હા,

હું જ અશ્વત્થામા

જન્મોજન્મના ઝળહળતા મોતી વચ્ચે

એક અભિજ્ઞાન સૂત્ર.

યુગોયુગોના તળિયે જઈજઈને પણ

સાવ બોદા બુચની જેમ સપાટી પર તરતો

વહાણ પરથી ફેંકેલા કોલસાની જેમ જળજળમાં ઝબકોળાતો

તોય

તરડ બરડ તરતો

કેમેય ન મરતો.

ના,

ના, હું સહદેવ નથી.

એટલે જ તો જાણતો નથી

આવતી ક્ષણોનો ભીષણ ભાર,

પણ જાણું છું

કે

નવું શું છે?

વેદના પણ નહીં

કે નહીં

આ મુમૂર્ષા કે વિવક્ષા પણ.

તાર પરથી ટીપાં સરકે છે.

ટપ દઈને ટપકે છે.

અને એ પછી આવે છે બીજું ટીપું.

પણ એથીય કશુંક ભંગુર ક્ષણજીવી

આછા એવા થડકારથી રાઈ રાઈ

થઈ વેરાઈ જાય છે

ને

આંગળીઓ વકાસીને હથેળી જોઈ રહે છે.

બોધિવૃક્ષની પૃથુલઘન છાયા એ મારું સૌભાગ્ય નથી

ને

હું જાતિસ્મર પણ નથી.

આ એક જન્મની ઑરમાં જ

વીંટળાઈ વીંટળાઈને મળ્યા છે અનેક જન્મો

ને જન્મે જન્મે અનેક મૃત્યુ.

તે દિવસે ધર્મરાજા યુધિષ્ઠરે તો કહેલું

अश्वत्थामा हत:

પણ, સત્ય હોત જો એ મૃત્યુ!

ભાગ્યવાન છે,

મહાભાગ્યવાન છે એ હાથી

ને હું?

હું હતભાગ્ય.

મેં જાણે કે જોયું છે તોય જોયું નથી

વહેતા કેશની ધારા સાથે કોઈ લે જળસમાધિ,

તો કોઈને સ્વીકારે પૃથ્વી.

કોઈના છેલ્લા શ્વાસ પ્રિયજનના સાથમાં,

કોઈ ફૂલ કરમાઈ જાય કોઈના હાથમાં,

તો કોઈ ટહુકો ઝરી જાય સાવ એકાંતમાં.

લાખોની મેદનીમાં ટીટો નાસરની સ્મશાનયાત્રા

એકએકમાં મેં જોઈ છે મૃત્યુની કોઈ ને કોઈ માત્રા.

પણ

મસ્તકનો એ મરકતમણિ લઈ જાય

એ સાથે જ લઈ જાય બધું જ

ને રહે કેવળ

એક જ્વાળામુખીના કરાલ મુખ જેવું

રાતા ડંખની ઝૂલ લઈ બેઠેલી કીડીઓની કોરવાળું ઘારું

-અસ્થિઘન વેદના, નિશ્વાસોનું સંઘગાન.

યુદ્ધ પછી યુદ્ધના રક્તકર્દમને ખૂંદતો આવું છું વારંવાર

એ મહાકાલની એ રૂદ્ર ભૈરવીની મુંડમાલાને ગણ્યા કરું છું

એક પછી એક,

ક્ષણ પછી ક્ષણને જોયા કરું છું યુગોથી

મેં માપી છે મારા ચરણ તળેની ધરતીને સહસ્રવાર

ને જોયું છે,

ને જોયું છે કે

પૃથ્વી હ્રસ્વ થતી જાય છે

પ્રત્યેક પરિક્રમાએ પરિઘ ટૂંપાતો જાય છે

ધોળો ધૂપ થઈ ધુમાઈ ધુમાઈને ધૂસર ધુમ્મસમાં

ચાલ્યું જાય છે બધું જ

એ શુકપ્રિયા,

એ શાલભંજિકા, એ કલભાષિણી

એ અરણ્યના દેવતાઓ,

મોતીના થાળમાં એ ઝગમગતું મુખ,

હણહણતી ઇચ્છાઓ,

એ થનગનતા અશ્વારોહીઓ,

ધનુષટંકારનો એ ગંભીર શબ્દ

એ તળાવડીમાં નહાવા પડેલો ચન્દ્રનો હંસ,

કાળા માથાના માનવીના લલાટ પર

લખેલો એ ગૌરવલેખ.

ચાલ્યું જાય છે બધું જ

બધું જ આ આકાશ નીચેનું આ આકાશની પેલે પાર

ને

જીભ પર રહી જાય છે

કેવળ પેલા ડોયેલા લોટનો સ્વાદ.

ક્ષણ બે ક્ષણ

વચ્ચેના અંતરાલમાં એક જરીક ઝોકું

ને ઝબકીને જાગું તો

ઠણણ..

ત્રિકમ અફળાય છે મારા નલાસ્થિ સાથે

ચારે તરફ ચશ્માંના કાચમાંથી તાકતા ચહેરાઓ

શ્રમિકોની સુડોળ કાયા પર સ્વેદલેપનું આછું આવરણ,

ખૂલતા નકશાઓ, જીપમાં અફસરોની દોડધામ.

વધુ ખોદકામનું બજેટ નથી

પણ

આત્મખનન,

વારંવાર આત્મખનન,

ફરી ફરી એ જ આત્મખનન.

ને અંતે

ઠાલી ઠીંબડીમાં ઠન ઠન.

હા,

મિ. ઢાંકી,

હું જ અશ્વત્થામા.

જુઓ,

બધું કેવું સંગ્રહસ્થાનમાં શોભે તેવું થઈ ગયું છે નહીં?

હું તો તમને કહું છું કે હમણાં

મ્યુઝિયમની નવી ગૅલેરી બાંધવાનું રહેવા દો.

આમેય,

ચીનની દીવાલ બાંધવી હવે સહેલી નથી.

હવે તો શું મ્યુઝિયમની અંદર ને શું બહાર

એવા ક્યાં કશાય રહ્યા છે ભેદ?

અને તેનોય કોનો રહ્યો છે ખેદ?

જવા દો, તમે તારે જવા દો,

મને જંપવા દો ઘડી બે ઘડી

તમારા માણસોને કહી દો કે મને ધૂળ ન ઉડાડે.

દશેય દિશાઓ પૂછે છે,

ચોસઠેય જોગણીઓની શ્રેણી પૂછે છે,

પૂછે છે વિવર્ણ દેવો,

કજળેલા ગોખમાંથી કંટાળીને ગણપતિ પૂછે છે,

ખાંગા ગવાક્ષમાં બેઠેલી પેલી અપ્સરા પૂછે છે,

ગઢની રાંગ પરનું મરેલું ઘાસ પૂછે છે,

નિર્જન અરણ્યમાં જીર્ણ શિવાલયનું અપૂજ લિંગ પૂછે છે,

અંધારી વાવનાં અવાવરુ પગથિયાં પૂછે છે,

પૂછે છે,

ને શોધે છે;

રામ શોધે હનુમાનને,

ને હનુમાન શોધે સંજીવની;

ને

સંજીવની શોધે છે માણસને.

મારા શ્વાસમાં બેઠેલું મૃત્યુ શોધે છે મને.

ને હું શોધું છું મૃત્યુને.

અર્જુન શોધે ગાંડીવ.

ક્યાં છે અલી લક્ષ્મી તારો વરદ હસ્ત?

કયાં છે પિનાકપાણિ તારું પિનાક?

ને

ક્યાં છે વાગીશ્વરી તારી વીણા?

મૂકોને પંચાત.

હવે

જુઓ.

બોસ્ટનમાં એક સ્કાયસ્ક્રેપરના ૭૮મા માળે

પાણીની ટાંકીમાં એક મચ્છરે મૂકેલાં ૩૭ ઈંડાં.

મુસોલિનીના શબ પર શિષ્ટ ઘરની સન્નારીઓએ

બીભત્સ ચાળા સાથે કરેલો પેશાબ,

સંગ્રહસ્થાનમાં બુદ્ધના દાંતને સ્થાને આબેહૂબ

ગોઠવાઈ ગયેલો એક વૃદ્ધનો દાંત,

એક ખટારો ઊથલી પડતાં ચાર મજૂરોનાં મરણ

ને

અંગોલામાં બળવો.

ચાર વરસનું એક કરચલિયાળું બાળક

લુખ્ખા આકાશ સામે જોઈને

એક ઉબાયેલું બગાસું ખાય છે.

અને માઉન્ટ રશમોરના પૂતળાંઓ

જોઈ રહે છે આકાશ ફાકતા.

એક પક્ષી ઊડી જાય છે

તેની છાતીમાં આકાશનો સ્નેહ લઈને.

એક પીળું અજાણ ફૂલ ખીલીને

કરમાઈ જાય છે પૃથ્વીની માયા લઈને.

હર્યાભર્યા આંગણાના તુલસીને

મેં ડાલડાના કટાયેલા ડબામાં ફ્લૅટને ત્રેવીસમે માળે ચડી

કરમાતા જોયા છે.

તૂતનખામનના શબને મેં ભારે

દબદબા સાથે લઈ જવાતું જોયેલું.

પિરામિડોના પ્રલંબ પડછાયામાં

મેં મિસરને ધરબાતું જોયું છે.

ને નાઈલ તો વહી જાય છે શાંત નિર્મમ.

મેં જોયું છે કે ઑલિમ્પસના દેવોનો

દરબાર ઉચાળો ભરે છે અહીંથી.

લૂઈ સોળમાના લોહીથી શણગારેલી તલવાર મેં જોઈ છે.

ઇન્કાના સમર્થ દેવ કરગરીને રહેવા માટે માગે છે ટેકરી પર

એક નાનું અમથું થાનક;

શું મળશે?

આ બજાર વચ્ચે કોની શબવાહિની

રસ્તો ચીરતી ચાલી જાય છે?

બસ ડ્રાઇવર સબૂર કર.

એય સાઇકલસવાર સાઇકલ પરથી ઊતરી જા, તું.

માથા પર રૂમાલ મૂક, હાથ જોડ,

ખંભો દે, જોયું ને?

ભરબજારે અદબભેર જુઓને બધાં કેવું જાળવે છે

પામર તુચ્છ માનવના ઉદંડ મૃત્યુનું માન!

કૉફિનની કાળાશ સહુના મુખ પર

પછી

અંધકારના ચૈત્યમાં

ભેજ અને જંતુ કોરે છે ઝીણું નકશીકામ.

ઝીણાં જંતુઓની જીભ માંજી માંજીને વીછળે છે અસ્થિને

આકાશના ઘવાયેલા ઘુમ્મટ નીચે

કે પછી અગ્નિમાં.

ઉચ્છિષ્ટ અસ્થિ શાંતિ પામે

માટીના ગર્ભમાં

કે

જળના તળિયે.

નરકંકાલ મળે જિબ્રાલ્ટરમાં

કે

પેકિંગમાં :

રહોડેશિયામાં મળે તેનાં પગલાં

ને

ન્યૂયૉર્કમાં મળી આવે તેની બખોલો.

પછી ચાલે વિવાદ મનુષ્યની ઉત્પત્તિનો.

ઉત્ખનન ચાલે એક ટીંબાનું

ને

મળી આવે એક આખું જીવતુંજાગતું નગર.

કોટિ કોટિ યુગલોનો કેલિકલહ

રાજવીઓના કૃપાકોપ વ્યથા માયા સંઘર્ષ,

નગર નગર ને શહેર શહેર આ મરેલ માટીના ટીંબા

કાળે કોઈ હોથલ

ને પછી લોથલ.

કઈ અસંયત ક્ષણે બ્રહ્મશીરાસ્ર સનનન

વછૂટે છે ભાથામાંથી

ને

હજાર હજાર ઉત્તરાના ભૃણમાં મૃત્યુ પ્રવેશે છે.

પણ અસ્ર ક્યા ગર્ભને મારશે

ને

કૃષ્ણ કયા ગર્ભને તારશે?

કલ્પનાઓ કાળી ભઠ્ઠ પડી જાય છે.

હૃદય ચાલ્યું જાય છે ઊંડું,

કાન ચાલ્યા જાય છે કોલાહલના કળણમાં.

ઇન્દ્રિયો છપાક દઈને લપાઈ જાય કાયાના કૂવામાં.

નગરનગર ને શહેરશહેરની

શેરીએ શેરીએ ભટકું છું,

જ્યાં એકએક વન છે ખાંડવ,

એકએક ઘર લાક્ષાગૃહ

ને

એકએક નગર એક ટીંબો.

પણ

ધાવતાં ધાવતાં જ મોંમાં નરમ ડીંટડીનું શ્યામ ફૂલ લઈ

ઊંઘી ગયેલા પેલા બાળકને ખબર નથી

કે બોખા બોખા મોંમાં

હજીય શેરડીનો સ્વાદ વાગોળતી પેલી

વૃદ્ધાને તેની કશી જાણ નથી.

સ્ટેડિયમના મહેરામણ વચ્ચે બેઠેલા

હિપ હિપ હૂ...રે. કરેના છાકે ચડેલ

અપાણિપાદ ટોળાને ખબર નથી

ખબર નથી થિયેટરોના કુત્સિત અંધકારમાં

વંદાની જેમ ઊછરતી જતી પેઢીઓને

કે

લોકલ ટ્રેનોમાં ભરાઈ ભરાઈને ઠલવાતી જતી ગિરદીને

કે

શું રઝળે છે આ રખડુ હવામાં,

શું ગંધાયા કરે છે આ અવાવરુ લોહીમાં,

શું આ જ હથેળીએ ઝાલ્યું હતું કમળફૂલ?

ઝીલ્યું હતું જળનું હેત?

ભિખ્ખુ આનંદની પ્રવ્રયા તો પૂરી થાય

તેના મરણે

પણ હું?

હું અશ્વત્થામા

હજાર હજાર અશ્વોના બળનું સિંચન કરી

હવે વકરેલા વરાહની જેમ રઝળતો

મરણવર વંચિત, શાપિત શાશ્વતતાનો

ઘેરઘેર બણબણતા ઘારાને લઈ ફરતો

ધખધખતા દાહને શામવા મુંડપાત્રમાં ઘીનો પિંડ માગતો ફરું છું.

હું અશ્વત્થામા

દૂઝતા વ્રણના મેરુદંડ પર ઊભેલો આત્મનિર્ભત્સનાની ગર્તામાં સરતો

ઉચ્છંખલ છોકરાઓના કાંકરી ચાળાથી ઉપહાસપાત્ર બનતો

રઝળતો ફરું છું,

કોઈ એકલદોકલને ભડકાવું છું.

મારી વેદનાના સ્તૂપની ગરિમા સાથે

પૃથ્વીપટે અહરહ હું ભટક્યા કરું છું નિરૂદ્દેશ;

અને કહો,

હવે મરણનોય

શો રહ્યો છે ઉદ્દેશ ?

ha,

hun ja ashwatthama

janmojanmna jhalahalta moti wachche

ek abhigyan sootr

yugoyugona taliye jaijine pan

saw boda buchni jem sapati par tarto

wahan parthi phenkela kolsani jem jalajalman jhabkolato

toy

taraD baraD tarto

kemey na marto

na,

na, hun sahdew nathi

etle ja to janto nathi

awati kshnono bhishan bhaar,

pan janun chhun

ke

nawun shun chhe?

wedna pan nahin

ke nahin

a mumursha ke wiwaksha pan

tar parthi tipan sarke chhe

tap daine tapke chhe

ane e pachhi aawe chhe bijun tipun

pan ethiy kashunk bhangur kshanjiwi

achha ewa thaDkarthi rai rai

thai werai jay chhe

ne

anglio wakasine hatheli joi rahe chhe

bodhiwrikshni prithulghan chhaya e marun saubhagya nathi

ne

hun jatismar pan nathi

a ek janmni aurman ja

wintlai wintlaine malya chhe anek janmo

ne janme janme anek mrityu

te diwse dharmraja yudhishthre to kahelun

ashwatthama hatah

pan, satya hot jo e mrityu!

bhagyawan chhe,

mahabhagywan chhe e hathi

ne hun?

hun hatbhagya

mein jane ke joyun chhe toy joyun nathi

waheta keshni dhara sathe koi le jalasmadhi,

to koine swikare prithwi

koina chhella shwas priyajanna sathman,

koi phool karmai jay koina hathman,

to koi tahuko jhari jay saw ekantman

lakhoni medniman tito nasarni smshanyatra

ekekman mein joi chhe mrityuni koi ne koi matra

pan

mastakno e marakatamani lai jay

e sathe ja lai jay badhun ja

ne rahe kewal

ek jwalamukhina karal mukh jewun

rata Dankhni jhool lai betheli kiDioni korwalun gharun

asthighan wedna, nishwasonun sanghgan

yuddh pachhi yuddhna raktkardamne khundto awun chhun waranwar

e mahakalni e roodr bhairwini munDmalane ganya karun chhun

ek pachhi ek,

kshan pachhi kshanne joya karun chhun yugothi

mein mapi chhe mara charan taleni dhartine sahasrwar

ne joyun chhe,

ne joyun chhe ke

prithwi hrasw thati jay chhe

pratyek parikrmaye parigh tumpato jay chhe

dholo dhoop thai dhumai dhumaine dhusar dhummasman

chalyun jay chhe badhun ja

e shukapriya,

e shalbhanjika, e kalbhashini

e aranyna dewtao,

motina thalman e jhagamagatun mukh,

hanahanti ichchhao,

e thanaganta ashwarohio,

dhanushtankarno e gambhir shabd

e talawDiman nahawa paDelo chandrno hans,

kala mathana manwina lalat par

lakhelo e gaurawlekh

chalyun jay chhe badhun ja

badhun ja aa akash nichenun aa akashni pele par

ne

jeebh par rahi jay chhe

kewal pela Doyela lotno swad

kshan be kshan

wachchena antralman ek jarik jhokun

ne jhabkine jagun to

thanan

trikam aphlay chhe mara nalasthi sathe

chare taraph chashmanna kachmanthi takta chaherao

shramikoni suDol kaya par swedlepanun achhun awran,

khulta nakshao, jipman aphasroni doDdham

wadhu khodkamanun bajet nathi

pan

atmakhnan,

waranwar atmakhnan,

phari phari e ja atmakhnan

ne ante

thali thimbDiman than than

ha,

mi Dhanki,

hun ja ashwatthama

juo,

badhun kewun sangrhasthanman shobhe tewun thai gayun chhe nahin?

hun to tamne kahun chhun ke hamnan

myujhiyamni nawi geleri bandhwanun rahewa do

amey,

chinni diwal bandhwi hwe saheli nathi

hwe to shun myujhiyamni andar ne shun bahar

ewa kyan kashay rahya chhe bhed?

ane tenoy kono rahyo chhe khed?

jawa do, tame tare jawa do,

mane jampwa do ghaDi be ghaDi

tamara mansone kahi do ke mane dhool na uDaDe

dashey dishao puchhe chhe,

chosthey jognioni shreni puchhe chhe,

puchhe chhe wiwarn dewo,

kajlela gokhmanthi kantaline ganapati puchhe chhe,

khanga gawakshman betheli peli apsara puchhe chhe,

gaDhni rang paranun marelun ghas puchhe chhe,

nirjan aranyman jeern shiwalayanun apuj ling puchhe chhe,

andhari wawnan awawaru pagathiyan puchhe chhe,

puchhe chhe,

ne shodhe chhe;

ram shodhe hanumanne,

ne hanuman shodhe sanjiwni;

ne

sanjiwni shodhe chhe manasne

mara shwasman bethelun mrityu shodhe chhe mane

ne hun shodhun chhun mrityune

arjun shodhe ganDiw

kyan chhe ali lakshmi taro warad hast?

kayan chhe pinakpani tarun pinak?

ne

kyan chhe wagishwari tari wina?

mukone panchat

hwe

juo

bostanman ek skayaskreparna 78ma male

panini tankiman ek machchhre mukelan 37 inDan

musolinina shab par shisht gharni sannarioe

bibhats chala sathe karelo peshab,

sangrhasthanman buddhna dantne sthane abehub

gothwai gayelo ek wriddhno dant,

ek khataro uthli paDtan chaar majuronan maran

ne

angolaman balwo

chaar warasanun ek karachaliyalun balak

lukhkha akash same joine

ek ubayelun bagasun khay chhe

ane maunt rashmorna putlano

joi rahe chhe akash phakta

ek pakshi uDi jay chhe

teni chhatiman akashno sneh laine

ek pilun ajan phool khiline

karmai jay chhe prithwini maya laine

haryabharya angnana tulsine

mein DalDana katayela Dabaman phletne trewisme male chaDi

karmata joya chhe

tutankhamanna shabne mein bhare

dabdaba sathe lai jawatun joyelun

piramiDona prlamb paDchhayaman

mein misarne dharbatun joyun chhe

ne nail to wahi jay chhe shant nirmam

mein joyun chhe ke aulimpasna dewono

darbar uchalo bhare chhe ahinthi

lui solmana lohithi shangareli talwar mein joi chhe

inkana samarth dew karagrine rahewa mate mage chhe tekari par

ek nanun amathun thanak;

shun malshe?

a bajar wachche koni shabwahini

rasto chirti chali jay chhe?

bas Draiwar sabur kar

ey saikalaswar saikal parthi utri ja, tun

matha par rumal mook, hath joD,

khambho de, joyun ne?

bharabjare adabbher juone badhan kewun jalwe chhe

pamar tuchchh manawna udanD mrityunun man!

kauphinni kalash sahuna mukh par

pachhi

andhkarna chaityman

bhej ane jantu kore chhe jhinun nakshikam

jhinan jantuoni jeebh manji manjine wichhle chhe asthine

akashna ghawayela ghummat niche

ke pachhi agniman

uchchhisht asthi shanti pame

matina garbhman

ke

jalna taliye

narkankal male jibraltarman

ke

pekingman ha

rahoDeshiyaman male tenan paglan

ne

nyuyaurkman mali aawe teni bakholo

pachhi chale wiwad manushyni utpattino

utkhanan chale ek timbanun

ne

mali aawe ek akhun jiwtunjagatun nagar

koti koti yuglono keliklah

rajwiona kripakop wyatha maya sangharsh,

nagar nagar ne shaher shaher aa marel matina timba

kale koi hothal

ne pachhi lothal

kai asanyat kshne brahmshirasr sannan

wachhute chhe bhathamanthi

ne

hajar hajar uttrana bhrinman mrityu prweshe chhe

pan asr kya garbhne marshe

ne

krishn kaya garbhne tarshe?

kalpnao kali bhathth paDi jay chhe

hriday chalyun jay chhe unDun,

kan chalya jay chhe kolahalna kalanman

indriyo chhapak daine lapai jay kayana kuwaman

nagarangar ne shaherashherni

sheriye sheriye bhatakun chhun,

jyan ekek wan chhe khanDaw,

ekek ghar lakshagrih

ne

ekek nagar ek timbo

pan

dhawtan dhawtan ja monman naram DintDinun shyam phool lai

unghi gayela pela balakne khabar nathi

ke bokha bokha monman

hajiy sherDino swad wagolti peli

wriddhane teni kashi jaan nathi

steDiyamna maheraman wachche bethela

hip hip hu re karena chhake chaDel

apanipad tolane khabar nathi

khabar nathi thiyetrona kutsit andhkarman

wandani jem uchharti jati peDhione

ke

lokal trenoman bharai bharaine thalwati jati girdine

ke

shun rajhle chhe aa rakhaDu hawaman,

shun gandhaya kare chhe aa awawaru lohiman,

shun aa ja hatheliye jhalyun hatun kamalphul?

jhilyun hatun jalanun het?

bhikhkhu anandni prawrya to puri thay

tena marne

pan hun?

hun ashwatthama

hajar hajar ashwona balanun sinchan kari

hwe wakrela warahni jem rajhalto

maranwar wanchit, shapit shashwattano

ghergher banabanta gharane lai pharto

dhakhadhakhta dahne shamwa munDpatrman ghino pinD magto pharun chhun

hun ashwatthama

dujhta wranna merudanD par ubhelo atmnirbhatsnani gartaman sarto

uchchhankhal chhokraona kankri chalathi uphaspatr banto

rajhalto pharun chhun,

koi ekaldokalne bhaDkawun chhun

mari wednana stupni garima sathe

prithwipte ahrah hun bhatakya karun chhun niruddesh;

ane kaho,

hwe marannoy

sho rahyo chhe uddesh ?

ha,

hun ja ashwatthama

janmojanmna jhalahalta moti wachche

ek abhigyan sootr

yugoyugona taliye jaijine pan

saw boda buchni jem sapati par tarto

wahan parthi phenkela kolsani jem jalajalman jhabkolato

toy

taraD baraD tarto

kemey na marto

na,

na, hun sahdew nathi

etle ja to janto nathi

awati kshnono bhishan bhaar,

pan janun chhun

ke

nawun shun chhe?

wedna pan nahin

ke nahin

a mumursha ke wiwaksha pan

tar parthi tipan sarke chhe

tap daine tapke chhe

ane e pachhi aawe chhe bijun tipun

pan ethiy kashunk bhangur kshanjiwi

achha ewa thaDkarthi rai rai

thai werai jay chhe

ne

anglio wakasine hatheli joi rahe chhe

bodhiwrikshni prithulghan chhaya e marun saubhagya nathi

ne

hun jatismar pan nathi

a ek janmni aurman ja

wintlai wintlaine malya chhe anek janmo

ne janme janme anek mrityu

te diwse dharmraja yudhishthre to kahelun

ashwatthama hatah

pan, satya hot jo e mrityu!

bhagyawan chhe,

mahabhagywan chhe e hathi

ne hun?

hun hatbhagya

mein jane ke joyun chhe toy joyun nathi

waheta keshni dhara sathe koi le jalasmadhi,

to koine swikare prithwi

koina chhella shwas priyajanna sathman,

koi phool karmai jay koina hathman,

to koi tahuko jhari jay saw ekantman

lakhoni medniman tito nasarni smshanyatra

ekekman mein joi chhe mrityuni koi ne koi matra

pan

mastakno e marakatamani lai jay

e sathe ja lai jay badhun ja

ne rahe kewal

ek jwalamukhina karal mukh jewun

rata Dankhni jhool lai betheli kiDioni korwalun gharun

asthighan wedna, nishwasonun sanghgan

yuddh pachhi yuddhna raktkardamne khundto awun chhun waranwar

e mahakalni e roodr bhairwini munDmalane ganya karun chhun

ek pachhi ek,

kshan pachhi kshanne joya karun chhun yugothi

mein mapi chhe mara charan taleni dhartine sahasrwar

ne joyun chhe,

ne joyun chhe ke

prithwi hrasw thati jay chhe

pratyek parikrmaye parigh tumpato jay chhe

dholo dhoop thai dhumai dhumaine dhusar dhummasman

chalyun jay chhe badhun ja

e shukapriya,

e shalbhanjika, e kalbhashini

e aranyna dewtao,

motina thalman e jhagamagatun mukh,

hanahanti ichchhao,

e thanaganta ashwarohio,

dhanushtankarno e gambhir shabd

e talawDiman nahawa paDelo chandrno hans,

kala mathana manwina lalat par

lakhelo e gaurawlekh

chalyun jay chhe badhun ja

badhun ja aa akash nichenun aa akashni pele par

ne

jeebh par rahi jay chhe

kewal pela Doyela lotno swad

kshan be kshan

wachchena antralman ek jarik jhokun

ne jhabkine jagun to

thanan

trikam aphlay chhe mara nalasthi sathe

chare taraph chashmanna kachmanthi takta chaherao

shramikoni suDol kaya par swedlepanun achhun awran,

khulta nakshao, jipman aphasroni doDdham

wadhu khodkamanun bajet nathi

pan

atmakhnan,

waranwar atmakhnan,

phari phari e ja atmakhnan

ne ante

thali thimbDiman than than

ha,

mi Dhanki,

hun ja ashwatthama

juo,

badhun kewun sangrhasthanman shobhe tewun thai gayun chhe nahin?

hun to tamne kahun chhun ke hamnan

myujhiyamni nawi geleri bandhwanun rahewa do

amey,

chinni diwal bandhwi hwe saheli nathi

hwe to shun myujhiyamni andar ne shun bahar

ewa kyan kashay rahya chhe bhed?

ane tenoy kono rahyo chhe khed?

jawa do, tame tare jawa do,

mane jampwa do ghaDi be ghaDi

tamara mansone kahi do ke mane dhool na uDaDe

dashey dishao puchhe chhe,

chosthey jognioni shreni puchhe chhe,

puchhe chhe wiwarn dewo,

kajlela gokhmanthi kantaline ganapati puchhe chhe,

khanga gawakshman betheli peli apsara puchhe chhe,

gaDhni rang paranun marelun ghas puchhe chhe,

nirjan aranyman jeern shiwalayanun apuj ling puchhe chhe,

andhari wawnan awawaru pagathiyan puchhe chhe,

puchhe chhe,

ne shodhe chhe;

ram shodhe hanumanne,

ne hanuman shodhe sanjiwni;

ne

sanjiwni shodhe chhe manasne

mara shwasman bethelun mrityu shodhe chhe mane

ne hun shodhun chhun mrityune

arjun shodhe ganDiw

kyan chhe ali lakshmi taro warad hast?

kayan chhe pinakpani tarun pinak?

ne

kyan chhe wagishwari tari wina?

mukone panchat

hwe

juo

bostanman ek skayaskreparna 78ma male

panini tankiman ek machchhre mukelan 37 inDan

musolinina shab par shisht gharni sannarioe

bibhats chala sathe karelo peshab,

sangrhasthanman buddhna dantne sthane abehub

gothwai gayelo ek wriddhno dant,

ek khataro uthli paDtan chaar majuronan maran

ne

angolaman balwo

chaar warasanun ek karachaliyalun balak

lukhkha akash same joine

ek ubayelun bagasun khay chhe

ane maunt rashmorna putlano

joi rahe chhe akash phakta

ek pakshi uDi jay chhe

teni chhatiman akashno sneh laine

ek pilun ajan phool khiline

karmai jay chhe prithwini maya laine

haryabharya angnana tulsine

mein DalDana katayela Dabaman phletne trewisme male chaDi

karmata joya chhe

tutankhamanna shabne mein bhare

dabdaba sathe lai jawatun joyelun

piramiDona prlamb paDchhayaman

mein misarne dharbatun joyun chhe

ne nail to wahi jay chhe shant nirmam

mein joyun chhe ke aulimpasna dewono

darbar uchalo bhare chhe ahinthi

lui solmana lohithi shangareli talwar mein joi chhe

inkana samarth dew karagrine rahewa mate mage chhe tekari par

ek nanun amathun thanak;

shun malshe?

a bajar wachche koni shabwahini

rasto chirti chali jay chhe?

bas Draiwar sabur kar

ey saikalaswar saikal parthi utri ja, tun

matha par rumal mook, hath joD,

khambho de, joyun ne?

bharabjare adabbher juone badhan kewun jalwe chhe

pamar tuchchh manawna udanD mrityunun man!

kauphinni kalash sahuna mukh par

pachhi

andhkarna chaityman

bhej ane jantu kore chhe jhinun nakshikam

jhinan jantuoni jeebh manji manjine wichhle chhe asthine

akashna ghawayela ghummat niche

ke pachhi agniman

uchchhisht asthi shanti pame

matina garbhman

ke

jalna taliye

narkankal male jibraltarman

ke

pekingman ha

rahoDeshiyaman male tenan paglan

ne

nyuyaurkman mali aawe teni bakholo

pachhi chale wiwad manushyni utpattino

utkhanan chale ek timbanun

ne

mali aawe ek akhun jiwtunjagatun nagar

koti koti yuglono keliklah

rajwiona kripakop wyatha maya sangharsh,

nagar nagar ne shaher shaher aa marel matina timba

kale koi hothal

ne pachhi lothal

kai asanyat kshne brahmshirasr sannan

wachhute chhe bhathamanthi

ne

hajar hajar uttrana bhrinman mrityu prweshe chhe

pan asr kya garbhne marshe

ne

krishn kaya garbhne tarshe?

kalpnao kali bhathth paDi jay chhe

hriday chalyun jay chhe unDun,

kan chalya jay chhe kolahalna kalanman

indriyo chhapak daine lapai jay kayana kuwaman

nagarangar ne shaherashherni

sheriye sheriye bhatakun chhun,

jyan ekek wan chhe khanDaw,

ekek ghar lakshagrih

ne

ekek nagar ek timbo

pan

dhawtan dhawtan ja monman naram DintDinun shyam phool lai

unghi gayela pela balakne khabar nathi

ke bokha bokha monman

hajiy sherDino swad wagolti peli

wriddhane teni kashi jaan nathi

steDiyamna maheraman wachche bethela

hip hip hu re karena chhake chaDel

apanipad tolane khabar nathi

khabar nathi thiyetrona kutsit andhkarman

wandani jem uchharti jati peDhione

ke

lokal trenoman bharai bharaine thalwati jati girdine

ke

shun rajhle chhe aa rakhaDu hawaman,

shun gandhaya kare chhe aa awawaru lohiman,

shun aa ja hatheliye jhalyun hatun kamalphul?

jhilyun hatun jalanun het?

bhikhkhu anandni prawrya to puri thay

tena marne

pan hun?

hun ashwatthama

hajar hajar ashwona balanun sinchan kari

hwe wakrela warahni jem rajhalto

maranwar wanchit, shapit shashwattano

ghergher banabanta gharane lai pharto

dhakhadhakhta dahne shamwa munDpatrman ghino pinD magto pharun chhun

hun ashwatthama

dujhta wranna merudanD par ubhelo atmnirbhatsnani gartaman sarto

uchchhankhal chhokraona kankri chalathi uphaspatr banto

rajhalto pharun chhun,

koi ekaldokalne bhaDkawun chhun

mari wednana stupni garima sathe

prithwipte ahrah hun bhatakya karun chhun niruddesh;

ane kaho,

hwe marannoy

sho rahyo chhe uddesh ?