તેના બદલામાં
પુરુષ થકી સ્ત્રીનું કેટલું અપમાન
બધું કરતાં કરતાં
તેનું શરીર સાવ નખાઈ જાય
તેનું કોઈને કંઈ જ ન થાય
તે વરથી ડરે વરની માથી ડરે વરના બાપથી ડરે
વરના બાઈથી ડરે વરની બહેનથી ડરે વરના દીકરાથી ડરે
વરની નજર માત્રથી ડરે
વરની વટકેલી જીભથી ડરે
તેનું કાંડું આમળતાં વરના ઝટકાથી ડરે
ભાણું રાંધનારી
ખમીખમીને ટીપણીના ટોચકે ટિપાઈ ટિપાઈને
ધોબાળા થયેલા દિલે
કંઈક બોલવા જાય તોયે
કેવું બોલે શું બોલે
તે બોલવાનું કરે તો કઈ ભાષામાં કરે
તે બોલે છે તે ભાષા
નથી તેની નથી તેની માની
માતૃભાષા એટલે ધાવણી બોલી
તે ધાવણ છોડતાંની સાથે છૂટી ગઈ
ત્યાર પછીથી
તે પિતૃભાષાના મુલકમાં
‘બોલીએ જો કંઈ આપણું હૃદય ખોલીએ તો કંઈ’
આટલું વિચારીને તે થંભી જાય છે
‘બોલીએ ક્યાં જઈ આપણું હૃદય ખોલીએ ક્યાં જઈ’
જરા થંભીને તે ઉમેરે છે
‘બોલીએ તો પણ આપણું હૃદય ખોલીએ તો પણ’
શું ફેર પડવાનો છે
એવા સાહસના બદલામાં
તેણે ખમી લેવા પડશે
ડહક ડહક ડૂસકાં
જ્યાંથી આવ્યાં ત્યાં જ પાછાં ફરતાં
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પર ને ભીતર તરબતર
તેને હતું
તે પોતાની મા જેવી થશે
એમ જ થયું એમ ન પણ થયું
સૌએ ધાર્યું’તું
તે ડાહીડમરી ને કહ્યાગરી હોય
નીવડી ડાહી પણ ડમરી તો નહીં જ
સાથે નીવડી ચકોર ને સાવધ
તે કામઢી નીવડી ખરી
એમ તો કહ્યાગરી પણ
કહ્યા પ્રમાણે કામ કરતી રહે
હમણાં હમણાં
તે પોતાની જાતને
ઝીણા ઝીણા પ્રશ્નો પૂછે છે
નવતર કેડી ચીંધતા ભણતરને પ્રતાપે
ક્યારેક સામી વ્યક્તિને એકાદ પ્રશ્ન પૂછી નાખે
સૌએ ધાર્યું’તું
તે સ્વભાવે મીઠી ને નમ્ર હોય
મીઠાં સાથે મીઠી નમ્ર સાથે નમ્ર રહે
પણ અ-કૂણાં કે અ-નમ્ર સાથે
ક્યારેક લોચો વાળી દે છે
હમણાં હમણાં
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
હમણાં હમણાં
તે પૂછવા લાગી છે
શું બદલાય છે કોણ બદલાય છે
જે સ્ત્રી બદલાય છે તેનું શું થાય છે
જોતાં નથી તમારી સગી આંખે
તગડી મૂકો ઘરની બહાર
મોકલી આપો બાપના ઘરે
માના ઘર જેવું કંઈ હોતું જ નથી
સ્વતંત્ર ભારતની બેવડમાં લપાઈને
તે પોતાનો અવાજ છતો કરે છે
સત્ય કોઈને ન આવડે ન ફાવે એવી વાત છે
સત્ય વિભાવના લેખે સારું છે
શાસ્ત્રીય બાબત લેખે
સૌંદર્યને પારખવું સહેલું છે
શિવ-કારી દુનિયા
પાર્વતીને તપ કરાવ્યા કરે છે
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તેની બહેન-પણી
કશુંક પોતાની જાતને કહેતી રહી
કશુંક ક્યારેક બોલતી રહી
એમાં તો કેવા હાલ થયા તેના
તે બહેનપણી કહેતી
ક્યારેક મજાકમાં તો ગમગીની સાથે ક્યારેક
‘ઊંચાં અરમાનોની કોર વારી ગ્યાં’તા
વાણી ખૂલતાં રે ખોયો સાહ્યબો’
તે બહેનપણી કલાવતી-લીલાવતીના કુળની નહોતી
તે તો ‘વીજને ઝબકારે મોતી’
પરોવતી પાનબાઈને ઓળખે
ડગલું ભર્યા પછી
પાછાં ડગલાં નહીં માંડતી
ગંગાસતીને ખોળે બેઠેલી એ
પઈ પઈ સંઘરી ગાંઠે બાંધી
નફકરા ઘણીની પડખે ઊભી રહેનારી
રતનબાઈની નાતની હતી એ
રસ્તામાં દયારામ એને ભટકાઈ પડે તો
ખરાખરીનો ખેલ જામે
‘કેડે કાંટો’ લાગ્યાની વાત કરીને
વડોદરાથી વૈદડાંને બોલાવવા માગતી
બેવકૂફ સ્ત્રી એણે સોઈ-ઝાટકીને સાફ કરેલી
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
ઘણું વીત્યું ઘણું વીતશે
તે જાણે છે
તે કંઈ દેવી નથી કે દુનિયા તરફ
એકસરખી મીઠી નજર ઠેરવીને બેસી રહે
તેના મોઢે કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ્ઝ વાપર્યાના સોજા
ઢસરડો કર્યાનો થાક
ન ગમતાં કામ પરાણે કર્યાં પછીનું વીલું મોઢું
રેફ્રિઝરેટર અને ગૅસ-સ્ટવ વચ્ચેની
જીવતી જાગતી
મીંડામાં ફેરવાતી જતી તેની હયાતી
તે સ્ત્રી કંટાળે રડે ઠેબાં ખાય
આમાં તે
ક્યારે નાચે ક્યારે ગાય
ક્યારે કંઈક નક્કર કર્યાની વાતે ઊછળી પડે
બેસુમાર આનંદથી
તેને થાય છે
એક વાર નિરાંતવું ન્હાઉં
એક દિવસ તો નિરાંતવું બેસીને વાળ ઓળું
એકલી નદીકિનારે ચાલી જઉં
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળ પટ ને ભીતર તરબતર
તેને ક્યારેક સમજ પડતી હોય એવું લાગે છે
છતાંયે કેટલુંય સમજાતું નથી તેને
તેનામાં કશુંક ઊગુંઊગું થઈ રહ્યું છે
કશુંક ફૂટી નીકળવાની તૈયારીમાં છે
તે ઘડીકમાં બારણાની ઘંટડી બની જાય છે
ને ઘડીકમાં આંગણે રંગોળી
વરસાદ પછી ફૂટી નીકળતા ઘાસ ઉપર
પગ માંડવાના તેને મનોરથ થયા છે
તેને થાય છે
તે અવતરી રહી છે નવેસરથી
તેને થાય છે
તેને પોતાનું અસ્તિત્વ જડી ગયું છે
હમણાં હમણાં
તે ગાઈ-વાઈને કહેવા લાગી છે
અમારાં ગીત
સાચાં હોં
ઊભરાતા શબ્દો લઈને આવે
ઊભરતી આશામાં રાચે
અમારાં ગીત
અમારામાંથી અમને શોધી આપે
તે આતુર છે
જગતને કાંખે તેડીને
તેણે કેળવેલી દૃષ્ટિથી દેખાડવા
દેખાડવા કે જુઓ કેવી
‘સાગરે દીસતી ભવ્ય ભરતી’
જગતજનની
‘સૃષ્ટિ સારી’
‘ક્વચિતમ્
‘સમુલ્લાસ ધરતી’
‘ક્વચિતમ્ ક્વચિતમ્’
તે જળપ્રદેશ છે
કચ્છના નારાયણ સરોવર જેવો
ઉપર રેતાળપટ ને ભીતર તરબતર
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te ewi sejal chhe ke
je jane chhe ke
udgmasthane pachhun pharatun nathi
te ewi warsha chhe ke
je waraswani wat ja na kari shake
te ewi sulochana chhe ke
jeni najre paDe chhe
anya strini
katrayeli hareli kantayeli najar
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te terni thai
potanun sharir
mograna phool jewun
gulabni phulsoti Dal jewun
tene jowun ewun gamatun ewun gamatun ke
ware ware te najarchori karti
ewa wakhte gharanun koi
najarthi kanto bhonkatun ane
te najar bachawine chhupai jati
sarkhi bes
pag Dhanki de
achhan kapDan na paheray
wanDiye na chaDay
limDani Daliyethi kudka na maray
jhanjheDine bor kherawwana
upar chaDwani jarur nahin
tun chhokri chhe
tun chhokri chhe
tun chhokri chhe
sambhline te chhokri thai jati saw chhotri
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te stri etle pochat etle naram etle
bikan etle raDtal etle te stri etle ewun badhun
ewun loko mane ne ewun ja te pote mane
dariye na jaway dariyo tani jay
ekla na jaway bawo upaDi jay
Dungar na chaDay paDi jaway
te bhali ne tenun ghar bhalun
te ‘bainun chitt chula manhya’
tene whalun tenun ghar ne whalan thamwasan
waghar chalni masala tanka tebha
godDi balotiyan masotan
khaal saph karwano kuchDo
goyanun batto khirun baphlo
bhajiyun waDun Dhokalun muthiyun
Ditarjant pauDar ubhrayeli gataranun Dhankanun
kichan king miksmastar
gundo chhundo waDi papaD
wanwanun shekwanun santalwanun sasDawwanun
talwanun baphwanun jhatakwanun kutwanun pitwanun
te watati chatni khamnati dudhi
wanati rotli pholati shing
te purti gai potana jatne
kothiman barniman Dabbaman
badhan purtan gayan teni jatne
duniya aakhi pherawti gai
Dhanknano pech
roj roj saph karya winani tapeliman
ukaleli hoy tewi cha jewa
swadanun aa jiwan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te parni
‘Dhol wagya paDgham wagyan
sharnai wagi sain’
gawalDine kahi dejo ke bhambhre gangre nahin
kanyadananun gauraw thayun
‘iDariyo gaDh’ jityanan nagaran wagyan
te bejiwsoti thai
kholo bharyo
saue gayun honshe
‘kholano khundnari dyone rannade’
kholani khundnari balkinun pachhi joyun jashe
warsana janmya pahelanna jatan thayan
te prasuta bani
saue mithai khadhi
santan janmyanun gauraw thayun
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te stri
‘ware ware wate wate
kuchchar kuchchar kucho’ thai jati
bhantar bantar marya phare
te stri etle stri etle stri ja
warasne wachle diwse
bhakhri bali jay
shak dajhi jay
khichDi kachi rahe
ghaunman dhaneDan paDe
randhtan na awaDatun hoy to
shun chhe te maye parnawi
paisa kamatan nake dam aawe chhe
khabar chhe
stri thaki shak dajhyanun ketalun purushne dukha
tena badlaman
purush thaki strinun ketalun apman
badhun kartan kartan
tenun sharir saw nakhai jay
tenun koine kani ja na thay
te warthi Dare warni mathi Dare warna bapthi Dare
warna baithi Dare warni bahenthi Dare warna dikrathi Dare
warni najar matrthi Dare
warni watkeli jibhthi Dare
tenun kanDun amaltan warna jhatkathi Dare
bhanun randhnari
khamikhmine tipnina tochke tipai tipaine
dhobala thayela dile
kanik bolwa jay toye
kewun bole shun bole
te bolwanun kare to kai bhashaman kare
te bole chhe te bhasha
nathi teni nathi teni mani
matribhasha etle dhawni boli
te dhawan chhoDtanni sathe chhuti gai
tyar pachhithi
te pitribhashana mulakman
‘boliye jo kani apanun hriday kholiye to kani’
atalun wicharine te thambhi jay chhe
‘boliye kyan jai apanun hriday kholiye kyan jai’
jara thambhine te umere chhe
‘boliye to pan apanun hriday kholiye to pan’
shun pher paDwano chhe
ewa sahasna badlaman
tene khami lewa paDshe
Dahak Dahak Duskan
jyanthi awyan tyan ja pachhan phartan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal par ne bhitar tarabtar
tene hatun
te potani ma jewi thashe
em ja thayun em na pan thayun
saue dharyun’tun
te DahiDamri ne kahyagri hoy
niwDi Dahi pan Damri to nahin ja
sathe niwDi chakor ne sawadh
te kamDhi niwDi khari
em to kahyagri pan
kahya prmane kaam karti rahe
hamnan hamnan
te potani jatne
jhina jhina prashno puchhe chhe
nawtar keDi chindhta bhanatarne prtape
kyarek sami wyaktine ekad parashn puchhi nakhe
saue dharyun’tun
te swbhawe mithi ne namr hoy
mithan sathe mithi namr sathe namr rahe
pan a kunan ke a namr sathe
kyarek locho wali de chhe
hamnan hamnan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
hamnan hamnan
te puchhwa lagi chhe
shun badlay chhe kon badlay chhe
je stri badlay chhe tenun shun thay chhe
jotan nathi tamari sagi ankhe
tagDi muko gharni bahar
mokli aapo bapna ghare
mana ghar jewun kani hotun ja nathi
swtantr bharatni bewaDman lapaine
te potano awaj chhato kare chhe
satya koine na aawDe na phawe ewi wat chhe
satya wibhawana lekhe sarun chhe
shastriy babat lekhe
saundaryne parakhawun sahelun chhe
shiw kari duniya
parwtine tap karawya kare chhe
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
teni bahen pani
kashunk potani jatne kaheti rahi
kashunk kyarek bolti rahi
eman to kewa haal thaya tena
te bahenapni kaheti
kyarek majakman to gamgini sathe kyarek
‘unchan armanoni kor wari gyan’ta
wani khultan re khoyo sahybo’
te bahenapni kalawati lilawtina kulni nahoti
te to ‘wijne jhabkare moti’
parowti panbaine olkhe
Dagalun bharya pachhi
pachhan Daglan nahin manDti
gangastine khole betheli e
pai pai sanghri ganthe bandhi
naphakra ghanini paDkhe ubhi rahenari
ratanbaini natni hati e
rastaman dayaram ene bhatkai paDe to
kharakhrino khel jame
‘keDe kanto’ lagyani wat karine
waDodrathi waidDanne bolawwa magti
bewakuph stri ene soi jhatkine saph kareli
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
ghanun wityun ghanun witshe
te jane chhe
te kani dewi nathi ke duniya taraph
ekasarkhi mithi najar therwine besi rahe
tena moDhe kontraseptiwjh waparyana soja
DhasarDo karyano thak
na gamtan kaam parane karyan pachhinun wilun moDhun
rephrijhretar ane ges staw wachcheni
jiwti jagti
minDaman pherwati jati teni hayati
te stri kantale raDe theban khay
aman te
kyare nache kyare gay
kyare kanik nakkar karyani wate uchhli paDe
besumar anandthi
tene thay chhe
ek war nirantawun nhaun
ek diwas to nirantawun besine wal olun
ekli nadikinare chali jaun
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
tene kyarek samaj paDti hoy ewun lage chhe
chhatanye ketlunya samjatun nathi tene
tenaman kashunk ugunugun thai rahyun chhe
kashunk phuti nikalwani taiyariman chhe
te ghaDikman barnani ghantDi bani jay chhe
ne ghaDikman angne rangoli
warsad pachhi phuti nikalta ghas upar
pag manDwana tene manorath thaya chhe
tene thay chhe
te awatri rahi chhe nawesarthi
tene thay chhe
tene potanun astitw jaDi gayun chhe
hamnan hamnan
te gai waine kahewa lagi chhe
amaran geet
sachan hon
ubhrata shabdo laine aawe
ubharti ashaman rache
amaran geet
amaramanthi amne shodhi aape
te aatur chhe
jagatne kankhe teDine
tene kelweli drishtithi dekhaDwa
dekhaDwa ke juo kewi
‘sagre disti bhawya bharti’
jagatajanni
‘srishti sari’
‘kwachitam
‘samullas dharti’
‘kwachitam kwachitam’
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retalpat ne bhitar tarabtar
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te ewi sejal chhe ke
je jane chhe ke
udgmasthane pachhun pharatun nathi
te ewi warsha chhe ke
je waraswani wat ja na kari shake
te ewi sulochana chhe ke
jeni najre paDe chhe
anya strini
katrayeli hareli kantayeli najar
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te terni thai
potanun sharir
mograna phool jewun
gulabni phulsoti Dal jewun
tene jowun ewun gamatun ewun gamatun ke
ware ware te najarchori karti
ewa wakhte gharanun koi
najarthi kanto bhonkatun ane
te najar bachawine chhupai jati
sarkhi bes
pag Dhanki de
achhan kapDan na paheray
wanDiye na chaDay
limDani Daliyethi kudka na maray
jhanjheDine bor kherawwana
upar chaDwani jarur nahin
tun chhokri chhe
tun chhokri chhe
tun chhokri chhe
sambhline te chhokri thai jati saw chhotri
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te stri etle pochat etle naram etle
bikan etle raDtal etle te stri etle ewun badhun
ewun loko mane ne ewun ja te pote mane
dariye na jaway dariyo tani jay
ekla na jaway bawo upaDi jay
Dungar na chaDay paDi jaway
te bhali ne tenun ghar bhalun
te ‘bainun chitt chula manhya’
tene whalun tenun ghar ne whalan thamwasan
waghar chalni masala tanka tebha
godDi balotiyan masotan
khaal saph karwano kuchDo
goyanun batto khirun baphlo
bhajiyun waDun Dhokalun muthiyun
Ditarjant pauDar ubhrayeli gataranun Dhankanun
kichan king miksmastar
gundo chhundo waDi papaD
wanwanun shekwanun santalwanun sasDawwanun
talwanun baphwanun jhatakwanun kutwanun pitwanun
te watati chatni khamnati dudhi
wanati rotli pholati shing
te purti gai potana jatne
kothiman barniman Dabbaman
badhan purtan gayan teni jatne
duniya aakhi pherawti gai
Dhanknano pech
roj roj saph karya winani tapeliman
ukaleli hoy tewi cha jewa
swadanun aa jiwan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te parni
‘Dhol wagya paDgham wagyan
sharnai wagi sain’
gawalDine kahi dejo ke bhambhre gangre nahin
kanyadananun gauraw thayun
‘iDariyo gaDh’ jityanan nagaran wagyan
te bejiwsoti thai
kholo bharyo
saue gayun honshe
‘kholano khundnari dyone rannade’
kholani khundnari balkinun pachhi joyun jashe
warsana janmya pahelanna jatan thayan
te prasuta bani
saue mithai khadhi
santan janmyanun gauraw thayun
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
te stri
‘ware ware wate wate
kuchchar kuchchar kucho’ thai jati
bhantar bantar marya phare
te stri etle stri etle stri ja
warasne wachle diwse
bhakhri bali jay
shak dajhi jay
khichDi kachi rahe
ghaunman dhaneDan paDe
randhtan na awaDatun hoy to
shun chhe te maye parnawi
paisa kamatan nake dam aawe chhe
khabar chhe
stri thaki shak dajhyanun ketalun purushne dukha
tena badlaman
purush thaki strinun ketalun apman
badhun kartan kartan
tenun sharir saw nakhai jay
tenun koine kani ja na thay
te warthi Dare warni mathi Dare warna bapthi Dare
warna baithi Dare warni bahenthi Dare warna dikrathi Dare
warni najar matrthi Dare
warni watkeli jibhthi Dare
tenun kanDun amaltan warna jhatkathi Dare
bhanun randhnari
khamikhmine tipnina tochke tipai tipaine
dhobala thayela dile
kanik bolwa jay toye
kewun bole shun bole
te bolwanun kare to kai bhashaman kare
te bole chhe te bhasha
nathi teni nathi teni mani
matribhasha etle dhawni boli
te dhawan chhoDtanni sathe chhuti gai
tyar pachhithi
te pitribhashana mulakman
‘boliye jo kani apanun hriday kholiye to kani’
atalun wicharine te thambhi jay chhe
‘boliye kyan jai apanun hriday kholiye kyan jai’
jara thambhine te umere chhe
‘boliye to pan apanun hriday kholiye to pan’
shun pher paDwano chhe
ewa sahasna badlaman
tene khami lewa paDshe
Dahak Dahak Duskan
jyanthi awyan tyan ja pachhan phartan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal par ne bhitar tarabtar
tene hatun
te potani ma jewi thashe
em ja thayun em na pan thayun
saue dharyun’tun
te DahiDamri ne kahyagri hoy
niwDi Dahi pan Damri to nahin ja
sathe niwDi chakor ne sawadh
te kamDhi niwDi khari
em to kahyagri pan
kahya prmane kaam karti rahe
hamnan hamnan
te potani jatne
jhina jhina prashno puchhe chhe
nawtar keDi chindhta bhanatarne prtape
kyarek sami wyaktine ekad parashn puchhi nakhe
saue dharyun’tun
te swbhawe mithi ne namr hoy
mithan sathe mithi namr sathe namr rahe
pan a kunan ke a namr sathe
kyarek locho wali de chhe
hamnan hamnan
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
hamnan hamnan
te puchhwa lagi chhe
shun badlay chhe kon badlay chhe
je stri badlay chhe tenun shun thay chhe
jotan nathi tamari sagi ankhe
tagDi muko gharni bahar
mokli aapo bapna ghare
mana ghar jewun kani hotun ja nathi
swtantr bharatni bewaDman lapaine
te potano awaj chhato kare chhe
satya koine na aawDe na phawe ewi wat chhe
satya wibhawana lekhe sarun chhe
shastriy babat lekhe
saundaryne parakhawun sahelun chhe
shiw kari duniya
parwtine tap karawya kare chhe
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
teni bahen pani
kashunk potani jatne kaheti rahi
kashunk kyarek bolti rahi
eman to kewa haal thaya tena
te bahenapni kaheti
kyarek majakman to gamgini sathe kyarek
‘unchan armanoni kor wari gyan’ta
wani khultan re khoyo sahybo’
te bahenapni kalawati lilawtina kulni nahoti
te to ‘wijne jhabkare moti’
parowti panbaine olkhe
Dagalun bharya pachhi
pachhan Daglan nahin manDti
gangastine khole betheli e
pai pai sanghri ganthe bandhi
naphakra ghanini paDkhe ubhi rahenari
ratanbaini natni hati e
rastaman dayaram ene bhatkai paDe to
kharakhrino khel jame
‘keDe kanto’ lagyani wat karine
waDodrathi waidDanne bolawwa magti
bewakuph stri ene soi jhatkine saph kareli
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
ghanun wityun ghanun witshe
te jane chhe
te kani dewi nathi ke duniya taraph
ekasarkhi mithi najar therwine besi rahe
tena moDhe kontraseptiwjh waparyana soja
DhasarDo karyano thak
na gamtan kaam parane karyan pachhinun wilun moDhun
rephrijhretar ane ges staw wachcheni
jiwti jagti
minDaman pherwati jati teni hayati
te stri kantale raDe theban khay
aman te
kyare nache kyare gay
kyare kanik nakkar karyani wate uchhli paDe
besumar anandthi
tene thay chhe
ek war nirantawun nhaun
ek diwas to nirantawun besine wal olun
ekli nadikinare chali jaun
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retal pat ne bhitar tarabtar
tene kyarek samaj paDti hoy ewun lage chhe
chhatanye ketlunya samjatun nathi tene
tenaman kashunk ugunugun thai rahyun chhe
kashunk phuti nikalwani taiyariman chhe
te ghaDikman barnani ghantDi bani jay chhe
ne ghaDikman angne rangoli
warsad pachhi phuti nikalta ghas upar
pag manDwana tene manorath thaya chhe
tene thay chhe
te awatri rahi chhe nawesarthi
tene thay chhe
tene potanun astitw jaDi gayun chhe
hamnan hamnan
te gai waine kahewa lagi chhe
amaran geet
sachan hon
ubhrata shabdo laine aawe
ubharti ashaman rache
amaran geet
amaramanthi amne shodhi aape
te aatur chhe
jagatne kankhe teDine
tene kelweli drishtithi dekhaDwa
dekhaDwa ke juo kewi
‘sagre disti bhawya bharti’
jagatajanni
‘srishti sari’
‘kwachitam
‘samullas dharti’
‘kwachitam kwachitam’
te jalaprdesh chhe
kachchhna narayan sarowar jewo
upar retalpat ne bhitar tarabtar
સ્રોત
- પુસ્તક : શૂન્યતામાં પૂરેલા દરિયાનો તરખાટ... (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 154)
- સંપાદક : ઉષા ઉપાધ્યાય
- પ્રકાશક : ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી
- વર્ષ : 2007