રેખ્તા
હિન્દવી
સૂફીનામા
રાજસ્થાની
વિષયાએ વિમાશી જોયું, એ પુરુષને હું નર્ખું;
અન્ય પશુ, પક્ષી તે માનવ, નથી કોય હ્યાં સરસ્યું.
રખે ચતુર તુરી કેહેતો સ્વામીને, જાગશે તો શું થાશે;
નિદ્રાવશથી કેમ ઉઠાડું, પછે શું કહેવાશે.
'હે અશ્વ! તું અતિ અનુપમ, તારું રૂડું વાન;
માગી રે લેઉં છું હું માનિની, રખે કરતો સ્વામીને જાણ.
તારે રત્નજડિત મુખ મોરડો, ઉદયાચલ ઊગ્યો ભાણ;
પેગડાં તારાં પરમ મનોહર, રત્નજડિત્ર પલાણ.’
એવું કહેતી ચાલી ચતુરા, ચંચળ નયણે જોય;
રખે સખી સહિયર આપણી છૂપી રહીને જોય.
'નેપૂર ઝાંઝર અણવટ વિંછિયા, એ સોનીએ આભ્રણ ઘડિયાં;
પ્રથમ વાજતાં રૂડાં લાગતાં, આજ શત્રુ થઈ નિવડિયાં,’
એવું કહી મન દૃઢ કરી ચાલી, ઝાંઝર ઊંચાં ચઢાવી;
મર્મે ભરતી ડગ જળમાં બગ, એમ શ્યામા સમીપે આવી.
ચંદ્રહાસની પાસે અતિ ઉલ્લાસે, હરિવદની હરખે બેઠી;
મારા સ્વાસ લાગે, સાધુ જાગે, તે ચિંતા ચિત્તમાં પેઠી.
રખે કો દેખે સહિયર મુજ પેખે, એમ દૃષ્ટ રાખતી આડી;
પછે પિછોડી પરી કરીને, જોયું વદન ઉઘાડી.
નખશિખા લગી ચંદ્રહાસને રે, જોતી નયણે નિરખી;
હરિભક્તને દેખી હરિવદની, હૈડામાં ઘણું હરખી.
આકાશે અભ્ર અળગું થાયે, ચંદ્રબિંબ દીસે જેવું;
ત્યમ પિછોડી પરી કીધે મુખ કુલિંદકુવરનું તેવું.
સુવદન અંબુજ ઉપર ભ્રૂકુટી, ભ્રમર કરે ગુંજાર;
શકે શશિબિંબ પૂંઠે તારા, એવો શોભે છે મોતીહાર.
શુકચંચા અતિ ઉત્તમ, જાણે અધર બિંબ અલંકૃત;
શશિ–સવિતા શ્રવણે કુંડળ, ડાઢમકળી શું દંત.
કપોત કઠં, કર કુંજરના સરખા, હથેળી અંબુજ વર્ણ;
બાંયે બાજુબંધ બેરખા, મુદ્રિકા આદે આભ્રર્ણ.
વિશાળ રુદે ને હાર હેમનો, કટિ કેસરીના સરખી;
દેખી રૂપ રંગ તેજ તારુણી, જાણે નાખી પ્રેમની ભૂરકી.
ધન્ય માત-તાત એનાં દીસે છે, કોણે કીધાં હશે પૂન્ય;
હીમ હાડ ગાળ્યાં સુખ ટાળ્યાં, તે એહેવો હશે તન.
જપ તપ વ્રત દેહદમન, એવી તારુણી ઘરનાર;
તે નારીનું પરમ ભાગ્ય, જેને આવો હશે ભરથાર.
મેં પાપણીએ પુણ્ય ન કીધું, તો કયાંથો આવો સ્વામી;
એમ દુઃખ ધરતી આંસુ ભરતી, શ્યામા શોકને પામી.
એવે એક કભાયની કસે, કાગળ બંધન દીઠો;
જોવા કારણ યૌવનાએ, તતક્ષણ છોડી લીધો.
સરનામું અક્ષર તાતના દેખી, શ્યામા મહાસુખ પામી;
શકે પત્ર લખી મોકલ્યો, પિતાજીએ મુજ સ્વામી.
“સ્વસ્તિ શ્રી કૌંતલપુર સ્થાને, મદન કુંવર બળવંત;
અહીં ચંદ્રહાસને મોકલ્યો છે, તે પત્ર લેજો ગુણવંત.
રૂપ ન જોશો, રંગ ન જોશો, ન પૂછશો ઘરસૂત્ર;
મુહૂર્ત ઘટી કોને ન પૂછશો, એને વિષ દેજોની પુત્ર.”
વાંચી પત્રને વિષયા બોલી, ‘ત્રાહે ત્રાહે ત્રિભુવનનાથ;
‘વિષયા’ને સાટે ‘વિષ’ લખાયું; શું કાપ્યા જોઈયે હાથ.
પત્ર લેવું તો પાછો ફરી જાય, પરણ્યા વિના વિઘન થાય;
અક્ષર એક વધારું એ માંહે, વિષની કરું વિષયાય.’
એક નેત્રનું કાજળ કાઢ્યું, બીજા નેત્રનું નીર;
તરણા વતે લખ્યું તારુણીએ, ધરી રુદયા મધ્યે ધીર.
નારદ કહે સાંભળ રે અર્જુન, કર્તાહર્તા અવિનાશ;
વિષ ફેડી વિષયા કરી, એમ ઉગાર્યો ચંદ્રહાસ.
પત્ર ફરી બાંધ્યું પ્રેમદાએ, જળ ભરતી તે નેણ;
'ઊઠી અબળા ચાલી ત્યાંથી, મુખે કહેતી વેણ,
“ઘેર જઈને વાટ જોઉં છું, ઉતાવળા તમો આવો;
મદનભાઈને મળજો સ્વામી, પત્ર લખ્યું તે લાવો.”
(વલણ)
‘પત્ર લખ્યું તે લાવો સ્વામી’, એમ કહી વિષયા વળી રે;
થર થર ધ્રૂજે ને કાંઈ ન સૂઝે, સખી જ્યાં સામી મળી રે.
(ચંદ્રહાસ -આખ્યાન, કડવું ૧૪)
સ્રોત
- પુસ્તક : કાવ્ય સંચય ૧ (પૃષ્ઠ ક્રમાંક 99)
- સંપાદક : અનંતરાય રાવળ , હીરા પાઠક
- પ્રકાશક : ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
- વર્ષ : 1981